Những chấn thương thể thao thường gặp
Chấn thương thể thao là thuật ngữ đề cập đến các loại chấn thương thường xảy ra nhất trong khi chơi thể thao hoặc tập luyện. Mặc dù bộ phận nào trên cơ thể cũng có khả năng bị thương trong lúc bạn vận động, nhưng thuật ngữ này chủ yếu đề cập đến những chấn thương hệ thống cơ, xương, khớp và các mô liên quan như sụn, dây chằng, theo ThS.BS Trần Anh Vũ - Trưởng khoa Y học thể thao & Nội soi, Phó giám đốc Trung tâm Chấn thương chỉnh hình, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.Hồ Chí Minh.
Các chấn thương thể thao thường xảy ra ở người trẻ tuổi và trẻ em. Theo ước tính của Stanford Children’s Health, mỗi năm có hơn 3,5 triệu trẻ em và thanh thiếu niên bị thương khi tham gia các hoạt động thể chất và 1/3 số ca chấn thương ở trẻ em cũng liên quan đến thể thao. Theo nghiên cứu này, chi dưới có nhiều khả năng bị thương tổn nhất (42%), chấn thương ở chi trên chiếm 30,3% thương tích, còn lại là chấn thương ở đầu và cổ chiếm tỷ lệ ít hơn.
Bác sĩ Trần Anh Vũ chia sẻ, những chấn thương khi chơi thể thao phổ biến nhất là:
Bong gân mắt cá chân: Khi các dây chằng hỗ trợ khớp bị giãn ra quá mức do người chơi bị té ngã và lật bàn chân vào trong sẽ gây tổn thương mắt cá ngoài, bong gân mắt cá chân, khiến vùng mắt cá chân bầm tím, sưng tấy, hạn chế khả năng cử động của khớp, làm khớp mất ổn định... Bong gân mắt cá chân có thể tự khỏi sau vài ngày nhưng nếu không được chăm sóc tốt, nguy cơ tái phát hoặc gây tổn thương mạn tính là rất cao.
Căng cơ: Căng cơ là tên gọi khác của tình trạng cơ bị kéo giãn quá mức. Chấn thương này xảy ra khi cơ bị căng quá mức, chủ yếu là các nhóm cơ bắp chân, cơ vùng kheo, háng, vùng lưng dưới và vai. Các triệu chứng căng cơ bao gồm: đau, sưng, yếu, khó hoặc không thể sử dụng nhóm cơ đó.
Chấn thương vùng háng và đùi trên: Đây là tình trạng các nhóm cơ chạy dọc theo mặt trước trong của đùi bị rách hay đứt khi chơi các môn thể thao cường độ cao như bóng đá, bóng chuyền, tennis... Nếu bị chấn thương này, bạn sẽ cảm thấy đau dữ dội ở vùng háng, mặt trước đùi, lan xuống đầu gối và thấy khó khăn khi di chuyển, đi lại tập tễnh, khó có thể chạy nhảy hay vặn mình.
Chấn thương đầu gối: Do có cấu tạo phức tạp và phải chịu tải trọng của cả cơ thể nên khớp gối thường bị chấn thương nhất. Các chấn thương đầu gối thường gặp trong hoạt động thể thao là:
- Chấn thương dây chằng chéo trước (ACL): Dây chằng chéo trước nằm ở trung tâm của đầu gối, có chức năng kiểm soát chuyển động xoay và chuyển động về phía trước của xương cẳng chân. Chấn thương này xảy ra khi vận động viên tiếp đất sai kỹ thuật hay đổi hướng di chuyển đột ngột, dừng lại nhanh chóng hoặc bị một cú va chạm trực tiếp vào vùng gối. Những người bị rách dây chằng chéo trước đôi khi cảm thấy tiếng đứt vỡ và sau đó cảm thấy đầu gối rất đau, sưng và khó cử động gập, duỗi.
