Giờ đây, trong những ngày cuối cùng của chính quyền Trump, mỗi bên đều cảm thấy bị người kia phản bội. Một loạt sự kiện xảy ra chỉ trong vòng 24 giờ: Pence công khai phản bác Trump, Trump trút giận với Phó tổng thống và đám đông người ủng hộ Trump xông vào tòa quốc hội Mỹ, cố gắng ngăn chặn chuyển giao quyền lực hòa bình.
Một quan chức đảng Cộng hòa giấu tên cho biết mối quan hệ Trump - Pence "hiện khá tồi tệ". Ông mô tả nhiều cuộc điện thoại trong đó Trump nhiếc móc Pence và cố gắng gây áp lực buộc Phó tổng thống sử dụng quyền lực mà ông vốn không có để lật ngược kết quả bầu cử. Trong khi đó, Pence cảm thấy "bị tổn thương" và "khó chịu", theo những nguồn tin thân cận với ông.
Tổng thống Trump (trái) và Phó tổng thống Mike Pence tại Nhà Trắng tháng 3/2020. Ảnh: Reuters.
Trump và Pence vốn rất khác biệt. Pence có phong thái điềm tĩnh theo hơi hướng chính trị gia bảo thủ truyền thống, trái ngược với Trump, cựu ngôi sao truyền hình thực tế có tính cách bốc đồng.
Tuy nhiên, Pence đã thể hiện sự tận tụy với Trump. Ông khen ngợi và bảo vệ các chính sách của Tổng thống. Một hình ảnh đã trở nên quen thuộc là Pence đứng bên cạnh Trump mỉm cười khi Tổng thống phát biểu. Ông còn cố gắng xoa dịu các lãnh đạo thế giới lo lắng về những phát ngôn của Trump và đã khéo léo cư xử để tránh được những cơn thịnh nộ của Tổng thống với các cấp dưới.
Pence đã đảm đương một số dự án áp lực cao nhất của chính quyền, bao gồm chỉ đạo ứng phó Covid-19. Ông cũng đã bày tỏ ủng hộ với các cáo buộc của Trump về gian lận cử tri dù không tham gia sâu vào nỗ lực thách thức kết quả. Tại một hội nghị của nhóm bảo thủ trẻ tuổi Turning Point USA cuối tháng 12, Pence nói rằng nhóm của Trump sẽ "tiếp tục chiến đấu cho đến khi mọi phiếu bầu hợp pháp được tính và mọi phiếu bầu phi pháp bị loại bỏ".
"Tôi nghĩ vấn đề của Pence là trong 4 năm qua, ông ấy là người ủng hộ Trump rất trung thành", cố vấn của đảng Cộng hòa Alex Conant nói. "Ông ấy có lẽ là quan chức dân cử Cộng hòa trung thành nhất với Trump".
Trong những ngày cuối cùng của nhiệm kỳ, mối quan hệ đó đã "vỡ vụn". Cuộc họp quốc hội hôm 6/1 để chứng nhận kết quả vốn chỉ mang tính hình thức. Nhưng sau khi thua kiện hết lần này đến lần khác và không còn lựa chọn nào, Trump và các đồng minh coi đây là cơ hội cuối cùng để thách thức kết quả. Họ lập luận rằng Phó tổng thống có quyền đơn phương bác bỏ các phiếu đại cử tri ủng hộ Biden, trong khi hiến pháp nói rõ chỉ quốc hội mới có quyền đó.
Nỗ lực này biến Pence thành "con dê tế thần" có thể bị đổ lỗi cho thất bại của Trump nếu Phó tổng thống từ chối thực hiện kế hoạch, ký giả AP Jill Colvin bình luận.
Khi Pence, người đã tham khảo ý kiến nhóm pháp lý của mình, các học giả hiến pháp và các thượng nghị sĩ, thông báo với Trump vào sáng 6/1 rằng ông sẽ không tham gia nỗ lực "lật kèo", Tổng thống đã "rất tức giận", theo một nguồn tin được thông báo về cuộc hội thoại.
Không lâu sau, Trump lên sân khấu trước hàng nghìn người ủng hộ tại cuộc mít tinh bên ngoài Nhà Trắng, kêu gọi họ tuần hành đến Đồi Capitol và tiếp tục nuôi hy vọng sai lầm rằng Pence có thể thay đổi kết quả. "Nếu Mike Pence làm điều đúng đắn, chúng ta sẽ đắc cử", Trump nói.
Khi Trump phát biểu, Pence công bố một lá thư gửi đến Quốc hội, kết luận rằng phó tổng thống không thể đơn phương bác bỏ phiếu đại cử tri của các bang. Một nguồn tin cho biết Pence hiểu quyết định của mình sẽ được Tổng thống và những người ủng hộ trung thành của ông đón nhận thế nào, nhưng ông phải làm vậy "để bảo vệ thể chế và hiến pháp".
Không lâu sau đó, đám đông ủng hộ Trump xâm chiếm Đồi Capitol, làm gián đoạn cuộc họp chứng nhận kết quả của quốc hội. Pence được đưa đến một địa điểm an toàn, trú ẩn ở đây hàng giờ cùng các nhân viên, vợ và con gái. Một số người trong đám đông bạo loạn đã hô: "Hãy treo cổ Mike Pence!".
Trump đã không gọi điện để kiểm tra xem Pence có an toàn không. Thay vào đó, ông dành gần hết ngày 6/1 để bày tỏ sự tức giận về hành động của cấp phó. "Mike Pence không có can đảm để làm những gì đáng lẽ phải làm để bảo vệ đất nước và hiến pháp".
Đối với các đồng minh của Pence, đó là điều rất đáng thất vọng sau 4 năm trung thành của Pence với Trump. John Thompson, từng là phát ngôn viên chiến dịch của Pence nói: "Tôi nghĩ rằng ông ấy cảm thấy thế này là quá đủ rồi".
Một nguồn tin giấu tên cho biết Pence thất vọng vì Trump không làm nhiều để ngăn chặn bạo lực. Phó tổng thống cảm thấy "sốc khi Tổng thống không bước ra làm điều đúng đắn", người này nói.
Chưa rõ mối quan hệ giữa Trump và Pence sẽ diễn biến thế nào trong hai tuần tới. Nhà Trắng từ chối bình luận về suy nghĩ của Trump, các đồng minh cho biết Pence dự định dành hai tuần tới để tập trung vào quá trình chuyển giao quyền lực. Ông cũng dự kiến tham dự lễ nhậm chức của Biden.
Pence vốn được coi là ứng viên sáng giá để đại diện đảng Cộng hòa tranh cử năm 2024, nhờ mối quan hệ thân thiết với Trump. Các đồng minh cho biết họ không nghĩ rằng hành động của Phó tổng thống tuần này sẽ có tác động lâu dài, ngay cả khi một số cử tri đổ lỗi cho ông về thất bại của Trump.
"Tôi nghĩ đó là khoảnh khắc rất can đảm của ông ấy", Thompson nói. "Và điều đó sẽ giúp ích cho tương lai của ông ấy".
Phương Vũ (Theo AP/WSJ)
