Sau hai năm thế giới gặp khó khăn về nguồn cung chất bán dẫn vì đại dịch Covid-19, ngành ôtô tiếp tục lún sâu vào thế khó hơn khi căng thẳng Nga - Ukraine cắt đường cung linh kiện. Thị trường Việt Nam vì thế cũng bị ảnh hưởng.
Khách có tiền, muốn mua và lấy xe ngay trong tháng cũng không dễ bởi nhiều đại lý hiện không có sẵn xe để bán. Tình trạng khan hàng không chỉ xuất hiện ở một hay hai hãng cá biệt mà cả thị trường từ xe phổ thông tới xe sang.
Xe nhập khẩu bị ảnh hưởng nặng nề nhất vì hãng phụ thuộc vào nhà máy ở nước ngoài. Toyota Hilux gây bất ngờ cho thị trường khi doanh số tháng 2 chỉ là 0 chiếc. Hãng đã sạch kho với dòng bán tải và chưa có xe mới về. Đây là điều chưa từng xảy ra với xe phổ thông. Trước đây, có những giai đoạn xe nhập khẩu cũng không thể về nước nhưng liên quan đến quy định, thủ tục giấy tờ chứ không vì nguồn cung. Một dòng xe đang "hot" khác của Toyota là Raize cũng khiến khách hàng phải chờ 6-7 tháng. Những cái tên hybrid nhập khẩu Altis, Corolla Cross, Camry cũng cung không đủ cầu.
Ford nói rằng mẫu Explorer nhập khẩu Mỹ bị ảnh hưởng bởi nguồn cung linh kiện này tại nước này thiếu hụt. Các đại lý Ford hiện tăng giá bán bằng phụ kiện kèm theo hàng trăm triệu nhưng cũng không đủ xe Explorer giao cho khách. Mitsubishi Việt Nam cũng bị giảm nguồn cung Pajero Sport, Triton nhập Thái. Xpander, mẫu xe chủ lực của hãng vẫn đủ cung dù tồn kho không nhiều.
Thị trường xe sang là nơi phần lớn các hãng đều nhập khẩu, xe lại sử dụng nhiều chip nên "ngấm đòn" rõ nét. Khách mua xe Lexus, Porsche thay vì đặt hàng 6-9 tháng, nhiều mẫu xe phải chờ tới 12 tháng hoặc lâu hơn. BMW X6, X7 cũng phải chờ nhiều tháng. Với các dòng xe nhập của Mercedes như S-class, GLE, GLS, khách vẫn phải chờ 3-6 tháng như giai đoạn cuối 2021. Peugeot đã thiếu hàng từ trước Tết và tiếp tục kéo dài tới nay.
Tình trạng chung của ngành ôtô toàn cầu hiện nay là các mẫu xe càng nhiều công nghệ điện tử, tức dùng nhiều chip, càng phải chờ đợi lâu. Ở thị trường Mỹ, thậm chí một số hãng giao xe cho khách và hẹn khi nào có đủ chip sẽ lắp hoàn thiện các chi tiết thiếu trên xe, ví dụ màn hình. Tình trạng còn tồi tệ tới mức những người mua Toyota Land Cruiser hay Lexus LX600 tại Nhật Bản sẽ phải chờ 4 năm.
Khách hàng tham khảo xe tại một đại lý Toyota ở quận 7, TP HCM. Ảnh: Phạm Trung
Dù chuẩn bị linh kiện từ trước, xe lắp ráp trong nước cũng không thoát khỏi vòng xoay chung của toàn ngành. Mẫu bán tải đình đám Ford Ranger trong tháng 2 chỉ bán 230 xe, mức thấp kỷ lục trong nhiều năm qua và lần đầu mất ngôi bán chạy nhất phân khúc.
Hyundai với đặc thù lắp ráp trong nước toàn bộ dải sản phẩm, đang không thể đẩy ra thị trường số lượng xe khách hàng mong muốn, đặc biệt là ở hai dòng Tucson và Santa Fe, vốn sử dụng nhiều công nghệ. Các dòng xe ít công nghệ như i10, Accent vẫn đảm bảo, dù không thật dồi dào.
Trong khi đó, hãng đồng hương Kia đã thiếu xe khoảng một năm nay, nhưng gần đây thì nghiêm trọng hơn. Các mẫu xe đều phải ký chờ 1-2 tháng, Seltos hay Sonet có thể lên tới 3-4 tháng. Với Toyota, dòng sedan chủ lực Vios vẫn có sẵn xe nhưng tồn kho không nhiều như giai đoạn trước, các đại lý vì thế cắt giảm khuyến mãi để tối ưu lợi nhuận.
Cũng do thiếu chip bán dẫn, lượng giao mẫu xe điện VinFast VF e34 không như kỳ vọng của hãng. Trước lượng đơn hàng ồ ạt của e34 và VF8, VF9 trên toàn cầu, tới nay tổng khoảng 65.000 đơn, hãng cho biết đang tìm cách để giải quyết sớm vấn đề linh kiện trong mùa hè này.
Mercedes là thương hiệu xe sang duy nhất lắp ráp trong nước. Các dòng xe lắp ráp của hãng như C-class, E-class, GLC vẫn đủ đáp ứng nhu cầu thị trường, giao trong tháng, tuy nhiên phiên bản, màu sắc, option không còn được thoải mái lựa chọn như trước. Một số mẫu xe bị cắt option do thiếu chip.
Một khách hàng nữ tham khảo nội thất chiếc Mazda3 tại đại lý ở TP HCM. Ảnh: Thành Nhạn
Vẫn có một số hãng không khan hàng như Honda, Mazda. Lượng xe vẫn đủ giao nhưng nếu tình trạng thiếu hụt linh kiện kéo dài, các đại lý cho biết nguồn cung có thể giảm bởi tồn kho không còn nhiều. Riêng những hãng có doanh số khiêm tốn như Subaru, Suzuki, Volkswagen, nguồn cung vẫn đáp ứng đủ nhu cầu thị trường.
Đại diện các hãng lẫn đại lý đều chung nhận định, khó dự đoán tình trạng thiếu hụt linh kiện, chip điện tử khi nào kết thúc. "Nhiều dòng xe có thể khan hàng đến cuối 2022. Lượng xe phân bổ về đại lý giảm, các chương trình khuyến mãi vì thế không còn tốt như trước", trưởng phòng bán hàng một đại lý Toyota ở TP HCM cho biết.
"Các hãng phần lớn đều có kế hoạch nhập xe, linh kiện đi kèm dự trù hoạt động kinh doanh 3-4 tháng để không đứt gãy nguồn cung", ông Võ Thành Tài, tổng trưởng phòng marketing Mitsubishi Việt Nam nói. "Nhưng nếu tình hình thiếu linh kiện tiếp diễn như hiện nay, doanh số của các hãng sẽ khó đạt như kỳ vọng".
Đoàn Dũng - Thành Nhạn