Hơn 1,5 năm sau khi Covid-19 bùng phát, các quốc gia giàu có trên thế giới bắt đầu chấp nhận rằng Covid-19 sẽ không biến mất, mặc dù tỷ lệ tiêm chủng cao đã làm giảm đáng kể số ca nhập viện và tử vong.
Nhưng trong khi họ chấp nhận sống chung với nCoV, các quốc gia có những cách tiếp cận rất khác nhau, tiêu biểu là Singapore, quốc đảo 5,69 triệu dân và Anh, đất nước 66 triệu người.
Một người ngồi đọc báo ở Singapore ngày 14/7. Ảnh: AFP.
Trong khi Anh là một trong những quốc gia ghi nhận số ca tử vong vì Covid-19 cao nhất thế giới, gần 129.000 người kể từ khi đại dịch bắt đầu, con số này ở Singapore là 36. Cứ 100.000 dân ở Anh thì có 192,64 người chết vì Covid-19 trong khi con số này ở Singapore là 0,63, theo dữ liệu của Đại học Johns Hopkins.
Chính phủ Anh đã bị lên án vì chậm triển khai các biện pháp kiểm soát đại dịch, như yêu cầu đeo khẩu trang và phong tỏa khi virus bắt đầu lây lan vào mùa xuân năm 2020. Ngược lại, Singapore đã nhanh chóng đóng biên, thực hiện chương trình truy vết tiếp xúc mạnh mẽ và sớm áp đặt các biện pháp cách ly.
Giờ đây, hai quốc gia đang vạch ra những con đường khác nhau để thoát khỏi đại dịch, kế hoạch của họ có thể được coi là những trường hợp thử nghiệm cho các quốc gia khác khi họ đẩy mạnh chương trình tiêm chủng.
Hồi tháng 6, các nhà lập pháp Singapore tiết lộ lộ trình tới "bình thường mới" trong thư đăng trên Straits Times, vạch rõ sự khác biệt với mô hình "không ca nhiễm" trước đây.
Thay vì cố gắng dập dịch triệt để như trước đây và tập trung vào số ca nhiễm mới hàng ngày, Singapore sẽ chuyển sang hướng sự chú ý vào kết quả y tế như "bao nhiêu người bị ốm nặng, bao nhiêu người trong khu điều trị tích cực, bao nhiêu người cần được đặt nội khí quản". Cuối cùng, họ hy vọng Covid-19 sẽ được coi như một căn bệnh ít nghiêm trọng hơn, như cúm hoặc thủy đậu.
Vài tuần sau, Thủ tướng Anh Boris Johnson cũng đưa ra quan điểm tương tự, dự đoán nCoV sẽ "trở thành loại virus mà chúng ta học cách sống chung như chúng ta đã làm với bệnh cúm". Johnson công bố kế hoạch dỡ bỏ gần như tất cả các hạn chế phòng dịch, bao gồm cả quy định đeo khẩu trang và giãn cách xã hội, từ ngày 19/7.
Ông cho biết chiến dịch triển khai vaccine thành công của đất nước, với 66% dân số trưởng thành tiêm chủng đầy đủ, đã phá vỡ mối tương quan giữa tăng ca nhiễm và ca bệnh nặng.
Nhưng khi Anh nói rằng "cuộc sống bình thường" đang trở lại, nước này vẫn tăng khoảng 50.000 ca nhiễm một ngày. Hôm 16/7, họ ghi nhận thêm 52.000 ca nhiễm mới và 49 ca tử vong.
Quyết định mở cửa trở lại của Anh đã gây chia rẽ dư luận trong nước. Trong khi nhiều người trong đảng Bảo thủ cầm quyền ủng hộ cách tiếp cận của Johnson, các nhà khoa học cảnh báo sức khỏe của hàng triệu người đang bị đe dọa, vì Anh chưa đạt được miễn dịch cộng đồng và khoảng 17 triệu người, một số được xếp vào nhóm cực kỳ dễ bị tổn thương bởi Covid-19, chưa được tiêm chủng.
Thực tế, Anh đã định mở cửa vào tháng 6, nhưng khi mô hình khoa học ước tính hàng nghìn người có thể chết nếu nới lỏng hạn chế sớm như vậy, Johnson đã lùi "ngày tự do" sang tháng 7. Tiến sĩ Oliver Watson, nhà nghiên cứu tại Đại học Hoàng gia London, nói rằng các lãnh đạo chính trị Anh sẽ không muốn trì hoãn mở cửa thêm nữa, bất chấp các con số và khả năng lây lan nhanh của biến thể Delta, hiện là chủng nCoV trội ở Anh.
Điểm trái ngược giữa Anh và Singapore là Anh vẫn nới lỏng các hạn chế khi ca nhiễm tăng trở lại lớn. Trong khi đó, dù Singapore quyết tâm trở lại cuộc sống bình thường, giới chức vẫn muốn kiềm chế số ca nhiễm.
"Việc Singapore sẵn sàng thắt chặt hạn chế để đối phó với các đợt bùng phát hoàn toàn khác biệt với cách xử lý của chính phủ Anh", ông nói.
