"Mỹ đã thực thi quyền của mình theo khoản 2, Điều 15 trong Hiệp ước Bầu trời Mở vào ngày 22/5, báo trước cho toàn bộ các nước liên quan về quyết định rút khỏi thỏa thuận này. 6 tháng đã trôi qua, Mỹ chính thức rút khỏi thỏa thuận vào ngày 22/11 và không còn là thành viên trong Hiệp ước Bầu trời Mở", Bộ Ngoại giao Mỹ hôm qua ra thông cáo cho biết.
Trinh sát cơ OC-135B Mỹ chuyên thực hiện các chuyến bay trong hiệp ước. Ảnh: Flickr/Backa Eriksson.
Hiệp ước Bầu trời Mở được Mỹ, Nga và một số quốc gia châu Âu ký năm 1992, có hiệu lực năm 2002, nhằm thúc đẩy tính minh bạch về hoạt động quân sự. Theo hiệp ước, 35 quốc gia thành viên được tiến hành các chuyến bay giám sát trên không phận của nhau, nhưng phải thông báo trước 72 tiếng để nước chủ nhà có thời gian phản hồi.
Thỏa thuận cho phép những đồng minh và đối tác của Mỹ tiếp cận dữ liệu không ảnh độ nét cao, ngay cả khi họ không có mạng lưới vệ tinh trinh sát hiện đại. Quan chức Lầu Năm Góc khẳng định quân đội Mỹ dự định chia sẻ dữ liệu tình báo và trinh sát từ các vệ tinh với đồng minh NATO nhằm bù đắp khoảng trống thông tin sau khi Washington rút khỏi hiệp ước Bầu trời Mở.
Quyết định rút khỏi hiệp ước được Tổng thống Mỹ Donald Trump đưa ra sau nhiều tháng đánh giá, trong đó Washington cáo buộc Moskva liên tục vi phạm thỏa thuận như ngăn cản chuyến bay của Mỹ trên không phận Gruzia và vùng lãnh thổ Kaliningrad của Nga. Washington cũng cho rằng Moskva lợi dụng những chuyến bay tại Mỹ và châu Âu để xác định cơ sở hạ tầng trọng yếu, xây dựng kịch bản tấn công khi nổ ra chiến tranh.
Thứ trưởng Ngoại giao Nga Alexander Grushko từng khẳng định nước này không vi phạm Hiệp ước Bầu trời Mở và "không có gì ngăn cản đối thoại giải quyết những vấn đề kỹ thuật mà phía Mỹ gọi là hành động vi phạm thỏa thuận". Quan chức Nga gọi hiệp ước là "một trong những cột trụ an ninh của châu Âu", cho biết nước này đang đánh giá khả năng tiếp tục tham gia thỏa thuận.
Các thành viên NATO và một số nước Đông Âu nhiều lần hối thúc Mỹ duy trì thỏa thuận do lo ngại Nga sẽ rút khỏi hiệp ước để đáp trả, gây suy yếu an ninh trong khu vực. "Hành động rút khỏi hiệp ước của Trump là quá vội vàng và thiếu trách nhiệm", Daryl Kimball, giám đốc Hiệp hội Kiểm soát Vũ khí có trụ sở tại Mỹ, nhận xét hồi tháng 5.
Vũ Anh