Các nhà làm luật triều Lê, Nguyễn ra quy định nghiêm khắc để trừng trị hành vi mua bán hàng hóa trái phép qua biên giới.
Để hạn chế quan lại lạm dụng chức quyền, kéo bè cánh và quan liêu, tham nhũng, cát cứ, cục bộ, vua Minh Mệnh cho ban hành luật Hồi tỵ.
Chính sách Hồi tỵ (luật Hồi tỵ) là nguyên tắc về bổ nhiệm, sử dụng quan lại, được đề ra dưới thời vua Lê Thánh Tông và chỉnh sửa bổ sung vào thời Minh Mệnh.
Dập tắt cuộc nổi dậy của Phan Bá Vành, năm Minh Mệnh thứ 8 (năm 1827), triều đình cử Kinh lược sứ Nguyễn Văn Hiếu, Hoàng Kim Xán về Nam Định thanh tra.
Khi thi hành hình phạt cao nhất với người ăn bớt trọng lượng son bạc, vua Minh Mệnh yêu cầu những người cùng làm công việc này đến quỳ theo dõi, qua đó răn đe.
Từ tố cáo của sĩ nhân, hàng chục viên quan liên quan việc nhận hối lộ, bao che cho thương nhân trốn thuế đã bị phát hiện.
Các vua triều Nguyễn nhiều lần ra lệnh ân xá cho tử tội để tỏ đức hiếu sinh trong dịp cuối năm, đại lễ, hoặc khi thời tiết không thuận hòa…
Điều 312 Luật Gia Long quy định: Quan ở bất kỳ cấp nào nhận của đút lót đều bị xử tội; bị xóa tên trong sổ quan và bãi dịch.
Vua Minh Mạng cho rằng việc nấu, bán thuốc phiện còn gây nguy hại lớn hơn cả người hút vụng trộm chất cấm này.
Nếu làm nạn nhân tử vong, kẻ hiếp dâm bị chém ngay; đồng phạm bị phạt thắt cổ.
Với kẻ có hành vi dâm ô trẻ dưới 12 tuổi, mức án nhẹ nhất là lưu đày nơi xa, nặng là xử chém.
Thấy nhiều quan lạm dụng chức quyền xử án không đúng, dùng nhục hình với phạm nhân, vua Tự Đức (1829-1883) đã cải cách pháp luật để trừng trị.
Tự mang gông đi bộ về kinh chịu tội, nhưng Đặng Đại Độ không bị Chúa Nguyễn Phúc Khoát xử lý mà còn được thăng chức.
Năm 1837, một viên quan đã bị trị tội thắt cổ khi để xảy ra việc 42 tù nhân gây bạo loạn, đánh binh lính, cướp thuyền chạy trốn.
Vàng đem phơi sáng lấp lánh cả sân; ruộng vườn, trâu ngựa của Trương Phúc Loan đếm không xuể.
Đánh tri phủ Nguyễn Chí bất tỉnh, đám quan lại tưởng chết nên vứt ra đường, người thân tới mang về chôn thì bất ngờ ông tỉnh lại.
Xử án đơn giản bằng mẹo "đọc vị tội phạm" có một không hai, Đốc trấn Sơn Tây Nguyễn Mại (thế kỷ 17) đã phát hiện nhanh ra thủ phạm, ai nấy đều nể phục.
Là người đầu tiên đỗ thủ khoa của nền khoa cử Việt Nam, ông Lê Văn Thịnh làm tới chức Thái sư, có nhiều công trạng nhưng vướng phải vụ án lập mưu giết vua Lý Nhân Tông ở hồ Dâm Đàm.
Chém đầu, treo cổ... là những hình phạt dành cho kẻ trộm ngang nhiên tấn công lại chủ nhà, hay tái phạm tới lần thứ 3.
Kẻ gian gọi tổng đốc Nguyễn Văn Hiếu là "Phật sống", bảo nhau lánh khỏi địa bàn ông cai quản.
