Gần sáu tháng kể từ khi Nga mở chiến dịch quân sự ở Ukraine, sự ủng hộ của phương Tây dành cho Kiev vẫn mạnh mẽ và khá thống nhất, khiến nhiều người ngạc nhiên. Tuy nhiên, nhiều quan chức châu Âu lo ngại tinh thần đoàn kết đó có nguy cơ sụp đổ khi lục địa bước sang mùa đông, giữa lúc giá lương thực tăng, nguồn khí đốt để sưởi ấm hạn chế và nguy cơ suy thoái kinh tế ngày càng rõ ràng.
Thủ đô Berlin của Đức đã tắt bớt đèn chiếu sáng các di tích, trong khi các cửa hàng Pháp được yêu cầu đóng cửa khi đang bật điều hòa nếu không muốn phải nộp tiền phạt.
Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky, người đã kiên trì kêu gọi phương Tây không ngừng viện trợ cho nước này, có thể sẽ khó tiếp tục thu hút sự chú ý của các lãnh đạo châu Âu khi xung đột kéo dài.
Thách thức với Ukraine cũng giống như ngày đầu: giữ phương Tây đứng về phía họ khi các quốc gia này đối mặt cái giá đắt vì sự hỗ trợ dành cho Kiev, không chỉ là áp lực về khí đốt từ Nga, mà còn là chi phí khổng lồ hỗ trợ kinh tế, nhân đạo cho Ukraine, theo Keir Giles, thành viên tư vấn cấp cao tại tổ chức Chatham House.
"Đó có thể là lý do Tổng thống Zelensky nói rằng ông muốn kết thúc cuộc chiến trước Giáng sinh, bởi vấn đề thực sự sẽ là làm thế nào để phương Tây thực hiện lời hứa của họ về lâu dài", Giles nói.
Tổng thống Joe Biden (giữa) cùng các lãnh đạo G7 tại Đức hôm 26/6. Ảnh: NY Times.
Cuộc khủng hoảng nhiên liệu mùa đông đang là điều ám ảnh các quan chức và nhà ngoại giao châu Âu mỗi ngày, khi Nga chiếm khoảng 55% tổng lượng khí đốt nhập khẩu của lục địa trong năm 2021. Các nước EU cũng cần dầu Nga, với gần một nửa lượng lượng dầu xuất khẩu của Moskva chuyển sang châu Âu. EU đã nhập khẩu 2,2 triệu thùng dầu thô mỗi ngày trong năm 2021.
"Tình hình trong nội bộ EU sẽ rất khó khăn và chúng tôi phải cố gắng thực hiện cam kết ngăn Nga thu lợi nhuận từ khí đốt và các nguồn năng lượng khác", một nhà ngoại giao cấp cao của châu Âu nói, đề cập tới thỏa thuận của các quốc gia thành viên EU cắt giảm 15% nhu cầu sử dụng khí đốt.
Tuy nhiên, thỏa thuận này khó đạt được mục tiêu mong muốn do chỉ dựa trên cơ sở tự nguyện. Các quan chức EU lo ngại rằng nếu bị thúc ép, một số nước thành viên sẽ không tham gia vào nỗ lực chung nhằm tiết kiệm khí đốt.
"Một số nước Tây Âu không cho rằng phụ thuộc năng lượng Nga là rủi ro nghiêm trọng và họ thậm chí đang hy vọng có thể quay lại mối quan hệ bình thường với Nga", Giles nói.
Giới chức châu Âu cũng lo sợ rằng chiến lược trang bị vũ khí cho Ukraine hiện nay đang trở thành giải pháp trước mắt cho một vấn đề dài hạn: đó là cuộc xung đột không có hồi kết.
Pháp, Đức và nhiều đồng minh châu Âu đã cung cấp cho Ukraine nhiều loại vũ khí hạng nặng, giúp Kiev chặn đà tiến của lực lượng Nga ở miền đông và mở ra cơ hội phản công tại miền nam. Tuy nhiên, điều đó cũng khiến cục diện chiến trường trở thành một cuộc chiến tiêu hao kéo dài, không bên nào giành được lợi thế rõ rệt.
"Tin tốt là những vũ khí này đang giúp ích cho Ukraine. Nhưng tin xấu là cuộc chiến càng kéo dài, nguồn cung những vũ khí này sẽ càng ít đi, khiến cơ hội tăng sức ép buộc Nga chấm dứt chiến dịch quân sự càng thấp hơn", một quan chức NATO nói.
Ngoài những chi phí về kinh tế và quân sự ảnh hưởng tới sự hào phóng của phương Tây, cũng có những lo ngại rằng thế giới bắt đầu cảm thấy mệt mỏi vì cuộc xung đột.