- Chấn thương dây chằng chéo sau (PCL): So với dây chằng chéo trước, dây chằng chéo sau lớn và mạnh hơn nên khi gặp phải một lực tác động mạnh khiến cơ thể khuỵu xuống và dồn toàn bộ lực lên đầu gối, bạn mới bị rách dây chằng chéo sau. Các triệu chứng thường thấy là đau dữ dội vùng gối, đầu gối sưng và cảm giác gối lỏng lẻo.
- Chấn thương dây chằng bên trong (MCL): Dây chằng bên trong nằm ở mặt trong khớp gối, kết nối mặt bên xương đùi với xương chày. Dây chằng bên trong bị rách trong trường hợp khớp gối bị đẩy sang một bên khi thực hiện một động tác sai hoặc chịu lực tác động mạnh trực tiếp vào đầu gối. Các triệu chứng thường thấy là đầu gối bị đau, sưng và mất vững.
- Chấn thương mặt khớp bánh chè - xương đùi (Hội chứng Patellofemoral): Xảy ra khi xương bánh chè không di chuyển một cách trơn tru, làm tổn thương mặt sụn khớp xương bánh chè. Vận động viên chạy bộ, bóng chuyền và bóng rổ là đối tượng có nguy cơ cao gặp phải chấn thương này.
Chấn thương vai: Trật khớp vai, viêm hoặc rách sụn viền khớp vai, viêm gân chóp xoay, hội chứng đông cứng khớp vai, tổn thương gân cơ nhị đầu là những chấn thương vai thường gặp khi chơi thể thao. Triệu chứng thường gặp của chấn thương vai gồm: đau, sưng, cảm thấy cứng vùng vai; không thể cử động vai và cánh tay bình thường...
Gãy xương: Gãy xương trong thể thao là tình trạng xương bị gãy do lực tác động mạnh từ bên ngoài. Xương có thể gãy theo chiều dọc, chiều ngang, ở nhiều vị trí hoặc gãy thành nhiều mảnh. Dấu hiệu gãy xương gồm: âm thanh lạo xạo dưới da khi chấn thương xảy ra, đồng thời vị trí xương gãy bị bầm tím, sưng đỏ, biến dạng. Bạn cũng không thể vận động được chi thể tại nơi bị gãy.
Viêm cân gan chân: Viêm cân gan chân là tình trạng viêm cân cơ vùng gan bàn chân - nơi dây chằng nối gót chân với mặt dưới của bàn chân, hỗ trợ tạo vòm bàn chân. Triệu chứng thường gặp có thể là cơn đau nhói vào buổi sáng khi rời khỏi giường, hoặc sau khi hoạt động cường độ cao.
Viêm gân Achilles (A-sin): Viêm a-sin (gân gót) là tình trạng viêm gân gót chân gây đau, sưng và cứng gót chân. Cơn đau trở nên tồi tệ hơn sau khi vận động nhất là đi lại, nhảy cao, có thể dẫn đến tình trạng rách hoặc đứt gân gót nếu điều trị không phù hợp. Trong một số trường hợp, các gai xương có thể phát triển bên trong gót chân là nguyên nhân của bệnh.
Cách phòng tránh chấn thương khi chơi thể thao
Theo bác sĩ Trần Anh Vũ, cách tốt nhất để ngăn ngừa chấn thương chính là khởi động đúng cách giúp cơ thể được làm quen với cường độ hoạt động. Khi cơ chưa khởi động tốt sẽ dễ bị căng quá mức dẫn đến rách, cơ được "làm nóng" sẽ linh hoạt hơn trong tập luyện. Chúng có thể đảm nhận tốt các chuyển động nhanh, kéo giãn và ngừng đột ngột, giảm nguy cơ chấn thương. Bên cạnh đó, cần tuân thủ các hướng dẫn sau:
- Tập đúng kỹ thuật
Mỗi môn thể thao đòi hỏi các kỹ thuật riêng. Bạn không thể đem kỹ thuật đánh tennis vào sân đánh cầu lông, cũng như kỹ thuật chạy nước rút khác với chạy đường dài. Hãy tìm hiểu kỹ về môn mình tập luyện hoặc nhờ huấn luyện viên để được hướng dẫn tập luyện đúng cách. Đây là giải pháp hiệu quả nhất giúp phòng ngừa chấn thương.
