Nhóm chuyển giao quyền lực của Joe Biden đến nay vẫn chưa tiết lộ nhiều về các kế hoạch của chính quyền tương lai nhằm hàn gắn chia rẽ và tìm kiếm đồng thuận lưỡng đảng trong đối phó với các thách thức quốc gia, được coi là những bài kiểm tra đầu tiên về khả năng lãnh đạo của ông.
Trước khi Biden tiếp cận 13 thống đốc Cộng hòa chưa từng ủng hộ lệnh đeo khẩu trang bắt buộc, nhiều nguồn tin cho biết nhóm của ông đã tìm đến các thống đốc dễ thuyết phục hơn, bằng cách tổ chức cuộc họp cấp nhân viên với Thống đốc Maryland Larry Hogan, người đã sớm chấp nhận quy định đeo khẩu trang cùng nhiều biện pháp phòng ngừa khác.
Một lựa chọn khác đang được cân nhắc là sử dụng ưu đãi kinh tế, có thể được cho vào một dự luật chi tiêu sắp tới, để thực hiện quy định đeo khẩu trang bắt buộc, theo một người thân cận với các cuộc thảo luận trong nhóm chuyển giao của Biden.
Joe Biden nói về khẩu trang trong bài phát biểu tại Wilmington, bang Delaware hôm 9/11. Ảnh: NYTimes.
Dù Biden và nhóm của ông thực hiện cách tiếp cận nào, các chuyên gia không mấy tin vào khả năng thành công của quy định đeo khẩu trang bắt buộc trên toàn nước Mỹ.
"Tôi nghĩ quy định bắt buộc toàn quốc sẽ rất phức tạp", tiến sĩ Marcus Pleicia, giám đốc y tế tại Hiệp hội quan chức y tế bang và vùng lãnh thổ, nói. "Với rất nhiều quy định và luật lệ về sức khỏe cộng đồng, chúng tôi thực sự phải phụ thuộc vào ý thức xã hội".
Biden thừa nhận rằng thẩm quyền của ông để thực thi quy định đeo khẩu trang bắt buộc là hạn chế và ông phải phụ thuộc rất nhiều vào việc hợp tác với lãnh đạo bang và địa phương. Khi Covid-19 vẫn tiếp tục hoành hành ở Mỹ và khiến số người tử vong vượt mức 250.000, cách sử dụng quyền lực tổng thống hiệu quả nhất của Biden có thể là dùng biện pháp thuyết phục để người Mỹ thay đổi hành vi.
"Rất khó để áp đặt các biện pháp y tế cộng đồng, bởi nó cần rất nhiều người chung tay nỗ lực", tiến sĩ Amesh Adalja, học giả cấp cao tại Trung tâm An ninh Sức khỏe thuộc Đại học Johns Hopkins, nói. "Tôi nghĩ điều Biden phải sử dụng là sự tín nhiệm của một tổng thống và uy tín của những nhà khoa học ủng hộ ông".
Quá trình thuyết phục các thống đốc Cộng hòa bắt đầu một cách nghiêm túc khi Biden hôm 19/11 trao đổi trực tuyến với các thành viên lưỡng đảng của ủy ban điều hành Hiệp hội Thống đốc Quốc gia, gồm 5 thống đốc Cộng hòa và 5 thống đốc Dân chủ.
Ông cũng có thể đã nói chuyện với Thống đốc Iowa Kim Reynolds, thành viên đảng Cộng hòa, người vài giờ sau đã thay đổi quan điểm và ban hành quy định y tế mới, gồm đeo khẩu trang ở các địa điểm trong nhà và giới hạn tụ tập trong nhà không quá 15 người.
"Điều này không đồng nghĩa các thay đổi trên sẽ trở nên dễ dàng hoặc phổ biến, nhưng chúng cần thiết nếu chúng ta muốn duy trì hoạt động của các cơ sở kinh doanh, để con cái được tới trường và hệ thống y tế hoạt động ổn định", bà Reynolds nói.
Khi số ca nhiễm nCoV tăng mạnh ở các vùng nông thôn nước Mỹ, các thống đốc Cộng hòa khác cũng đã bổ sung hoặc tăng cường quy định đeo khẩu trang trong vài tuần gần đây, bao gồm Thống đốc Bắc Dakota Doug Burgum, Thống đốc Mississippi Tate Reeves và Thống đốc Tây Virginia Jim Justice.
Tuy nhiên, việc thuyết phục các thống đốc Cộng hòa cứng rắn hơn như Kristi Noem, lãnh đạo bang Nam Dakota, chắc chắn sẽ vấp nhiều rào cản. Là đồng minh của Tổng thống Donald Trump và ứng viên tranh cử tổng thống tiềm năng năm 2024, Noem tuần trước tuyên bố rằng cả bà và tổng thống Mỹ đều không có quyền bắt công dân đeo khẩu trang nơi công cộng.
