Khi khám sức khỏe định kỳ, ông Bình được bác sĩ phát hiện sỏi ở ống dẫn nước tiểu từ thận trái xuống bàng quang (niệu quản trái), gây ứ nước ở thận. Trước đó ông không xuất hiện triệu chứng bất thường. Ông quyết định đến Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP HCM khám lại.

Ngày 9/1, thạc sĩ, bác sĩ Nguyễn Tân Cương, Phó khoa Tiết niệu, Trung tâm Tiết niệu - Thận học - Nam khoa, cho biết viên sỏi nằm ở đoạn nối niệu quản và bể thận của bệnh nhân, kích thước 14 mm, cỡ ngón tay út người trưởng thành, gấp 7 lần đường kính lòng trong niệu quản (khoảng 2-3 mm). Sỏi bịt kín niệu quản, cản trở đường nước tiểu đi xuống bàng quang khiến đoạn niệu quản trên sỏi và toàn bộ các đài thận, bể thận giãn lớn tích tụ nước tiểu.

Thận ứ nước làm tăng áp lực sau thận, chức năng lọc máu của thận suy giảm. Nếu điều trị sớm, chức năng thận của người bệnh có thể phục hồi nhưng nếu để lâu, nhu mô thận tổn thương, thận có thể teo nhỏ, chức năng không phục hồi ngay cả khi thận giảm ứ nước sau khi giải quyết tắc nghẽn, theo bác sĩ Cương.

Bác sĩ chọn phương pháp nội soi ngược dòng tán sỏi bằng laser để người bệnh không đau, mau hồi phục. Ê kíp dùng một ống soi nhỏ, đường kính 3-3,5 mm, đưa vào trong đường dẫn tiểu, quan sát qua màn hình và màn tăng sáng (máy chụp X-quang C-Arm) tiếp cận sỏi. Để tránh sỏi di chuyển lên thận, bác sĩ đặt dụng cụ rọ để bắt sỏi, cố định không để nó di chuyển.

Viên sỏi màu xám đen, cứng, cần dùng năng lượng laser lớn, khoảng 1,2-1,6J (thông thường chỉ 0,8-1,2J) để vỡ vụn thành nhiều mảnh nhỏ như hạt cát. Bác sĩ dùng rọ bắt một số mảnh sỏi lấy ra ngoài, phần còn lại đào thải qua đường nước tiểu.

Sau khi lấy sạch sỏi, bác sĩ đặt ống thông JJ vào niệu quản phòng trường hợp như thành niệu quản phù nề, có cục máu đông hoặc những sỏi nhỏ sau khi tán di chuyển xuống tạo thành chuỗi sỏi gây tắc nghẽn. Ống thông JJ được lấy ra sau phẫu thuật 2-4 tuần khi tái khám.

Chưa đầy một ngày sau phẫu thuật, ông Bình hồi phục, ăn uống tốt, được xuất viện.

Bác sĩ Cương cho biết sỏi niệu quản thường hình thành do sỏi từ trên thận rơi xuống và bị kẹt ở một vị trí nào đó, hay gặp ở các vị trí hẹp tự nhiên của niệu quản như khúc nối bể thận và niệu quản (10%), vị trí niệu quản bắt chéo bó mạch xương chậu (20%) hay chỗ nối niệu quản với bàng quang (70%).

Sỏi niệu quản nhỏ dưới 5 mm có thể đào thải ra khỏi cơ thể theo dòng nước tiểu mà người bệnh không nhận ra. Trường hợp sỏi kẹt trong niệu quản, người bệnh đau hông lưng dữ dội, đột ngột, gọi là cơn đau quặn thận. Ngoài ra có thể buồn nôn hoặc nôn, tiểu nhiều lần, tiểu máu. Tắc nghẽn dẫn đến thận ứ nước lâu ngày làm tăng nguy cơ nhiễm khuẩn và suy giảm chức năng thận.

Khi nhiễm khuẩn tiết niệu, người bệnh sốt, rét run, tiểu gắt buốt, cần giải quyết tắc nghẽn ngay, tránh nhiễm khuẩn máu, có thể đe dọa tính mạng, làm suy giảm nhanh chóng chức năng thận.

Theo bác sĩ Cương, các phương pháp điều trị sỏi niệu quản phổ biến gồm tán sỏi ngoài cơ thể bằng sóng xung kích, nội soi ngược dòng tán sỏi niệu quản bằng laser, phẫu thuật nội soi lấy sỏi. Trong đó, nội soi ngược dòng tán sỏi bằng laser là phương pháp điều trị sỏi niệu quản phổ biến nhất, ít xâm lấn (không có vết mổ), hồi phục nhanh, an toàn và hiệu quả cao.

Sỏi niệu quản và sỏi thận có cùng cơ chế bệnh sinh, có thể phòng ngừa bằng cách uống đủ nước (2-3 lít mỗi ngày); hạn chế ăn mặn, thức ăn chế biến sẵn, thực phẩm nhiều oxalat (phô mai, rau chân vịt, nước chè đặc, củ cải...), bia rượu, đồ uống có ga.

Bác sĩ khuyến cáo người có thành viên trong gia đình bị sỏi tiết niệu, nhất là sỏi thận ở người trẻ tuổi, sỏi ở cả hai thận hoặc có bệnh rối loạn chuyển hóa tạo sỏi..., nên đi khám sức khỏe định kỳ mỗi 6-12 tháng để phát hiện sớm và điều trị hiệu quả từ lúc sỏi còn nhỏ. Từ đó người bệnh có thể tránh biến chứng thận ứ nước, nhiễm khuẩn và suy giảm chức năng thận.

Thắng Vũ

* Tên người bệnh đã được thay đổi