Cách đây vài năm, có một hình thức kinh doanh online bỗng nổi lên và thu hút được khá nhiều sự chú ý của giới trẻ mà ngày nay được gọi là E-Commerce POD (Print On Demand). Định nghĩa về POD là một hình ảnh được in ấn lên các sản phẩm áo thun, cốc, giày...
Loại hình kinh doanh này tuy đã có từ lâu nhưng sau khi một nhóm bạn trẻ khai phá được thị trường tiềm năng tại các nước Mỹ và châu Âu, đã biến nó trở thành một nghề hốt bạc. Họ nghiên cứu thị trường và cho ra đời các mẫu thiếu kế mới mẻ nhờ khả năng sáng tạo của mình và chạy quảng cáo với ngân sách chi trả chủ yếu cho Facebook.
Từ những nhân viên văn phòng bình thường, họ bỗng trở thành triệu phú tỷ phú nhờ nghề tay trái này. Sau đó họ nghỉ việc, trở thành ông chủ và thuê các bạn trẻ mới ra trường về đào tạo các kỹ năng cơ bản, trong đó chỉ có hai vị trí chính là Creative Content (người sáng tạo ý tưởng) và Designer (người vẽ thiết kế).
Từ đó trở đi, hễ nhắc tới việc làm online hốt bạc, người ta sẽ nghĩ tới POD, và ngày càng có nhiều cá nhân nhảy vào lĩnh vực này. Sau vài năm thịnh vượng, thời điểm mà tôi cho là kỷ nguyên vàng của POD (từ 2016-2019), đã có nhiều người giàu lên.
Ngay cả với những cá nhân tự thân làm hết từ A tới Z, không thuê nhân viên đào tạo, có lẽ cũng có khối tài sản mà một nhân viên văn phòng với nhiều năm kinh nghiệm phải ao ước.
Tôi cũng đã từng là một nhân viên như vậy, công việc chính của tôi là đi lang thang khắp các trang mạng, các gian hàng đối thủ, tìm kiếm những sản phẩm mà mình đánh giá là có tiềm năng và sửa đổi lại từ 30-70% ý tưởng cũ để tạo thành một mẫu thiết kế mới cho công ty.
Sẽ chẳng có gì đáng nói nếu như công việc vẫn tiếp tục trôi chảy như vậy. Nhưng đáng tiếc thay, tôi đã chọn phải một ngành nghề quá đặc thù. Trước đợt khủng hoảng nghề nghiệp hậu Covid của năm 2022, ngành E-Commerce POD đã phải chịu một đòn giáng nặng nề từ nền tảng công nghệ mà nó bị phụ thuộc rất nhiều là Facebook.
Gần như toàn bộ doanh thu của POD đến từ chạy quảng cáo Facebook, khi Apple ra mắt update iOS 14, ngăn cản việc Facebook thu thập thông tin người dùng, các công ty liên quan tới mảng chạy quảng cáo Facebook Ads đều lao đao, và POD không phải ngoại lệ.
Các nhóm kinh doanh POD nhỏ lẻ gần như mất đi cơ hội, chỉ còn sót lại những công ty lớn vẫn đang cố gắng trụ lại ngành. Thực chất, tôi đã nghỉ việc và tự ra làm chủ từ năm 2020, sau khi đã học hỏi được hết những thủ thuật và kỹ năng của nghề sáng tạo này. Nhưng xuất phát điểm quá muộn khiến tôi phải vật lộn với nhiều thách thức trong một thị trường đã bão hòa, cuối cùng tôi cũng phải từ bỏ, vì tôi biết cơ hội đã qua đi mất rồi.
Giờ đây, tôi lại đang chật vật tìm cho mình một công việc mới không liên quan tới ngành POD nữa. Với 5 năm kinh nghiệm làm POD, tôi ngỡ ngàng nhận ra, mình chẳng có gì trong tay cả.
Các kỹ năng mà tôi trui rèn suốt 5 năm qua không thể áp dụng vào những ngành nghề phổ biến khác, chưa kể là tôi đã quá già so với lứa sinh viên mới ra trường. Giờ muốn làm lại từ đầu là một thử thách gian nan. Các công ty luôn ưu tiên người có kinh nghiệm, nếu không có kinh nghiệm thì họ lại ưu tiên tuyển người trẻ.
Tôi là nạn nhân của một thế hệ các ông chủ ăn xổi, sau vài năm các sếp giờ đã yên bề gia thất, nhà cao cửa rộng, có tài sản, có những khoản đầu tư. Chỉ có tôi và các nhân viên trong ngành là người phải gánh chịu hậu quả, vừa không có tương lai vừa không có kỹ năng để áp dụng nếu muốn chuyển đổi sang các ngành nghề khác.
Đây là một lời cảnh tỉnh tới những ai đang đi làm thuê, hoặc đang làm một ngành nghề quá đặc thù nào đó. Hãy sớm chuẩn bị cho mình đường lui bằng việc học thêm các kỹ năng khác và có một nghề tay trái liên quan tới những ngành nghề phổ biến. Vì bạn không thể biết chắc được khi nào công việc mình đang làm sẽ sụp đổ, có thể nó sẽ đến mà không có bất cứ lời cảnh báo nào cả.
Thành Lê
>>Bài viết không nhất thiết trùng với quan điểm VnExpress.net. Gửi bài tại đây.