"Joe Biden nhận ra tổng thống không có thẩm quyền để yêu cầu đeo khẩu trang bắt buộc", Ian Fury, phát ngôn viên của Noem, nói. "Đối với vấn đề này, Thống đốc Noem cũng vậy. Đó là lý do bà ấy cung cấp cho người dân của mình toàn bộ thông tin khoa học và tin tưởng họ sẽ đưa ra lựa chọn tốt nhất cho chính mình và người thân".
Nhiều thống đốc Cộng hòa khác công khai phản đối đề xuất đeo khẩu trang bắt buộc trên toàn quốc. Một nguồn tin thân cận với Thống đốc Tennessee Bill Lee tuần trước nói rằng ông Lee phản đối ban hành quy định đeo khẩu trang bắt buộc trên toàn bang, bởi phần lớn người dân sống ở các hạt đều có quy định của riêng họ. Nguồn tin này thêm rằng quy định bắt buộc trên toàn bang sẽ phản tác dụng nếu không có sự hỗ trợ của cơ quan thực thi pháp luật địa phương, nơi thường rơi vào tình trạng thiếu nhân lực và nguồn lực, đặc biệt ở các vùng nông thôn.
Điều này càng làm nhiệm vụ của Biden thêm khó khăn. Ông phải phối hợp với các thống đốc và lãnh đạo địa phương, những người không chỉ nhận chỉ thị từ Washington mà còn phải cân nhắc tính thực tiễn của quy định đeo khẩu trang bắt buộc.
Steve Reams, cảnh sát trưởng hạt Weld ở nam Colorado, gần đây chia sẻ với đài CBS4 về lý do bất kỳ quy định bắt buộc nào từ Washington đều không thể thực hiện ở cấp địa phương. Ông nói rằng việc thực thi một quy định bắt buộc như Biden đề xuất là "chưa từng có tiền lệ".
"Chỉ thị đeo khẩu trang bắt buộc cấp liên bang, dù dưới hình thức nào, cũng không thể trao thẩm quyền cơ quan thực thi pháp luật địa phương để ra ngoài và thực hiện bất kỳ hành động nào đối với những người không thi hành", Reams nói.
Tuy nhiên, vẫn có những thống đốc đang chờ đợi cách tiếp cận của chính quyền mới. Thống đốc Oklahoma Kevin Stitt, người chưa ban hành lệnh đeo khẩu trang bắt buộc trên toàn bang, cho biết ông vẫn sẵn sàng hợp tác cùng Biden để ứng phó với Covid-19.
"Thống đốc Stitt sẽ luôn hợp tác với chính quyền liên bang vì lợi ích tốt nhất của người dân Oklahoma, bất kể đảng nào nắm quyền", Charlie Hannema, giám đốc truyền thông của Stitt, nói.
Joe Biden thảo luận trực tuyến với ủy ban điều hành Hiệp hội Thống đốc Quốc gia hôm 19/11. Ảnh: AFP.
Giới chức y tế liên bang từ lâu đã thất vọng với việc các bang không ban hành quy định đeo khẩu trang bắt buộc. Nhiều nguồn tin trong các cơ quan như Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa dịch bệnh Mỹ (CDC) nói rằng Biden sẽ đối mặt với nhiệm vụ rất khó khăn.
"Khi nói tới khẩu trang và những điều tương tự vậy, CDC chỉ có thể đưa ra hướng dẫn. Đây không phải cơ quan quản lý. CDC không có quyền áp đặt quy định đeo khẩu trang", một quan chức y tế liên bang nói.
Nhiều chuyên gia cho rằng Hạ viện có thể đưa ra gói ngân sách hỗ trợ các bang kèm điều kiện ra quy định đeo khẩu trang bắt buộc. Song họ cho rằng Biden sẽ khó có thể hành động đơn phương để đưa ra một quy định hành pháp, bởi rất có thể nó sẽ bị tòa án chặn lại, giống như Tổng thống Trump từng bị tòa án chặn việc trừng phạt các thành phố vì tiếp nhận người nhập cư trái phép.
Điều đó có nghĩa thành công của đề xuất đeo khẩu trang bắt buộc toàn quốc sẽ phải dựa vào năng lực của Biden trong việc thuyết phục tất cả thống đốc, lãnh đạo địa phương, đặc biệt là các thống đốc Cộng hòa. Trong bài phát biểu hồi đầu tuần, Biden đã tỏ ra mất kiên nhẫn trước sự phản kháng của các thống đốc Cộng hòa với đề xuất của ông.
"Có ai hiểu nổi tại sao một thống đốc lại biến yêu cầu đeo khẩu trang thành tuyên bố chính trị không?", Biden nói. "Nó chỉ là về lòng yêu nước, thể hiện tinh thần yêu nước và việc cứu sống tính mạng mọi người".
Thanh Tâm (Theo CNN)
