Sau hai tuần ra mắt công chúng, sự phản hồi dành cho bài hát "Mang tiền về cho mẹ" của Đen Vâu vẫn chưa có dấu hiệu hạ nhiệt. Nhiều lời khen tặng và chê bai liên tục xuất hiện.
Hơn nữa, những bài viết phân tích ca khúc này, với góc nhìn đa dạng, cũng lần lượt xuất hiện.
Tuy nhiên, vượt ra ngoài những tranh luận gay gắt, tôi muốn đề xuất một góc nhìn khác, căn bản hơn, về ý nghĩa của bài hát và mối tương quan với các cuộc tranh luận hiện tại.
Cách thức hiểu bài hát định hình quan điểm của chúng ta về ý nghĩa bài hát. Có nhiều cách hiểu như sau:
1. Ý nghĩa bài hát nằm trong mục đích của tác giả
Sau nhiều tranh cãi về nội dụng của "Mang tiền về cho mẹ", Đen Vâu đã lên tiếng xác nhận ý nghĩa bài hát nhằm kể câu chuyện của riêng anh và nguyện vọng chăm lo cho cha mẹ.
Anh ngạc nhiên vì quan điểm của khán giả về bài hát đã "đi quá xa" so với ý nghĩa ban đầu. Xét về mặt ý nghĩa, tôi vẫn tự hỏi liệu mong muốn của Đen Vâu trong lúc đặt bút viết bài hát này có giống với mục đích mà anh muốn người nghe hiểu khi công bố bài hát hoàn chỉnh?
>> Tết mang tiền cho mẹ '50 nghìn như 50 triệu'
Có thể, Đen Vâu của mười năm hoặc ba mươi năm nữa, khi đọc lại lời bài rap này sẽ nghĩ khác. Câu hỏi đặt ra là, liệu ý nghĩa của bài hát chỉ đơn giản phụ thuộc vào khát khao mà người tạo ra nó đặt vào từng lời ca?
Điều này sẽ đúng nếu Đen Vâu chỉ giữ riêng nhạc phẩm này cho bản thân. Tuy nhiên, vì anh đã đem ca khúc ra đại chúng, nên cách hiểu bài hát giờ đây không còn do mình anh định đoạt nữa mà còn phụ thuộc vào khán giả.
2. Ý nghĩa bài hát nằm trong cách hiểu của người nghe
Nhiều bạn trẻ tin rằng bài hát này làm họ áp lực khi nghe, vì tình trạng tài chính kiệt quệ. Nhiều bạn khác lại nghĩ bài hát này khiến họ nhớ về mẹ. Một số khác cho rằng bài hát quá phiến diện vì tiền không phải điều thực sự khiến mẹ vui lòng.
Nhiều bậc phụ huynh lại tỏ ra thích thú và khen ngợi bài hát. Dù quan điểm thế nào, ý nghĩa của bài rap này đã phần nào được định hình trong suy nghĩ của người nghe, ngay cả khi Đen Vâu chưa giải thích.
Thứ nhất, cách hiểu bài hát dựa trên ý nghĩa của từng câu. Ví dụ, một YouTuber cho rằng câu hát "Giờ con đeo túi tò te đi mua cho mẹ cái túi Dior" là biểu hiện của mặc cảm tự ti, rằng người con muốn mua một cái túi hàng hiệu để mẹ khoe khoang.
Một tác giả khác cho rằng câu "Mang tiền về cho mẹ" hàm chứa sự thực dụng, lệch lạc và tiêu cực.
Thứ hai, ý nghĩa bài hát dựa trên ý của các nhóm câu. Một tác giả đã dựa trên ý nghĩa của nhiều câu để đưa ra góc nhìn thú vị về "tình-khổ" trong tương quan mẹ-con.
3. Ý nghĩa bài hát nằm trong bối cảnh
Một điều đáng lưu ý rằng, khi phân tích bài hát đến câu "Về đây gầy là mẹ cho ăn đòn", có người nghĩ bà mẹ trong bài hát rất bạo lực.
Tiêu đề "Mang tiền về cho mẹ" cũng bị chỉ trích khi được hiểu trong bối cảnh đại dịch Covid-19 khiến cho nền kinh tế đình trệ, nhiều người lao động di cư không đủ tiền mang về cho gia đình mừng Tết.
Vì vậy, ý nghĩa bài hát cũng phụ thuộc vào bối cảnh. Ở đây, tôi xin đưa ra một giả định. Nếu một trăm năm sau, nhiều cư dân không sử dụng tiền mặt nữa mà một phương tiện thanh toán khác, họ sẽ chẳng đồng tình với Đen Vâu.
Điều tôi muốn đưa ra là có nhiều bối cảnh đa dạng, từ đó định hình suy nghĩ khác nhau. Vì vậy, các cách hiểu ý nghĩa bài hát cũng đa dạng và đều đáng được xem xét, vì chúng đều giúp tạo nên các ý nghĩa riêng biệt.
>> 'Người Việt cần nghỉ Tết đúng nghĩa'
Tất nhiên, không phải ý kiến nào cũng có giá trị hoặc được xem là "chân lý". Vì vậy, những tranh luận gay gắt vừa qua là hiển nhiên và cần thiết để mỗi người tự nhận xét. Văn hóa là sự kiến tạo ý nghĩa không ngừng của mỗi cá nhân, và nhạc rap cũng vậy.
Theo tôi, thay vì cố gắng giữ chặt quan điểm của bản thân và cố gắng chứng minh về ý nghĩa thật sự của Mang tiền về cho mẹ, chúng ta nên xem xét các quan điểm khả dĩ khác.
Sự đa dạng, đa chiều và có khi xung khắc nhau chính là sự cần thiết, để chúng ta nhìn vấn đề đa dạng và cởi mở hơn với những khác biệt. Những sự khác biệt trong quan điểm không làm tiêu biến hay nguy hại mà làm phong phú thêm nền văn hóa.
Bùi Chí Thiện
>>Bài viết không nhất thiết trùng với quan điểm VnExpress.net. Gửi bài tại đây.