Những năm gần đây các ông bố, bà mẹ Việt rất chịu khó đọc sách và tìm hiểu các phương pháp nuôi dạy con của nước ngoài. Đây là một điều tốt, nhưng khi áp dụng những phương pháp trong sách đó vào gia đình mình, không phải ai cũng biết cân bằng những yếu tố khác như văn hóa, sự khác nhau trong quan điểm giữa các thế hệ, không gian gia đình, môi trường sống...
Có một yếu tố rất quan trọng trong việc dạy con đó là hành động và lời nói của bố mẹ, vì trẻ sẽ học nhanh qua chính những gì chúng quan sát và lắng nghe. Do đó, ngoài những lúc dạy con một vấn đề cụ thể thì cách bố mẹ cư xử với những người xung quanh cũng chính là những bài học gần gũi và hiệu quả nhất đối với con.
Ví dụ, nhiều bố mẹ không muốn con chơi điện tử, không muốn con dùng nhiều đồ điện tử như điện thoại di động, máy tính bảng nhưng chính mình lại thường xuyên dùng những thứ đó. Như vậy, các em bé sẽ không hiểu sao lại có sự khác biệt giữa bố mẹ và mình? Còn nếu con lớn hơn một chút, chúng sẽ có suy nghĩ bất mãn: "Bố mẹ chỉ mắng mình nhưng suốt ngày 'ôm' lấy cái điện thoại" và sẽ lén lút tìm cách dùng sau lưng.
Lại có bố mẹ lo con béo phì và lười vận động nên khuyến khích con chơi các môn thể thao hay tích cực vận động. Đây rõ ràng là một điều tốt, nhưng nhiều bố mẹ chỉ dừng ở mức độ "chỉ đạo" từ xa mà quên mất rằng chính bản thân mình cũng phải vận động cùng con để làm gương cho chúng. Cảnh "học không đi đôi với hành" khi cha mẹ bắt các con phải vận động trong khi bản thân thì ngồi xem TV hay xem điện thoại di động chẳng hề hiếm thấy.
>> Không dạy con bằng mệnh lệnh
Có bố mẹ muốn con đọc sách và học nhiều trong khi chính bản thân mình lại chẳng mấy khi sờ vào cuốn sách nào. Con trẻ sẽ thắc mắc "tại sao mình phải đọc sách trong khi bố mẹ toàn dùng điện thoại mà chẳng bao giờ sờ đến sách?".
Nhiều bố mẹ dạy con "không được cãi lại người lớn" trong khi chính bản thân họ lại to tiếng bố mẹ của mình (tức ông bà của các con). Khi ở cùng nhà, trẻ sẽ chứng kiến những lúc như vậy và vô hình trung thấy những điều bố mẹ dạy mình không khớp với những gì bố mẹ là. Dần dần các con không còn cảm thấy "tâm phục, khẩu phục" nữa.
Hay có những bố mẹ dạy con phải ăn nói lịch sự và tôn trọng người khác, trong khi chính mình khi ra đường, ra chợ giao tiếp với những người bán hàng hay những người nghèo khó, vẫn nói năng trịch thượng, kẻ cả trước mặt con. Nhiều người làm những việc đó một cách vô thức mà không biết rằng con mình sẽ nghe và đánh giá chính những hành động đó của bố mẹ.
Ngược lại, khi tiếp xúc với những người có chức, có quyền, bố mẹ lại tỏ ra lịch sự, đôi khi nhún nhường, làm trẻ cũng không hiểu sao lại có sự phân biệt đối xử như vậy. Con trẻ lớn lên cũng sẽ áp dụng cách phân biệt đối xử với các tầng lớp xã hội khác nhau như chính bố mẹ mình.
>> Trường dạy xếp hàng nhưng phụ huynh chen lấn
Hầu hết bố mẹ đều dạy con cách vệ sinh nhà cửa, giữ gìn, ngăn nắp trong nhà. Tuy nhiên, khi ra ngoài, nhiều bố mẹ vẫn vứt rác bừa bãi, tiện đâu vứt đấy. Như vậy vô tình bố mẹ dạy con chỉ biết quan tâm đến lợi ích cho chính gia đình mình mà quên đi việc giữ gìn vệ sinh nơi công cộng hay làm những điều tốt cho xã hội. Đây chính là mầm mống của sự ích kỷ khi chỉ chăm lo cho lợi ích cá nhân.
Nhiều bố mẹ dạy con phải biết xếp hàng, làm theo trật tự nhưng khi đi mua hàng, mua vé tàu xe thì chính họ lại là những người cắt hàng, chen lấn, xô đẩy. Con trẻ nhìn vào những hành động như vậy của bố mẹ mình sẽ vừa thấy khó hiểu, vừa nghĩ chuyện học theo thói xấu, coi đó như chuyện bình thường.
Có thể nói, những cảm xúc và sự mâu thuẫn trong hành động - lời nói của bố mẹ sẽ không khó để trẻ con nhận ra và nguy hiểm hơn là bắt chước. Chúng ta không muốn con cái mình "thừa kế" những điều đó rồi lại tiếp tục truyền sang các thế hệ tiếp theo phải không? Nếu vậy, mỗi người cần phải thay đổi chính mình, làm tấm gương tốt cho con.
Thay vì cứ đua đòi, áp dụng máy móc các phương pháp dạy con của nước này, nước kia, hãy tự hoàn thiện chính bản thân mình. Điều đó vừa có lợi cho bản thân lại vừa tốt cho con cái. Hãy hòa hợp những điều tốt cho cả con cái và cha mẹ, để cuộc sống trở nên nhất quán. Hãy là tấm gương tốt để con có thể học bố mẹ mọi nơi, mọi lúc; để chúng ta cùng nhân bản và cung cấp nhiều công dân tốt cho gia đình và xã hội.
>> Quan điểm của bạn thế nào? Gửi bài tại đây. Bài viết không nhất thiết trùng với quan điểm VnExpress.net.