Sau khi 7 bang và thủ đô Washington tổ chức bầu cử sơ bộ hôm 2/6, Biden đã giành đủ số phiếu để giành quyền đề cử của đảng Dân chủ, trở thành đối thủ đe dọa triển vọng tái đắc cử của Trump.
Joe Biden tại Philadelphia ngày 2/6. Ảnh: AFP.
Biden, 77 tuổi, sinh ra ở Pennsylvania, chuyển đến sống ở Delaware vào thời thơ ấu. Biden trở thành thượng nghị sĩ Delaware năm 1972 và được bầu lại 6 lần. Nếu đắc cử, ông sẽ là tổng thống già nhất trong lịch sử nước Mỹ.
Gia đình của ông gặp nhiều bi kịch. Người vợ đầu Neilia Hunter và con gái chết trong một tai nạn năm 1972. Con trai cả Beau, cựu tổng chưởng lý bang Delaware, qua đời vì ung thư năm 2015 ở tuổi 46. Biden đang sống với người vợ thứ hai Jill. Con gái Ashley là một nhà hoạt động còn con trai Hunter là luật sư và nhà vận động hành lang.
Biden từng hai lần tranh cử tổng thống thất bại năm 1988 và 2008, trước khi trở thành phó tổng thống dưới thời Obama năm 2009-2017. Biden và Obama có mối quan hệ thân thiết và ông thường phát biểu về tình bạn của họ. Trong các cuộc mít tinh với người ủng hộ, đôi khi khán giả vỗ tay hò reo lớn nhất khi ông ca ngợi Obama.
Nhiều cử tri Dân chủ, đặc biệt là cử tri người Mỹ gốc Phi, cho biết mối quan hệ của ông với Obama cùng gợi nhớ về chính quyền thời đó là nguyên nhân họ ủng hộ Biden. Giờ đây, khi vòng bầu cử sơ bộ đã kết thúc, Biden đang tập trung thu hút những cử tri ủng hộ các ứng viên khác trong đảng Dân chủ và tìm cách lấy lòng cử tri độc lập cùng những người Cộng hòa ôn hòa.
Biden có quan điểm trái ngược với Trump về nhiều vấn đề chính sách. Ông phản đối kế hoạch xây tường ở biên giới Mỹ - Mexico - lời hứa chủ chốt của Trump trong chiến dịch tranh cử năm 2016. Tháng 1/2019, Biden nói: "Chúng ta cần an ninh biên giới nhưng đó không phải là kiểu an ninh biên giới chúng ta cần".
Cuối năm 2019, chiến dịch của Biden công bố kế hoạch chính sách về nhập cư, trong đó không bao gồm tài trợ cho tường biên giới. Biden hứa hẹn tăng lượng người tị nạn được phép vào Mỹ, tăng cường nguồn lực để giải quyết các trường hợp xin tị nạn và dừng chia tách người nhập cư trái phép với con cái. Ông cũng sẽ đề xuất gói hỗ trợ 4 tỷ USD cho các quốc gia Trung Mỹ, bao gồm El Salvador, Guatemala và Honduras, nơi nhiều người đã rời bỏ đất nước để xin tị nạn tại Mỹ.
Ông ủng hộ Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP) và từng kêu gọi các nhà lập pháp thông qua nó trong những tháng cuối cùng Obama tại nhiệm. Trump đã rút Mỹ khỏi TPP đầu năm 2017. Về chiến tranh thương mại với Trung Quốc, Biden nhấn mạnh rằng người Mỹ đã phải trả giá quá đắt trong khi nhận lại quá ít.
Biden ủng hộ Hiệp định Paris về biến đổi khí hậu mà chính quyền Trump rút khỏi năm 2017. Ông gọi Hiệp định Paris là "cách tốt nhất để bảo vệ trẻ em và sự lãnh đạo toàn cầu của chúng ta". Cựu phó tổng thống cũng ủng hộ nhiệt tình thỏa thuận hạt nhân Iran năm 2015. Trump chỉ trích đây là "thỏa thuận tồi tệ chưa từng có" và đã rút Mỹ khỏi thỏa thuận tháng 5/2018.
Ông phản đối mời Nga trở lại nhóm G7, nói rằng điều đó "vô nghĩa". Trong khi đó, Trump đã nêu ý tưởng này và bày tỏ mong muốn mời Nga dự hội nghị G7 có thể tổ chức vào tháng 9 tại Mỹ.