- Chọn dụng cụ tập luyện thích hợp
Bạn cần mang một đôi giày tạo cảm giác thoải mái, băng gối, băng khuỷu tay vừa vặn... để giảm tình trạng chấn thương vì mang dụng cụ tập không phù hợp.
- Không nôn nóng tập luyện trở lại
Nếu bị thương hãy đảm bảo rằng bạn đã được chữa trị dứt điểm trước khi ra sân trở lại. Khi trở lại tập luyện sau chấn thương, bạn nên bắt đầu bằng những bài tập vừa sức và tăng cường độ dần lên. Không nên tập ngay với cường độ như trước khi bị chấn thương.
- Thả lỏng cơ thể sau buổi tập
Sau khi tập xong, hãy dành chút thời gian để hạ nhiệt (làm nguội). Việc làm này giúp nhịp tim giảm dần, giữ cơ bắp ở trạng thái như trước khi vận động, giảm nguy cơ đau mỏi cơ.
- Chú ý chế độ dinh dưỡng
Chế độ dinh dưỡng tốt với hệ cơ xương khớp sẽ giúp cơ thể nhanh chóng phục hồi sức khỏe sau khi hoạt động thể lực và giảm nguy cơ chấn thương. Nên tăng cường các nhóm chất như tinh bột, chất đạm, các vitamin và chất vi khoáng... trong chế độ ăn hàng ngày.
- Chọn địa chỉ y tế uy tín
Lựa chọn một địa chỉ y tế uy tín chính là cách để bạn an tâm hơn khi đi khám chữa bệnh cũng như được các bác sĩ đưa ra lời khuyên hữu ích để phòng ngừa các chấn thương thể thao.
Phương pháp chẩn đoán và điều trị chấn thương thể thao tại Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh
Theo bác sĩ Trần Anh Vũ, nhiều chấn thương thể thao gây ra cảm giác đau đớn hoặc khó chịu ngay lập tức, nhưng cũng có một số loại chấn thương chỉ có thể nhận thấy sau một thời gian dài. Do đó, nếu thường xuyên chơi thể thao, bạn cần kiểm tra sức khỏe xương khớp định kỳ để tầm soát và phát hiện sớm chấn thương.
Tại bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, trong quá trình khám và tầm soát chấn thương thể thao, bác sĩ thường áp dụng các bước sau:
- Kiểm tra thể chất: Bác sĩ sẽ cố gắng di chuyển khớp hoặc bộ phận bị thương trên cơ thể bạn. Việc làm này giúp họ phán đoán được mức độ chấn thương.
- Hỏi tiền sử bệnh: Bạn cần chuẩn bị thông tin cho những câu hỏi như bạn bị thương như thế nào, trong lúc đang làm gì, đã sơ cứu vết thương ra sao, áp dụng phương pháp điều trị nào chưa...
- Xét nghiệm hình ảnh: Chụp X-quang, MRI, chụp CT và siêu âm giúp bác sĩ xem xét vết thương rõ nhất, từ đó đưa ra chẩn đoán chính xác.
Bác sĩ Trần Anh Vũ cho biết, quá trình điều trị chấn thương thể thao phụ thuộc vào vị trí và mức độ nghiêm trọng của chấn thương. Đối với những chấn thương cấp tính, bác sĩ sẽ chỉ định áp dụng phương pháp RICE. Đây cũng là những bước sơ cứu chấn thương khi chơi thể thao, thể dục cơ bản mà chúng ta cần thực hiện trong quá trình chuẩn bị đưa vận động viên tới bệnh viện gần nhất:
R - Rest (Nghỉ ngơi): Hạn chế các lực tác động lên vùng bị thương. Điều này đồng nghĩa với bạn cần tạm ngừng các hoạt động thể thao, đồng thời giảm tối đa thời gian di chuyển, vận động để xương khớp được nghỉ ngơi hoàn toàn.
