"Tôi bày tỏ quan ngại sâu sắc khi Trung Quốc không sẵn sàng tham gia nghiêm túc hơn vào các cơ chế xử lý khủng hoảng tốt hơn giữa quân đội hai nước. Càng trao đổi nhiều, càng tránh được hiểu lầm và tính toán sai lầm có thể dẫn đến khủng hoảng hoặc xung đột", Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Lloyd Austin ngày 3/6 phát biểu tại Đối thoại Shangri-La, diễn đàn an ninh hàng đầu khu vực đang diễn ra tại Singapore.
Theo ông, các đường dây liên lạc cởi mở giữa lãnh đạo quốc phòng và quân sự Mỹ - Trung là cần thiết để thiết lập rào chắn ngăn xung đột, cũng như củng cố sự ổn định ở châu Á - Thái Bình Dương.
Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Lloyd Austin phát biểu tại Đối thoại Shangri-La 2023. Ảnh: AP
Lầu Năm Góc cuối tháng trước thông báo Bắc Kinh từ chối lời mời tiến hành cuộc gặp giữa bộ trưởng quốc phòng hai nước bên lề Đối thoại Shangri-La. Ông Austin nói đây là diễn biến đáng tiếc và Washington luôn xem trọng yếu tố đối thoại nước lớn trong kiểm soát khủng hoảng, ngăn rủi ro vượt tầm kiểm soát ngoài ý muốn.
Bộ Ngoại giao Trung Quốc ngày 31/5 cho biết Bộ trưởng Quốc phòng Lý Thượng Phúc chưa thể nhận lời gặp người đồng cấp Mỹ do Washington chưa giải quyết những lo ngại của Bắc Kinh.
Bộ Quốc phòng Trung Quốc cho rằng với tình trạng quan hệ song phương hiện nay, trách nhiệm hoàn toàn thuộc về phía Mỹ. Bắc Kinh cho rằng Washington thiếu chân thành trong nỗ lực củng cố đối thoại song phương, cáo buộc Mỹ không nhìn nhận "các mối quan ngại của Trung Quốc" và "làm xấu đi nghiêm trọng niềm tin giữa quân đội hai nước".
Lầu Năm Góc cho hay Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ - Trung đã chào hỏi và bắt tay trong tiệc khai mạc Đối thoại Shangri-La ngày 2/6, nhưng không có "trao đổi thực chất". Ông Lý sẽ có bài phát biểu tại Đối thoại Shangri-La ngày 4/6.
Một quan chức quốc phòng cấp cao Mỹ nói rằng việc hai bộ trưởng quốc phòng gặp nhau là "chuyện tốt", nhưng trong phát biểu tại Đối thoại Shangri-La, ông Austin nhấn mạnh "một cái bắt tay thân mật trong bữa tối không thể thay thế cam kết thực chất".
"Mỹ không hướng đến một cuộc Chiến tranh Lạnh mới. Cạnh tranh không bao giờ được phép chuyển thành xung đột", ông nói.
Ông Austin cũng cáo buộc Trung Quốc tiến hành "số lượng đáng báo động các vụ chặn máy bay Mỹ và đồng minh bay hợp pháp trong không phận quốc tế". Sự việc gần nhất xảy ra tuần trước khi phi công Trung Quốc thực hiện "hành động gây hấn không cần thiết" gần trinh sát cơ Mỹ hoạt động trên Biển Đông.
Dưới thời Tổng thống Joe Biden, Mỹ tăng cường quan hệ với các đồng minh ở châu Á, bao gồm Australia, Nhật Bản, Ấn Độ và Philippines. Trung Quốc đã chỉ trích thỏa thuận do Australia công bố vào tháng 3 để mua tàu ngầm chạy bằng năng lượng hạt nhân của Mỹ.
Theo thỏa thuận, Australia sẽ chi 250 tỷ USD trong ba thập kỷ cho chương trình tàu ngầm, một phần hiệp ước an ninh rộng lớn hơn với Mỹ và Anh được gọi là AUKUS. "AUKUS thúc đẩy sự ổn định và an ninh cao hơn", ông Austin nói tại diễn đàn.
Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ cũng chỉ trích hành động quân sự của Nga ở Ukraine, đồng thời khẳng định Mỹ "cam kết sâu sắc" trong việc duy trì hiện trạng ở Đài Loan và phản đối những thay đổi đơn phương từ cả hai bên.
"Xung đột chưa xảy ra không có nghĩa không thể tránh khỏi. Các biện pháp răn đe hiện nay rất mạnh mẽ và nhiệm vụ của chúng ta là duy trì chúng", Bộ trưởng Austin nói.
Căng thẳng Mỹ - Trung xấu đi nghiêm trọng sau chuyến thăm Đài Loan hồi tháng 8/2022 của chủ tịch Hạ viện Mỹ khi đó là Nancy Pelosi. Hai nước từng ghi nhận tín hiệu lạc quan khi Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình gặp Tổng thống Mỹ Joe Biden ở Indonesia vào tháng 11/2022, bên lề hội nghị thượng đỉnh G20. Tuy nhiên, việc Mỹ bắn hạ khí cầu Trung Quốc hồi tháng 2 khiến đối thoại cấp cao hai nước bị đóng băng.
Bộ Quốc phòng Mỹ cáo buộc tiêm kích J-16 của Trung Quốc đã "áp sát nguy hiểm" máy bay trinh sát Mỹ RC-135 hoạt động trên không phận quốc tế ở Biển Đông ngày 26/5, gọi đây là hành động "gây hấn không cần thiết". Trong khi đó, Bắc Kinh chỉ trích Washington mới là bên "hành động khiêu khích" ở khu vực.
Bộ trưởng Austin hôm 1/6 cho rằng việc Trung Quốc từ chối lời mời gặp bên lề Đối thoại Shangri-La là "điều đáng tiếc", đặc biệt trong bối cảnh vừa xảy ra sự kiện nêu trên. Ông bày tỏ lo ngại "một lúc nào đó sự cố sẽ xuất hiện và có thể vượt tầm kiểm soát rất nhanh".
Huyền Lê (Theo Reuters, AFP)