Chiều 20/4, sau 9 ngày xét xử và nghị án, TAND Hà Nội tuyên mức án trên với ông Mừng, cựu tổng giám đốc Nhà máy Gang thép Thái Nguyên (TISCO), về tội Vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản Nhà nước gây thất thoát, lãng phí, theo khoản 3, điều 219 Bộ luật Hình sự. Trước đó, ông Mừng bị VKSND Tối cao đề nghị 10-11 năm tù.
Ông Mừng bị xác định nắm vai trò chính, trực tiếp chỉ đạo thực hiện hành vi phạm tội; phải chịu trách nhiệm toàn bộ về hiệu quả dự án. Khi nhà thầu là Tập đoàn Khoa học công nghệ và Thương mại luyện kim Trung Quốc (MCC) vi phạm hợp đồng, ông phải có trách nhiệm xem xét biện pháp dừng, chấm dứt hợp đồng với MCC, phạt hợp đồng; đảm bảo giải quyết vấn đề hiệu quả nhất.
"Ông Mừng không những không thực hiện, còn chỉ đạo đàm phán với MCC để tách gói thầu phần xây dựng ra khỏi hợp đồng; đồng ý việc TISCO chịu rủi ro phát sinh, trong khi đây là trách nhiệm của MCC", bản án nêu và nhận định ông Mừng phải chịu trách nhiệm chính khi dự án đình trệ.
Cựu tổng giám đốc TISCO Trần Trọng Mừng. Ảnh: Nam Anh
Cùng tội danh, người kế nhiệm của ông Mừng, bị cáo Trần Văn Khâm bị tuyên phạt 8 năm 6 tháng tù (VKS đề nghị 9-10 năm). Cựu chủ tịch HĐQT Tổng công ty thép Việt Nam (VNS) Mai Văn Tinh bị phạt 6 năm tù (đề nghị 6-7 năm).
11 người còn lại ở nhóm tội Vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản Nhà nước gây thất thoát, lãng phí, HĐXX tuyên phạt từ 2 đến 8 năm tù. Theo đó, ông Đậu Văn Hùng, cựu tổng giám đốc VNS, án 3 năm (đề nghị 3-4 năm); Ngô Sỹ Hán, cựu phó tổng giám đốc TISCO, 8 năm (đề nghị 8-9 năm); Đặng Văn Tập, cựu phó giám đốc Thường trực Ban Quản lý dự án, 7 năm (đề nghị 7-8 năm); Đồng Quang Dương, cựu phó giám đốc, kiêm Thư ký dự án, 6 năm (đề nghị 6-7 năm); Nguyễn Trọng Khôi, cựu phó tổng giám đốc VNS, 3 năm (đề nghị 3-4 năm); Trịnh Khôi Nguyên, cựu trưởng phòng Đầu tư phát triển VNS, 2 năm (đề nghị 2-3 năm); Đỗ Xuân Hòa, cựu kế toán trưởng TISCO, 5 năm (đề nghị 5-6 năm); Lê Thị Tuyết Lan, cựu Phó phòng Kế toán TISCO, 2 năm (đề nghị 3-4 năm); Uông Sỹ Bính, cựu Phó phòng Kế toán - Thống kê - Tài chính TISCO, 2 năm (đề nghị 3-4 năm); Nguyễn Văn Tráng, cựu ủy viên Ban kiểm soát VNS, 2 năm (đề nghị 2- 3 năm); Đặng Thúc Kháng, cựu Ủy viên Hội đồng quản trị, Trưởng Ban kiểm soát VNS, 3 năm (đề nghị 3-4 năm).
Ở nhóm tội Thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng, hai bị cáo cùng bị phạt 18 tháng tù nhưng được hưởng án treo là Lê Phú Hưng, cựu ủy viên HĐQT VNS và Nguyễn Minh Xuân, cựu ủy viên HĐQT VNS. Án tù giam được TAND Hà Nội tuyên với bị cáo Nguyễn Chí Dũng, cựu ủy viên HĐQT TISCO và Hoàng Ngọc Diệp, cựu ủy viên HĐQT TISCO, mỗi người 2 năm tù (đề nghị 2-3 năm); Đoàn Thu Trang, cựu ủy viên HĐQT TISCO, bị phạt 18 tháng tù (đề nghị 2- 3 năm).
19 bị cáo của vụ án phải liên đới bồi thường TISCO tổng cộng 830 tỷ đồng.
HĐXX nhận định hành vi của các bị cáo gây thiệt hại "đặc biệt nghiêm trọng", riêng khoản lãi vay của chủ đầu tư để thực hiện dự án đã lên tới hơn 830 tỷ đồng. Khoản này chưa tính đến thiệt hại khi dự án bị tạm ngừng, các thiết bị máy móc đã đầu tư vào dự án bị xuống cấp hư hỏng. Hành vi của các bị cáo "ảnh hưởng xấu đến việc phát triển kinh tế và niềm tin của nhân dân vào công tác quản lý kinh tế của nhà nước".
Khi lượng hình, HĐXX đã xem xét việc dự án triển khai trong bối cảnh khủng hoảng kinh tế nên "phần nào ảnh hưởng đến việc thực hiện hợp đồng". Khi nhà thầu nước ngoài vi phạm hợp đồng, TISCO và VNS có văn bản yêu cầu thực hiện hợp đồng; đã tính đến phương án khởi kiện, phạt và chấm dứt hợp đồng.
Việc tách hạng mục xây dựng ra khỏi hợp đồng trọn gói và lựa chọn VINAINCON làm nhà thầu phụ đều có báo cáo cấp trên. Các bị cáo không vụ lợi khi thực hiện hành vi, chỉ có mong muốn đưa dự án sớm thực hiện. Đây đều được tính là các tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự cho các bị cáo.
Căn cứ lời khai của các bị cáo tại phiên tòa cùng chứng cứ có trong hồ sơ, HĐXX kiến nghị xem xét hành vi của bộ chủ quản của TISCO và VNS, tức Bộ Công Thương, trong việc đưa ra các chủ trương, quyết định không đúng quy định pháp luật, đồng thời giới thiệu và lựa chọn đơn vị không đủ năng lực để thực hiện phần C của hợp đồng EPC số 01. "Đây là những nguyên nhân chủ yếu dẫn đến hậu quả của vụ án", HĐXX nhấn mạnh.
HĐXX cũng cho rằng cần làm rõ những sai phạm của VINAINCON trong việc thực hiện phần C của hợp đồng EPC, nếu đủ căn cứ đề nghị khởi tố trách nhiệm hình sự các cán bộ có liên quan theo quy định của pháp luật.
Bản án xác định, dự án mở rộng sản xuất Nhà máy Gang thép Thái Nguyên giai đoạn 2 được Chính phủ phê duyệt năm 2005, tổng vốn đầu tư hơn 3.800 tỷ đồng. VNS là cấp phê duyệt dự án.
Biết rõ MCC vi phạm hợp đồng, đề nghị các điều khoản vô căn cứ, lãnh đạo TISCO vẫn ký văn bản gửi VNS xin chấp thuận điều chỉnh tổng mức đầu tư dự án lên 8.100 tỷ đồng, tăng hơn 4.200 tỷ đồng; chấp nhận nhà thầu phụ VINAINCON không đủ năng lực.
Trong những ngày diễn ra phiên toà, cựu tổng giám đốc TISCO Trần Trọng Mừng thừa nhận hành vi, song không thừa nhận vai trò chủ mưu. Ông nói suốt đời luôn làm việc vì lợi ích TISCO và ngành thép nói chung, không có động cơ tư lợi. Việc đàm phán với nhà thầu MCC và nhà thầu phụ VINAINCON tuân thủ chủ trương lãnh đạo, nhằm tháo gỡ khó khăn cho dự án.
Luật sư của ông Mừng đề nghị HĐXX chuyển tội danh của thân chủ sang Thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng.
Đây là đại án đầu tiên được xét xử trong số 5 đại án được Ban chỉ đạo Trung ương phòng chống tham nhũng yêu cầu khẩn trương xét xử sơ thẩm trong năm 2021. Bốn đại án còn lại gồm vụ án buôn lậu, vi phạm quy định về kế toán xảy ra tại Công ty Nhật Cường; Vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản Nhà nước tại Tổng Công ty Bia rượu nước giải khát Sài Gòn (Sabeco); vi phạm quy định xây dựng tại Dự án cao tốc Đà Nẵng - Quảng Ngãi (giai đoạn 1) và sai phạm xảy ra tại Cục Quản lý dược (Bộ Y tế) và đơn vị liên quan.
Thanh Lam