Một phần tài liệu tình báo Mỹ bị rò rỉ và được truyền thông phương Tây phân tích hôm 20/4 cho thấy hoạt động tình báo, trinh sát và do thám (ISR) đường không của NATO trên Biển Đen trong 6 tháng qua.
Theo tài liệu đóng dấu "Mật - Không chia sẻ cho nước ngoài" đề ngày 27/2, không quân Mỹ và đồng minh NATO thực hiện 73 chuyến bay với phi cơ không người lái (UAV) và 16 chuyến với máy bay có người lái trên Biển Đen trong giai đoạn tháng 9/2022-2/2023.
Phần lớn nhiệm vụ UAV được thực hiện bởi máy bay MQ-9 Reaper và RQ-4 Global Hawk, nhưng có 9 chuyến được giao cho UAV tàng hình RQ-170 Sentinel.
Tài liệu mật về hoạt động ISR của Mỹ và NATO trên Biển Đen bị rò rỉ hồi đầu tháng. Ảnh: Drive
Khu vực do thám bao trọn gần như toàn bộ Biển Đen, cách bờ biển Nga và bán đảo Crimea khoảng 15 hải lý. Tài liệu cũng thể hiện "Khoảng cách Tránh xa theo chỉ thị của Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ" (SECDEF Directed Standoff), với ranh giới cách Crimea 40 hải lý. Đây được coi là khoảng cách an toàn cho máy bay Mỹ và hạn chế nguy cơ leo thang căng thẳng với Nga.
"Chúng tôi sẽ không bình luận về chi tiết hoạt động của các khí tài ISR vì lý do an ninh tác chiến. Tuy nhiên, các chuyến bay trinh sát thường kỳ được tiến hành nhằm hỗ trợ hàng loạt nhiệm vụ của Mỹ, đồng minh và đối tác", phát ngôn viên Lực lượng Không quân Mỹ tại châu Âu (USAFE) cho biết khi được đề nghị lên tiếng về thông tin trên.
RQ-170 Sentinel là UAV tàng hình do Lockheed Martin chế tạo và ra mắt năm 2007, ứng dụng thiết kế cánh liền thân và không có đuôi đứng như oanh tạc cơ B-2 Spirit. Không quân Mỹ công bố rất ít hình ảnh và thông tin về tính năng kỹ chiến thuật của dòng máy bay này.
Một chiếc RQ-170 từng bị lực lượng tác chiến điện tử Iran ép hạ cánh hồi năm 2011, cho phép Tehran sao chép và cho ra đời dòng Shahed 171 Simorgh.
Một chiếc RQ-170 của Mỹ bay thử nghiệm ở bang California hồi năm 2017. Ảnh: Drive
Giới chuyên gia quân sự phương Tây cho rằng quân đội Mỹ có nhiều lý do để triển khai mẫu RQ-170 Sentinel, một trong những khí tài do thám bí mật nhất của nước này, cho nhiệm vụ do thám trên Biển Đen. Washington đang sở hữu tổng cộng 20-30 máy bay, biên chế cho ít nhất hai phi đoàn đặt trụ sở tại bang Nevada.
"RQ-170 khó bị phát hiện hơn những chiếc MQ-9 và RQ-4, cho phép chúng tiếp cận gần hơn với khu vực mục tiêu và hạn chế đối phương áp dụng biện pháp che giấu lực lượng. Thiết kế tàng hình cũng tăng khả năng sống sót cho RQ-170 trong trường hợp đối phương quyết định bắn hạ, nhất là khi nó phải đối mặt với lưới phòng không dày đặc được Nga triển khai ở Crimea", chuyên gia Tyler Rogoway viết trên chuyên trang quân sự War Zone.
Quân đội Mỹ ngày 14/3 cáo buộc hai tiêm kích Su-27 Nga đã tiếp cận, bay cắt mặt và xả dầu vào UAV MQ-9 trên vùng biển quốc tế ở Biển Đen. Một chiếc Su-27 được cho là đã va vào máy bay MQ-9, khiến cánh quạt UAV hư hại, buộc không quân Mỹ điều khiển nó lao xuống biển.
Giới chức Nga phủ nhận cáo buộc, cho rằng phi cơ Mỹ cơ động ngoặt gấp và tự rơi sau khi mất lái. Bộ trưởng Quốc phòng Nga đã trao thưởng cho các phi công điều khiển tiêm kích.
Hai quan chức Mỹ giấu tên ngày 21/3 nói với CNN rằng UAV Mỹ tiếp tục hoạt động trong không phận quốc tế, song cách xa vùng trời quanh bán đảo Crimea hơn sau sự việc nói trên.
Vị trí bán đảo Crimea trên Biển Đen. Đồ họa: Guardian
Hàng loạt tài liệu tình báo Mỹ, trong đó có những văn bản đóng dấu tuyệt mật, đã xuất hiện trên mạng xã hội Twitter, Telegram và nhiều trang web suốt vài tháng qua. Thông tin tình báo bị rò rỉ bao gồm các đánh giá của Lầu Năm Góc về chiến sự Ukraine, cũng như hoạt động tình báo của Mỹ với đối thủ lẫn đồng minh.
Một số thông tin nhạy cảm nhất được cho là liên quan tới năng lực quân sự và những điểm yếu trong quân đội Ukraine, cũng như số lượng đặc nhiệm phương Tây được cho là đã triển khai tới Ukraine.
Nghi phạm Jack Teixeira, 21 tuổi, bị bắt tại nhà của mẹ anh ta ở Massachusetts ngày 13/4 và bị truy tố theo Đạo luật Gián điệp, với cáo buộc lấy và sao chép thông tin quốc phòng, cố ý lan truyền thông tin "có thể được sử dụng để gây tổn hại cho Mỹ hoặc mang lại lợi ích cho bất cứ nước nào bên ngoài, cũng như vi phạm luật về lấy và giữ các tài liệu mật. Tổng hình phạt có thể lên tới 15 năm tù.
Vũ Anh (Theo Drive)