Biden trong những tháng gần đây kịch liệt chỉ trích cách Trump xử lý Covid-19, cho rằng Tổng thống đã hành động quá chậm. Ông cũng lên án việc Trump không đeo khẩu trang, nhấn mạnh rằng Tổng thống cần phải làm gương cho người dân.
Trump thường cảnh báo Biden sẽ không đủ cứng rắn với Trung Quốc. Trong một email gửi tới người ủng hộ vào tháng trước, chiến dịch của Trump gọi Biden là "ứng viên Trung Quốc yêu thích".
"Tổng thống của Trump sẽ luôn buộc Trung Quốc phải chịu trách nhiệm về hành động của mình, nhưng 'Biden Bắc Kinh' thì không thể được giao phó để đấu tranh cho lợi ích của người Mỹ", phát ngôn viên chiến dịch của Trump Sarah Matthews nói.
Trong khi đó, Biden cho rằng Trump để nước Mỹ đối phó một mình với Trung Quốc. Biden sẽ hợp tác với các nước cùng chí hướng để gây áp lực lên nền kinh tế số hai thế giới, tăng cường hạn chế chuyển giao công nghệ và nâng vấn đề nhân quyền lên mức cao nhất, Jake Sullivan, cố vấn cao cấp cho Biden, nói hồi tháng trước.
Tuy nhiên, giới chuyên gia cho rằng Biden sẽ cần cung cấp tầm nhìn chi tiết về cách ông sẽ làm thế nào để đối phó với Trung Quốc tốt hơn Trump. Đây là nhiệm vụ phức tạp vì chính quyền Obama từng bị chỉ trích là để Trung Quốc lấn lướt.
Mặc dù có hình ảnh ôn hòa hơn Trump, Biden cũng vướng vào nhiều lùm xùm. Tara Reade, phụ nữ California từng làm trợ lý cho Biden từ tháng 12/1992 đến tháng 8/1993, nhiều lần cáo buộc ông có hành vi quấy rối tình dục vào năm 1993. Biden hồi tháng 5 bác bỏ cáo buộc này. Trước đó, một số phụ nữ khác cũng nói rằng Biden từng ôm, hôn hoặc chạm vào họ theo cách khiến họ không thoải mái nhưng họ không cáo buộc ông tấn công tình dục.
Tháng 9/2019, Biden vướng vào rắc rối liên quan đến cuộc điện đàm của Trump và người đồng cấp Ukraine Volodymyr Zelensky. Một người giấu tên tố giác Trump đã yêu cầu Zelensky mở cuộc điều tra về Joe Biden và con trai Hunter liên quan đến bê bối tham nhũng ở công ty năng lượng Burisma mà Hunter từng tham gia làm ăn.
Trump cho rằng Biden, khi còn làm phó tổng thổng Mỹ năm 2016, đã gây sức ép để Ukraine không điều tra hình sự công ty Burisma. Biden bác bỏ cáo buộc này, tuyên bố không trao đổi nhiều với con trai về việc làm ăn ở nước ngoài.
Hồi cuối tháng 5, cựu phó tổng thống bị chỉ trích vì nói các cử tri người Mỹ gốc Phi "không phải người da màu" nếu vẫn còn phân vân lựa chọn giữa ông và Trump. Biden sau đó xin lỗi về phát ngôn này.
Tuy nhiên, bình luận đó cùng các cuộc biểu tình lan rộng trên cả nước để đòi công lý cho người da màu George Floyd đã gia tăng áp lực đối với Biden để chọn một người Mỹ gốc Phi làm "phó tướng". Biden trước đó cam kết chọn một phụ nữ làm ứng viên phó tổng thống.
Biden giành đề cử tổng thống của đảng Dân chủ trong bối cảnh Mỹ đối mặt tỷ lệ thất nghiệp tồi tệ nhất kể từ Đại suy thoái những năm 1930 do Covid-19 và tình trạng bất ổn dân sự tại hàng chục thành phố. Đây là tình hình mà chưa tổng thống Mỹ nào phải đối mặt trong thời hiện đại.
"Biden sẽ nhấn mạnh kinh nghiệm lâu năm trong chính phủ, tìm cách thể hiện mình sẽ là một lãnh đạo vững vàng, dày dạn trong một thế giới nguy hiểm và khó đoán", Katie Glueck, ký giả của NYTimes, viết.
Phương Vũ (Theo Reuters/NYTimes/BI)