Singapore đang ghi nhận trung bình 26 ca Covid-19 mới mỗi ngày và chưa ấn định ngày mở cửa trở lại. Bộ trưởng Y tế Singapore Ong Ye Kung ngày 9/7 nói rằng lộ trình của Singapore khác biệt đáng kể cách tiếp cận "sổ lồng" của Anh. "Điều chúng tôi muốn là đi theo con đường trung dung hơn", ông nói, giải thích rằng điều quan trọng là phải đạt được tỷ lệ tiêm chủng cao, đồng thời vẫn duy trì các biện pháp kiềm chế và giảm thiểu tác động từ dịch.
Khoảng 40% dân số Singapore đã tiêm hai mũi vaccine và chính phủ cho biết quốc gia này đang trên đà thực hiện mục tiêm vaccine cho 3/4 dân số vào ngày 9/8. Không giống như Anh, thiếu niên trên 12 tuổi được đưa vào chương trình tiêm chủng của Singapore. Anh vẫn chưa chấp thuận tiêm cho nhóm tuổi đó.
Ong nói rằng "cán cân sẽ thay đổi", nhưng các biện pháp kiềm chế và giảm thiểu sẽ không bị từ bỏ. Thay vào đó, Singapore sẽ tái mở cửa từ từ, "từng bước một, để đảm bảo giữ an toàn cho người dân".
Người dân đi qua một nhà ga ở London, Anh ngày 12/7. Ảnh: Reuters.
Tại Anh, nhiều người đang lo lắng theo dõi canh bạc của Thủ tướng Johnson. Hơn 100 bác sĩ và nhà khoa học tuần trước cảnh báo rằng động thái này "quá vội vàng", trẻ em và người trẻ tuổi chưa được tiêm vaccine có nguy cơ bị lây nhiễm cao.
Chiến lược này sẽ tạo ra "mảnh đất màu mỡ cho sự xuất hiện của các biến thể kháng vaccine" gây nguy hiểm cho Anh và toàn thế giới, họ viết. "Chúng tôi tin rằng chính phủ đang bắt tay vào một thí nghiệm nguy hiểm và phi đạo đức, chúng tôi kêu gọi họ dừng kế hoạch dỡ bỏ các biện pháp vào ngày 19/7".
Phát biểu trong một cuộc họp báo hồi đầu tuần, Johnson bảo vệ kế hoạch mở cửa trở lại, nói rằng kỳ nghỉ học sắp tới sẽ đóng vai trò như rào chắn tự nhiên giúp hạn chế lây lan virus ở trẻ em. Johnson cũng kêu gọi mọi người có ý thức cá nhân, khuyến cáo họ nên che mặt ở những nơi đông người hoặc không gian kín, bất chấp quyết định dỡ bỏ quy định của ông.
Sự phụ thuộc vào ý thức cá nhân này đã khiến nhiều người nhướng mày. "Rất dễ vin vào vấn đề trách nhiệm cá nhân và đổ lỗi cho người dân" nếu ca tử vong gia tăng, Watson nói.
Ngoài vấn đề 17 triệu người chưa được tiêm chủng, số ca nhiễm tăng cũng có thể dẫn đến việc một số người đã tiêm chủng tử vong, ông nói và bình luận rằng thật "khủng khiếp" khi Anh, một trong số ít quốc gia trên thế giới có nguồn cung vaccine lớn, lãng phí công cụ quan trọng chống Covid-19 này với việc mở cửa trở lại sớm.
Trái ngược với Anh, lộ trình thoát khỏi khủng hoảng Covid-19 của Singapore ít vấp phải sự phản đối của công chúng, một phần nhờ mức độ tin tưởng cao vào chính phủ.
Trong cuộc chiến chống Covid-19, quốc đảo có những lợi thế mà nhiều nước lớn hơn không có: Dân số thấp, người dân đã quen với các quy tắc có phần nghiêm khắc. Ngoài ra, đợt bùng phát dịch SARS năm 2003 đã giúp họ đi trước 17 năm trong việc tạo ra các cơ sở cách ly, xây dựng phòng thí nghiệm và chuẩn bị nhân sự để đối phó dịch bệnh.
Một yếu tố đóng vai trò quan trọng trong chiến lược chống dịch của Singapore là hệ thống truy vết tiếp xúc. Sử dụng công nghệ Bluetooth, ứng dụng Trace Together theo dõi các lần tiếp xúc gần giữa mọi người để cách ly các ca F1 nhanh chóng. Người dân bắt buộc phải sử dụng ứng dụng khi vào các cửa hàng hay nơi công cộng.
Nhưng cũng có tranh cãi về ứng dụng này. Năm nay, chính phủ Singapore thừa nhận dữ liệu từ Trace Together có thể được giao cho cảnh sát để điều tra tội phạm, làm dấy lên sự chỉ trích từ công chúng.
Tỷ lệ dân tiêm vaccine cao là trọng tâm trong kế hoạch mở cửa trở lại của Singapore. Tuy nhiên, các nhà lập pháp không chắc liệu họ có đạt được tỷ lệ tiêm chủng 90 hoặc 95% cần thiết để đạt miễn dịch cộng đồng hay không. "Chúng tôi có thể đạt được 80% nếu may mắn", Bộ trưởng Y tế Ong nói.
Giới chức Singapore đang làm việc trên cơ sở rằng Covid-19 sẽ từ một đại dịch trở thành dịch bệnh thông thường. Virus vẫn sẽ lây lan, nhưng với tỷ lệ rất thấp.
Việc mở cửa trở lại của Singapore sẽ diễn ra từ từ và chứ không ngay lập tức "sổ lồng". Họ hiện cấm tụ tập hơn 5 người. Khi 40% dân số trưởng thành của Anh tiêm chủng đầy đủ vào tháng 6, tương đương mức tiêm chủng hiện tại ở Singapore, chính quyền của Thủ tướng Johnson cho phép đám đông lên tới 30 người có thể tụ tập trong môi trường trong nhà.
Không giống Anh, Singapore gần như chỉ cho phép công dân và thường trú nhân nhập cảnh. Họ được yêu cầu cách ly trong 14 ngày tại khách sạn hoặc tại nhà. Cuối tháng 7, người đã tiêm chủng đầy đủ sẽ được phép tụ tập từ 8 người trở xuống. Bắt đầu từ tuần này, nhân viên các cơ sở "có nguy cơ cao" như phòng gym, nhà hàng và thẩm mỹ viện sẽ phải làm xét nghiệm nCoV hai tuần một lần. Trong khi đó, Anh không bắt buộc xét nghiệm tại nơi làm việc.
Dale Fisher, giáo sư về bệnh truyền nhiễm tại Đại học Quốc gia Singapore, cho biết khi nhiều người được tiêm chủng hơn ở Singapore, số ca nhiễm sẽ ít được quan tâm hơn. Thay vì báo cáo số ca mới hàng ngày, trọng tâm nên là bao nhiêu ca nhiễm phải nhập viện và tử vong.
Tuy nhiên, cách Singapore mở cửa trở lại "sẽ không phải là kiểu của Anh - cởi khẩu trang và tiệc tùng", ông nói.
Giới chức y tế Singapore vẫn đang vạch ra lộ trình mở cửa cụ thể hơn, nhưng Fisher cho rằng người dân Singapore sẽ được phép đi lại tự do hơn và cách ly tại nhà nếu họ đã tiêm chủng, thay vì tại các cơ sở cách ly tập trung.
Các ca F0 và đôi khi cả F1 tại Singapore được cách ly tại các cơ sở chuyên dụng. Nhưng khi Singapore dần mở cửa trở lại, ca F0 có thể tự phục hồi tại nhà "vì khi tiêm vaccine, họ chủ yếu có triệu chứng nhẹ. Nếu những người xung quanh họ cũng đã tiêm vaccine, nguy cơ lây truyền sẽ thấp", thư trên Straits Times có đoạn viết.
"Vấn đề là chúng tôi không muốn kiềm chế quá chặt chẽ, nhưng chúng tôi cũng không muốn 5.000 ca trong một ngày", Fisher nói. "Chúng tôi vẫn sẽ kiểm soát, nhưng hướng tới những hạn chế nhẹ nhàng hơn".
Các chuyên gia cho biết mặc dù có nhiều ý kiến về nhu cầu cân bằng giữa các biện pháp y tế công cộng và mở cửa kinh tế, cả hai không loại trừ lẫn nhau. "Có vẻ việc mở cửa đất nước ngay lập tức là điều tốt về mặt kinh tế, nếu kết quả cuối cùng là dẫn đến một làn sóng lây nhiễm khác, điều tôi nghĩ là có thể xảy ra ở Anh, thì về lâu dài, nó có sẽ càng tồi tệ về mặt kinh tế", David Matchar, giáo sư tại Trường Y Duke-NUS ở Singapore, nói.
Matchar cho biết Singapore đang cố gắng dỡ bỏ các hạn chế một cách từ từ để ngăn các bệnh viện trở nên quá tải và ngăn chặn những cú sốc kinh tế do việc đóng cửa hà khắc.
Tình hình ở Israel, một trong những quốc gia tiêm chủng nhiều nhất trên thế giới, báo trước những rủi ro phía trước. Sau khi dỡ bỏ hầu hết các quy định phòng Covid-19 vào tháng 6, các nhà lập pháp Israel đã khôi phục quy định về đeo khẩu trang trong nhà vài tuần sau, sau khi biến thể Delta khiến ca nhiễm tăng đột biến.
Bất chấp tuyên bố trước đó rằng việc dỡ bỏ hạn chế của Anh là "không thể đảo ngược", tuần này Thủ tướng Johnson không loại trừ việc tái áp đặt hạn chế nếu xuất hiện biến thể né được vaccine.
"Thật đáng tiếc khi Anh không thể đợi thêm chút nữa như Singapore, thay vào đó họ đang chọn đánh cược vào lợi ích của chiến dịch vaccine họ đã ca ngợi là 'tuyệt vời và hiệu quả'", Watson nói.
Phương Vũ (Theo CNN)