Hội chứng truyền máu song thai là biến chứng nguy hiểm của song thai cùng trứng, chung bánh nhau nhưng khác túi ối, hiếm gặp nhưng rất nguy hiểm.

Tháng 2/2018, ca mổ "trong bụng mẹ" cứu sống thai nhi đang nguy kịch được thực hiện tại Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, Hà Nội. Sản phụ mang song thai 19 tuần, nhau bám mặt trước bị truyền máu song thai giai đoạn nặng, một thai nhi gần như cạn ối hoàn toàn, một thai nhi đa ối và suy tim, kích thước tim lớn và tràn dịch màng tim, chỉ còn 5% hy vọng sống. Các bác sĩ của bệnh viện đã phẫu thuật thành công cứu song thai, ghi dấu ấn trong lĩnh vực y học bào thai tại Việt Nam.

Kể từ lần điều trị thành công ca truyền máu song thai đầu tiên của Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, ekip bác sĩ của bệnh viện đã và đang viết tiếp những câu chuyện cổ tích có thật.

Hàng trăm ca truyền máu song thai được phẫu thuật thành công, trong đó có nhiều ca rất hiếm gặp, tiên lượng nặng như tam thai 16 tuần mắc hội chứng truyền máu song thai; song thai 20 tuần bị truyền máu song thai giai đoạn IV, một thai đã cạn sạch ối, thai còn lại bị phù toàn thân, tràn dịch màng tim, màng phổi, màng bụng, các mạch máu nuôi thai đã bị biến loạn, thai nhi bị phù và suy tim nặng; song thai mắc cùng lúc ba hội chứng chung một buồng ối một bánh nhau, dây nhau xoắn thắt nút, nhau tiền đạo và cài răng lược; song thai 20 tuần bị truyền máu song thai giai đoạn III, một thai bị cạn ối, một thai thừa ối...

Thạc sĩ, bác sĩ Đinh Thị Hiền Lê - Bác sĩ cao cấp khoa Sản, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, Hà Nội cho biết, tháng 5/2020, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh một lần nữa xác lập "kỷ lục" mới trong lĩnh vực y học bào thai khi phẫu thuật thành công ca truyền máu song thai với tuổi thai nhỏ nhất tại Việt Nam.

"Song thai 14 tuần bị truyền máu giai đoạn 3 kèm hội chứng nguy hiểm, cách 'cửa tử' trong gang tấc. Kỳ tích này tiếp tục nối dài những câu chuyện cổ tích tại Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, dệt nên niềm hạnh phúc to lớn cho biết bao gia đình", bác sĩ Hiền Lê nói thêm.

Bác sĩ Hiền Lê cho biết thêm, tháng 8/2020, một kỳ tích mới của Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh khi cứu sống song thai biến loạn doppler động mạch não giữa, dây chằng cắt đứt dây rốn hiếm gặp.

Sản phụ Thanh Huyền đến Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh với hy vọng mong manh cứu sống cặp song thai bị hội chứng truyền máu giai đoạn 3, biến loạn doppler động mạch não, mất sóng tâm trương của động mạch não..., tình trạng vô cùng nguy kịch, nếu không xử lý ngay thì cơ hội sống hoàn toàn vô vọng.

Không thể chậm trễ, bác sĩ Hiền Lê tiến hành "mổ trong bụng mẹ", dò tìm từng mạch máu để không mắc bất kỳ một sai sót nào, không "lãng quên" bất cứ một mạch máu nhỏ bé nào nhằm ngăn chặn nguy cơ tái phát. Một ngày sau ca phẫu thuật, sóng doppler của thai nhi trở lại bình thường, cả hai em bé về tình trạng cân bằng, các dấu hiệu sinh tồn đều ổn định.

Tuy nhiên, đến tuần thứ 29, một em bé bị mất tim thai do bị dây chằng thắt và cắt đứt dây rốn, cắt đứt mạch máu, vô phương cứu chữa. "Đây là hiện tượng rất hiếm gặp, bất khả kháng trong y văn thế giới và không thể nào phát hiện được, xảy ra vô cùng đột ngột", bác sĩ Hiền Lê nói.

Đến tuần thứ 32, thai còn lại bắt đầu có hiện tượng biến loạn doppler ống Arantius, có thể mất tim thai trong vòng 24h. Bác sĩ Hiền Lê quyết định tiến hành mổ cấp cứu, kịp thời cứu sống thai nhi đang thoi thóp trong bụng mẹ và bé trai khỏe mạnh chào đời trong niềm vui mừng của cả gia đình và đội ngũ bác sĩ.

