Tuyến cao tốc dài khoảng 729 km chia thành 12 dự án thành phần vận hành độc lập theo hình thức đầu tư công, tổng vốn 146.990 tỷ đồng.
Sơ bộ nhu cầu sử dụng đất của 12 dự án khoảng 5.481 ha, trong đó đất trồng lúa nước từ hai vụ trở lên 1.532 ha, đất rừng phòng hộ 110 ha, đất rừng sản xuất 1.436 ha.
Các dự án sẽ được giải phóng mặt bằng theo quy mô 6 làn xe, riêng dự án Cần Thơ - Hậu Giang và Hậu Giang - Cà Mau quy mô 4 làn xe. Giai đoạn chuẩn bị đầu tư 2021, cơ bản hoàn thành năm 2025 và đưa vào khai thác, vận hành từ 2026.
Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh cho biết, khi thảo luận tại Quốc hội, một số đại biểu băn khoăn với suất đầu tư bình quân 175,4 tỷ đồng mỗi km (chưa bao gồm chi phí giải phóng mặt bằng). Trong khi đó, theo báo cáo của Kiểm toán Nhà nước, tổng mức đầu tư của một số dự án tương tự bình quân là 152,9 tỷ đồng mỗi km.
Giải trình vấn đề trên, Ủy ban Thường vụ Quốc hội nêu, tại bước báo cáo nghiên cứu tiền khả thi chỉ xác định sơ bộ tổng mức đầu tư để ước tính chi phí xây dựng dự án. Việc tính toán chính xác tổng mức đầu tư, dự toán xây dựng công trình sẽ được tiếp tục thực hiện trong các bước tiếp theo (bước dự án đầu tư, thiết kế kỹ thuật), trên cơ sở điều kiện địa hình, địa chất, thủy văn, khối lượng xây dựng, đơn giá, định mức tại thời điểm thực hiện.
Thực tế, dự án xây dựng đường bộ cao tốc Bắc Nam giai đoạn 2017 - 2020 tại bước nghiên cứu tiền khả thi sơ bộ tổng mức đầu tư là 118.716 tỷ đồng, đến bước nghiên cứu khả thi tổng mức đầu tư102.513 tỷ đồng. Theo báo cáo của Chính phủ, sơ bộ tổng mức đầu tư của dự án lần này đã được xác định "cơ bản phù hợp theo quy định pháp luật".
Tuy nhiên, tiếp thu ý kiến đại biểu, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đề nghị Chính phủ trong bước nghiên cứu khả thi chỉ đạo các cơ quan khảo sát chi tiết về địa hình, địa chất..., xây dựng chi tiết, chuẩn xác về các giải pháp thiết kế, biện pháp thi công, tính toán khối lượng, đơn giá chi tiết để lập dự toán xây dựng công trình, làm cơ sở để xây dựng giá gói thầu lựa chọn nhà thầu thi công.
"Để quản lý chặt chẽ về nguồn vốn, bảo đảm sử dụng tiết kiệm và hiệu quả nguồn vốn đầu tư, đề nghị các các cơ quan tăng cường thanh tra, kiểm toán để tránh gây thất thoát, lãng phí vốn đầu tư", ông Thanh nói.
Một số ý kiến cho rằng dự án được đề nghị bổ sung khoảng 72.000 tỷ đồng từ chương trình phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội. Tuy nhiên, việc giải ngân của dự án chủ yếu trong các năm 2024 - 2025 là chưa phù hợp với mục tiêu của chương trình. Do đó, Chính phủ cần bổ sung làm rõ để bảo đảm hiệu quả sử dụng vốn đầu tư.
Để giải quyết vấn đề này, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đề nghị Chính phủ xây dựng giải pháp điều hòa linh hoạt giữa các nguồn vốn, trong đó sẽ lựa chọn một số dự án đầu tư công trong danh mục đầu tư công trung hạn giai đoạn 2021 - 2025 đã hoàn thiện thủ tục có khả năng giải ngân ngay...
Để giải quyết vấn đề này, Thường vụ đề nghị Chính phủ xây dựng giải pháp điều hòa linh hoạt giữa các nguồn vốn, theo hướng sẽ lựa chọn một số dự án đầu tư công giai đoạn 2021 - 2025 đã hoàn thiện thủ tục có khả năng giải ngân ngay và vốn giải phóng mặt bằng để bố trí giải ngân trước trong các năm 2022 và 2023...
Hiện tuyến cao tốc Bắc Nam từ cửa khẩu Hữu Nghị đến Cà Mau đã đưa vào khai thác 478 km, đang đầu tư 829 km (11 dự án), còn lại 729 km (chia làm 12 dự án).
Hoàng Thùy - Viết Tuân