I - Ice (Chườm đá): Nước đá rất hữu ích trong việc kiểm soát tình trạng sưng và viêm cũng như giúp giảm đau rất nhiều. Nhiều vận động viên bị chấn thương cấp tính tiết lộ họ không cần dùng thuốc giảm đau mà chỉ chườm lạnh 2 - 3 giờ/lần, mỗi lần 15 - 30 phút trong vòng 72 giờ xảy ra chấn thương.
C - Compress (Băng ép): Băng bó, ép chặt vùng chấn thương giúp hạn chế sưng và trì hoãn việc điều trị bệnh trong thời gian ngắn. Bạn sẽ được quấn một dải băng quanh vùng bị sưng. Nếu cảm thấy đau nhói hay quá chặt, hãy lên tiếng để bác sĩ nới lỏng. Băng ép quá chặt sẽ làm trầm trọng thêm các triệu chứng của chấn thương.
E - Elevate (Nâng cao): Nâng cao phần chi bị thương cũng có tác dụng trong việc giảm sưng, đau và viêm. Chẳng hạn, nếu bạn bị bong gân mắt cá chân, hãy nằm trên giường rồi gác chân lên gối, sao cho phần bị thương cao hơn so với toàn bộ cơ thể. Sau một hoặc hai ngày điều trị theo cách này, những chấn thương ở mức độ nhẹ như bong gân sẽ dần hồi phục.
Sau thời gian chữa bệnh ban đầu bằng phương pháp RICE, bác sĩ sẽ xác định có cần điều trị bổ sung để hồi phục hoàn toàn chấn thương hay không. Các phương pháp xử lý có thể được áp dụng gồm:
- Cố định vết thương bằng nẹp hoặc bó bột
- Thuốc uống giảm đau
- Thuốc tiêm giảm đau, chẳng hạn như tiêm cortisone
- Vật lý trị liệu
- Phẫu thuật
Trung tâm Chấn thương chỉnh hình, Hệ thống BVĐK Tâm Anh, là nơi quy tụ đội ngũ chuyên gia đầu ngành, bác sĩ ngoại khoa giàu kinh nghiệm, tận tâm, nhiệt tình như: TTND.GS.TS.BS Nguyễn Việt Tiến; PGS.TS.BS Đặng Hồng Hoa; TS.BS Tăng Hà Nam Anh; ThS.BS Trần Anh Vũ; TS.BS Đỗ Tiến Dũng; TS.BS.CKII Vũ Hữu Dũng... Đây cũng là một trong những đơn vị tiên phong trong việc chẩn đoán và điều trị các bệnh về cơ xương khớp với kỹ thuật hiện đại theo phác đồ tiên tiến hàng đầu thế giới.
Bệnh viện còn được trang bị hệ thống máy móc, trang thiết bị chẩn đoán hình ảnh hiện đại như: máy chụp CT 768 lát cắt Somatom Drive, máy cộng hưởng từ thế hệ mới Magnetom Amira BioMatrix, máy đo mật độ xương, máy siêu âm...; hệ thống kính vi phẫu thuật Opmi Vario 700 Zeiss, bàn mổ Meera-Maquet... để có thể phát hiện sớm các tổn thương và phẫu thuật điều trị thành công các bệnh lý về cơ xương khớp...
BVĐK Tâm Anh còn sở hữu hệ thống phòng khám khang trang, khu nội trú cao cấp; khu vực phục hồi chức năng hiện đại; quy trình chăm sóc hậu phẫu toàn diện giúp bệnh nhân nhanh chóng hồi phục và ổn định sức khỏe sau phẫu thuật.
Để đặt lịch khám và điều trị với các chuyên gia đầu ngành tại Trung tâm Chấn thương chỉnh hình, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, Quý khách vui lòng liên hệ:
Hệ thống BVĐK Tâm Anh:
Hà Nội:
108 Hoàng Như Tiếp, P.Bồ Đề, Q.Long Biên, TP.Hà Nội
Hotline: 1800 6858
TP.HCM:
2B Phổ Quang, P.2, Q.Tân Bình, TP.Hồ Chí Minh
Hotline: 0287 102 6789
Fanpage: https://www.facebook.com/benhvientamanh
(Nguồn: Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh)