Chiều 12/4, mở đầu phiên xét hỏi vụ án 19 bị cáo liên quan sai phạm tại dự án Gang thép Thái Nguyên giai đoạn 2, ông Mừng, 72 tuổi, cựu tổng giám đốc Công ty gang thép Thái Nguyên (TISCO) giai đoạn tháng 1/2004 đến tháng 6/2009, khai đã "làm hết sức để tháo gỡ khó khăn" cho dự án trong giai đoạn đầu. Ông chỉ hành động dựa trên chỉ thị của cấp có thẩm quyền, tức là Tổng công ty thép Việt Nam (VNS) và Bộ Công Thương.
Cựu Tổng giám đốc công ty gang thép Thái Nguyên Trần Trọng Mừng. Ảnh: Phạm Dự
Ông Mừng khai, 11 tháng sau khi ký hợp đồng, nhà thầu MCC (Trung Quốc) vi phạm tiến độ, đòi tăng giá thầu và rút hết người về nước, TISCO đã đốc thúc, nhắc nhở. TISCO đã thuê dịch vụ tư vấn pháp lý với hãng luật quốc tế, tính đến các phương án chấm dứt hợp đồng, đòi bồi thường và kiện MCC ra toà án quốc tế.
Lời khai này trái với truy tố của VKSND Tối cao rằng TISCO trên thực tế lại làm tờ trình và xin điều chỉnh cơ cấu tổng mức đầu tư, dù hợp đồng ký với MCC ngay từ đầu là hợp đồng trọn gói, tổng giá trị khoảng 3.800 tỷ đồng.
Giải thích việc ký các tờ trình xin nâng giá thầu, ông Mừng nói "căn cứ thông tư 09 của Bộ xây dựng". Chủ toạ ngay lập tức trích dẫn thông tư với nội dung chỉ cho phép điều chỉnh giá với nhà thầu Việt Nam. Ông Mừng đáp: "Tôi không rõ thông tư chỉ chỉ áp dụng với nhà thầu nào. Tôi quan niệm là áp dụng cho cả nhà thầu Trung Quốc". Lời khai này bị HĐXX bác bỏ.
Về cáo buộc giới thiệu và chấp thuận nhà thầu phụ VINAINCON không đủ năng lực để thực hiện phần xây dựng, ông Mừng cho rằng nhà thầu này có năng lực, trước đó làm thành công nhiều dự án, đồng thời là công ty con của Bộ Công Thương, được chính lãnh đạo bộ này giới thiệu nên "rất tin tưởng".
Ông Mừng khai ký công văn trình VNS xin tăng mức đầu tư thêm 15,6 triệu USD dựa trên tính toán của VINAINCON mà không kiểm tra, tính toán lại do "cho rằng số liệu đáng tin cậy".
Trong 35 phút trình bày, bị cáo 72 tuổi nhiều lần không nghe rõ câu hỏi, yêu cầu HĐXX hỏi lại. Kết thúc phần xét hỏi, bị cáo Mừng nói: "Lỗi của tôi là không làm kỹ lưỡng, tin tưởng nhà thầu phụ khi chưa đủ cơ sở".
Trong khi đó, người kế nhiệm ông từ tháng 7/2009 tại TISCO, bị cáo Trần Văn Khâm nhiều lần khẳng định "mới lên chức, chưa bao giờ làm dự án lớn, không kinh nghiệm gì nên tin tưởng anh em".
Cựu tổng giám đốc TISCO khai tiếp nhận công việc của ông Mừng nhưng trước đó không biết các khó khăn liên quan dự án. "Tôi làm Phó Tổng giám đốc, lo nhiều việc. Sau này làm Tổng giám đốc, tiếp quản dự án, anh em báo cáo tôi mới biết".
Bị cáo Trần Văn Khâm. Ảnh: Phạm Dự
Trước cáo buộc biết rõ gói thầu là trọn gói song vẫn ký quyết định điều chỉnh tổng mức đầu tư và chấp nhận nhà thầu không phụ không đủ năng lực, chấp nhận ký hợp đồng xây lắp theo đơn giá, bị cáo Khâm khai tiếp nhận dự án khi đã qua giai đoạn thẩm định năng lực nhà thầu. Ông ký các hợp đồng với MCC và VINAINCON dựa vào các văn bản có sẵn của người tiền nhiệm.
Sau này, khi VINAINCON bỏ dự án do không đủ năng lực, TISCO lần thứ hai phá nguyên tắc "hợp đồng trọn gói", tiếp tục ký hợp đồng với 13 nhà thầu phụ khác vẫn theo hình thức đơn giá song tới lúc hết hạn hợp đồng (31/5/2011) vẫn không thể hoàn thành công việc. Giải thích lý do thất bại, ông Khâm cho rằng "do rất nhiều khó khăn và vướng víu nhiều vấn đề".
Trong vụ án, hai bị cáo trên đều bị truy tố về tội Vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản Nhà nước gây thất thoát, lãng phí.
Cáo trạng xác định, năm 2005, Chính phủ chủ trương đầu tư Dự án mở rộng sản xuất nhà máy gang thép Thái Nguyên giai đoạn 2, tổng vốn hơn 3.800 tỷ đồng. TISCO làm chủ đầu tư, cấp quyết định đầu tư là HĐQT của VNS.
Năm 2007, đơn vị trúng thầu xây dựng là Tập đoàn Khoa học Công nghệ và Thương mại luyện kim Trung Quốc (MCC). Căn cứ kết quả đấu thầu, ngày 12/7/2007, Tổng Giám đốc TISCO Trần Trọng Mừng, cùng Tổng Giám đốc MCC ký một hợp đồng trọn gói, không thay đổi, có giá trị hơn 160 triệu USD (hơn 3.500 tỷ đồng).
Theo đó, MCC phải hoàn thành dự án sau 30 tháng. Sau 11 tháng khởi công, MCC chưa thi công bất kỳ hạng mục nào của gói thầu, rút hết người về nước, nhiều lần đề nghị kéo dài thời gian thực hiện hợp đồng và điều chỉnh tổng giá hợp đồng tăng thêm hơn 138 triệu USD (hơn 3.000 tỷ đồng).
VKSND Tối cao cáo buộc, biết rõ việc MCC vi phạm hợp đồng, đề nghị các điều khoản vô căn cứ, năm 2012, ông Trần Trọng Mừng và Trần Văn Khâm, người đại diện vốn chính của VNS tại TISCO, ký văn bản gửi VNS xin chấp thuận điều chỉnh tổng mức đầu tư dự án lên 8.100 tỷ đồng, tăng hơn 4.200 tỷ đồng.
Cáo trạng nêu, những hành vi vi phạm pháp luật về quản lý tài sản Nhà nước và hành vi thiếu trách nhiệm của các cá nhân thuộc TISCO và VNS đã dẫn đến hậu quả làm thất thoát, lãng phí, gây thiệt hại đặc biệt nghiêm trọng tài sản Nhà nước với tổng số tiền lên tới hơn 830 tỷ đồng.
Phiên tòa sẽ làm việc kéo dài đến ngày 21/4.
Thanh Lam