"Trong những diễn biến dồn dập hồi đầu chiến sự, phương Tây rất dễ đưa ra những quyết định quyết liệt với Nga. Nhưng cuộc chiến giờ đây đang trong giai đoạn nhàm chán nhất, với rất ít chuyển biến thực sự trên chiến trường", một nhà ngoại giao NATO nói.
Luke McGee, nhà phân tích của CNN, cho rằng các nước châu Âu sẽ không đơn giản rút lại ủng hộ với Ukraine, nhưng họ có thể sẽ thay đổi cách thức thực hiện.
Một số quốc gia Tây Âu, đặc biệt là Đức và Pháp, công khai nói rằng phương Tây cần duy trì đối thoại với Nga. Tổng thống Pháp Emmanuel Macron nhiều lần cho biết ông tin Ukraine cần đàm phán với Nga vào một số thời điểm, trong khi Thủ tướng Đức Olaf Scholz bị chỉ trích vì không quyết tâm nhanh chóng đoạn tuyệt với khí đốt Nga.
"Chúng tôi có còn cùng quan điểm về cái kết của xung đột hay không? Liệu đó có phải là đẩy quân Nga khỏi ranh giới trước cuộc xung đột? Hay là ranh giới trước năm 2014, khi Nga sáp nhập bán đảo Crimea?", một nhà ngoại giao châu Âu nói. "Đó là những câu hỏi dài hạn mà chúng tôi cần đặt ra, nhưng tốt hơn hết là đừng nên hỏi những câu này ngay bây giờ".
Vài tháng tới sẽ là giai đoạn khó khăn nhất đối với các nước châu Âu kể từ khi xung đột nổ ra. Khi mùa đông lạnh giá tới, người dân châu Âu sẽ cảm nhận rõ cuộc khủng hoảng vật giá và năng lượng, có thể khiến nhiều người phải lựa chọn giữa sưởi ấm và thực phẩm.
"Trong bối cảnh đó, thật khó để các lãnh đạo chính trị giải thích hợp lý về những khoản tiền ủng hộ một quốc gia khác, đặc biệt khi một số người dân nước họ có thể giờ cảm thấy họ đã đủ hào phóng", nhà phân tích McGee cho biết.
Nhiều quan chức phương Tây nói rằng đến một lúc nào đó, các lãnh đạo châu Âu có thể phải chọn điều tốt nhất là xúc tiến một thỏa thuận hòa bình, dần từ bỏ kịch bản chấm dứt xung đột mà Ukraine mong muốn là đẩy lùi lực lượng Nga về ranh giới trước xung đột.
"Ngày càng có nhiều lo ngại rằng nếu Ukraine bế tắc và mất lợi thế trước Nga, những lời kêu gọi chấp nhận thỏa hiệp sẽ mạnh mẽ hơn. Ông Zelensky phải tiếp tục nỗ lực thúc đẩy thông điệp rằng Ukraine đang đạt tiến bộ trên chiến trường, đang chiến đấu hết mình và cần thêm vũ khí", Theresa Fallon, giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Nga - Âu - Á, nói.
Một tòa nhà dân cư ở tỉnh Donetsk, miền đông Ukraine, bị phá hủy sau cuộc tấn công bằng tên lửa hồi tháng 4. Ảnh: Reuters.
Fallon thêm rằng ngay khi người châu Âu thấy Kiev có dấu hiệu thua cuộc, họ sẽ bắt đầu đặt câu hỏi "tại sao chúng ta phải tiếp tục cung cấp vũ khí đắt tiền cho Ukraine trong giữa lúc căng thẳng kinh tế" và "tại sao chúng ta lại ném tiền qua cửa sổ".
Điều này rất quan trọng, bởi nhiều đồng minh chủ chốt của Ukraine đang đối mặt các vấn đề chính trị trong nước. Italy sẽ tổ chức bầu cử, trong khi Vương quốc Anh sẽ có tân thủ tướng và Mỹ sẽ tổ chức bầu cử giữa nhiệm kỳ, sự kiện có thể định đoạt phần còn lại trong nhiệm kỳ của Tổng thống Joe Biden.
"Khi các vấn đề chính trị trong nước bắt đầu nổi lên, người dân có thể đặt câu hỏi tại sao chúng tôi lại giúp Ukraine thay vì xây dựng cơ sở hạ tầng", Fallon nói.
Nỗ lực hỗ trợ Ukraine của phương Tây, đặc biệt là châu Âu, có thể sẽ khó khăn hơn rất nhiều trong thời gian tới, theo giới quan sát. Hầu hết các quan chức thừa nhận rằng không ai hiểu rõ xung đột sẽ kết thúc thế nào.
"Dù hầu hết người châu Âu muốn thấy Ukraine đạt được mục tiêu của họ và buộc Nga rút quân khỏi lãnh thổ, quyết tâm của họ vẫn chưa thực sự được thử thách đầy đủ", nhà phân tích Luke McGee nhận định.
Thanh Tâm (Theo CNN)