Thổ Nhĩ Kỳ bắn rơi cường kích Su-24 Nga

Sáng 24/11, lần đầu tiên máy bay một nước thành viên NATO bắn rơi máy bay của Nga trong hơn 6 thập kỷ. Chiến đấu cơ F-16 của Thổ Nhĩ Kỳ phóng tên lửa không đối không trúng cường kích Su-24 Nga, làm nó bốc cháy, rơi từ độ cao khoảng 6.000 m xuống Syria, gần biên giới với Thổ Nhĩ Kỳ.

Vụ việc khiến quan hệ hai nước Nga - Thổ Nhĩ Kỳ, vốn trước đó được coi là chưa bao giờ nồng ấm đến thế, bỗng chốc rơi xuống mức thấp nhất kể từ Chiến tranh Lạnh.

Máy bay rơi xuống vùng núi Jabal của người Turk, tỉnh Latakia, Syria, nơi có tranh chấp giữa chính phủ và lực lượng nổi dậy. Một phi công thiệt mạng do bị phiến quân bắn từ dưới đất khi đang nhảy dù thoát thân, còn phi công kia sau đó được giải cứu trong chiến dịch chung của Nga và Syria. Một phi công trực thăng Nga cũng hy sinh khi đang tham gia cứu hộ.

Theo Thổ Nhĩ Kỳ, Su-24 bị bắn vì xâm phạm không phận nước này. Còn Nga khẳng định máy bay khi bị bắn ở cách biên giới với Thổ Nhĩ Kỳ khoảng 1.000 m. Nga cũng cho rằng Ankara có kế hoạch phục kích Su-24, tuy nhiên Thổ Nhĩ Kỳ cho biết ban đầu họ không rõ quốc tịch máy bay.

Thổ Nhĩ Kỳ chia buồn nhưng nhất quyết không xin lỗi như yêu cầu của Nga, cho rằng nước này hoàn toàn có quyền bảo vệ không phận, làm căng thẳng bị đẩy lên cao.

Nga ngay sau đó triển khai tàu tuần dương tên lửa Moskva được trang bị các tên lửa tầm xa S-300F ngoài khơi bờ biển Syria, gần tỉnh Latakia, và hệ thống tên lửa S-400 tới căn cứ Khmeimim, Syria. Nga cũng trang bị tên lửa không đối không cho tiêm kích bom Su-34, và tuyên bố tiêm kích của họ sẽ hộ tống tất cả các cường kích thực hiện nhiệm vụ. Đây là động thái khẳng định Nga sẽ bảo vệ máy bay trước mọi mối đe dọa ở chiến trường Syria.

Thổ Nhĩ Kỳ thì được cho là thiết lập hệ thống phá sóng điện tử KORAL dọc biên giới phía nam với Syria.

Về kinh tế, Nga cũng trừng phạt Thổ Nhĩ Kỳ trên nhiều lĩnh vực như du lịch, nông nghiệp, khí đốt, khi đình chỉ hoạt động đi lại miễn visa với công dân Thổ Nhĩ Kỳ, hạn chế cư dân và công ty Thổ Nhĩ Kỳ kinh doanh ở Nga và hạn chế nhập khẩu sản phẩm Thổ Nhĩ Kỳ. Nga cũng đình chỉ việc chuẩn bị cho đường ống khí đốt Dòng chảy Thổ Nhĩ Kỳ. Dự án đường ống này nhằm chuyển khí đốt của Nga đến Thổ Nhĩ Kỳ qua Biển Đen, và sau đó tiếp tục đến Nam Âu. Thổ Nhĩ Kỳ cũng đang cân nhắc biện pháp đáp trả.

Sự việc được dự đoán là một cuộc chiến kinh tế "trầy vi tróc vảy", khi cả hai bên đều thiệt hại, nhưng Thổ Nhĩ Kỳ có thể chịu hậu quả nặng nề hơn Nga rất nhiều, ước tính khoảng chục tỷ USD và con số này có thể tăng lên hơn 50 tỷ trong 4 năm tới.

Lãnh đạo Nga - Thổ Nhĩ Kỳ cũng có những những cuộc khẩu chiến với ngôn từ mạnh mẽ nhất. Tổng thống Nga Vladimir Putin gọi vụ bắn rơi máy bay là "cú đâm sau lưng" do "đồng lõa của những tên khủng bố" thực hiện, nhằm bảo vệ nguồn dầu từ IS. Putin còn cho rằng Thổ Nhĩ Kỳ "liếm vào một chỗ nào đó" của người Mỹ.

Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan giận dữ lên án Nga " trái đạo đức" khi cáo buộc gia đình của ông dính líu đến việc mua dầu mỏ của IS và thề sẽ từ chức nếu tuyên bố này được chứng minh là thật.

Tổng thống Nga Vladimir Putin và Bộ trưởng Quốc phòng Sergei Shoigu xem xét hộp đen Su-24 bị bắn rơi. Ảnh: Reuters

Đến nay, chưa có kết luận rõ ràng do hộp đen Su-24 bị hư hỏng nặng, chưa thể khôi phục lại thông tin về chuyến bay. Tuy nhiên, một số nhà phân tích nhận định việc Thổ Nhĩ Kỳ tỏ ra cứng rắn với Nga và đỉnh điểm là bắn hạ chiếc Su-24 có thể là một hành động có tính toán nhằm thắt chặt quan hệ và tìm kiếm lợi ích từ các đồng minh NATO. Đây cũng là hậu quả của mối quan hệ căng thẳng âm ỉ kể từ khi Nga can thiệp quân sự vào Syria, do lực lượng phiến quân người Turk ở Syria, được Ankara hậu thuẫn, cũng là một trong những mục tiêu bị máy bay Nga không kích. Chính quyền Tổng thống Edorgan, vốn tham vọng phục dậy ánh hào quang của Đế quốc Ottoman một thời, có thể còn muốn tìm kiếm sự tôn trọng lớn hơn từ Moscow cho vai trò nước này ở Trung Đông.

Các nhà phân tích cảnh báo nếu Nga và Thổ Nhĩ Kỳ không tăng cường đối thoại trực tiếp theo hướng hạ nhiệt căng thẳng và tôn trọng các lợi ích quốc gia của nhau, những sự cố như với Su-24 chắc chắn sẽ xảy ra nhiều hơn và có thể leo thang xung đột thậm chí còn xa hơn và cuộc chiến chống Nhà nước Hồi giáo trở nên phức tạp hơn.

Đồng thời, những tố cáo qua lại về việc hỗ trợ, mua bán dầu với IS, làm lộ các lợi ích chồng chéo phức tạp của các bên, ẩn dưới vẻ ngoài hợp tác chống IS. Nó cũng cho thấy việc tiêu diệt IS không hề đơn giản bởi đằng sau tổ chức này có thể có rất nhiều thế lực chống lưng.