Sau 3 năm triển khai kỹ thuật can thiệp bào thai, nhất là phẫu thuật nội soi điều trị truyền máu song thai, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh đã cứu hàng trăm em bé ngay trong bụng mẹ, hàng trăm gia đình không còn vất vả đưa nhau ra nước ngoài và vô vàn những tia hy vọng được thắp lên với những sản phụ không may mắc hội chứng truyền máu song thai.

Truyền máu song thai là gì?

Truyền máu song thai (tiếng Anh là Twin-twin Transfusion Syndrome - TTTS) là hội chứng xảy ra trong thai kỳ, khi người mẹ đang mang thai một cặp song sinh cùng trứng, chung bánh nhau, nhưng lại khác túi ối. Đây là một tai biến trước sinh vô cùng nghiêm trọng.

Bác sĩ Hiền Lê dẫn thống kê của Hiệp hội Truyền máu song thai (TTTS) Mỹ cho thấy, hội chứng này xảy ra với khoảng 15% trường hợp mang song thai có chung một bánh nhau. Tất cả các trường hợp song thai một bánh nhau đều có nguy cơ cao bị các biến chứng nguy hiểm. 85% các trường hợp song thai một bánh nhau có sự thông nối giữa mạch máu của hai thai nhi ở trong bánh nhau.

Chính sự thông nối này được xem là tiền đề cho sự phát triển của hội chứng truyền máu song thai. Sản phụ mắc hội chứng này khiến thai chậm tăng trưởng trong tử cung, có thể khiến thai nhi tử vong hoặc sinh non.

"Hội chứng này chiếm tỷ lệ 0,1-1,9/1000 trẻ sinh ra. Tỷ lệ tử vong chiếm 80-100% trước 26 tuần nếu không điều trị kịp thời và đúng cách", bác sĩ Hiền Lê nói thêm.

Nguyên nhân gây truyền máu song thai

Hiện tượng truyền máu song thai xảy ra do hai bào thai có sự liên kết bởi các mạch máu, các mạch máu này lại dẫn đến tình trạng một bào thai sẽ truyền máu và dưỡng chất cho bào thai kia.

Hậu quả, bào thai cho ngày càng teo đi và không đủ dưỡng chất để phát triển. Ngược lại bào thai nhận phải làm việc thường xuyên, các cơ quan nội tạng bị "bội thực" chất dẫn đến phù nề. Dần dần dẫn đến tử vong một trong hai bé hoặc có thể cả hai bé tử vong. Nếu bé có cơ hội sống sót mà không được chữa trị sẽ mắc phải rất nhiều di chứng sau này.

"Trong trường hợp hiện tượng truyền máu thai đôi xuất hiện trước tuần thứ 20 của thai kỳ, nguy cơ thai nhi tử vong gần như 100% nếu không được can thiệp kịp thời và đúng kỹ thuật", bác sĩ Hiền Lê cho biết.

Hội chứng truyền máu song thai được chia thành 5 giai đoạn. Theo thời gian, nếu truyền máu song thai diễn tiến lên giai đoạn cao hơn thì khả năng sống sót của thai nhi càng giảm đi. Bác sĩ Hiền Lê dẫn các thống kê cho thấy, 50% các trường hợp sẽ tăng giai đoạn, 30% vẫn giữ nguyên giai đoạn và có khoảng 20% trường hợp diễn tiến tích cực bằng cách giảm giai đoạn.

"Truyền máu song thai là biến chứng thường gặp nhất trong song thai hai buồng ối chung bánh nhau. Vì vậy, những sản phụ mang đa thai có một bánh nhau là đối tượng có nguy cơ cao nhất. Thai phụ hoàn toàn không có triệu chứng rõ rệt, khi cảm thấy tức bụng là tình trạng đã nặng, khả năng thai nhi tử vong trong bụng mẹ rất cao. Thai phụ mang song thai cần khám thai đúng hẹn tại các cơ sở y tế có đầy đủ phương tiện chẩn đoán hiện đại để phát hiện và xử trí kịp thời, tránh được các rủi ro cho cả mẹ và bé", bác sĩ Hiền Lê nhấn mạnh.

Thạc sĩ, bác sĩ Đinh Thị Hiền Lê nói thêm, khi truyền máu song thai tiến triển đến giai đoạn 5 là thai đã chết; giai đoạn 4 là giai đoạn nặng nhất và là giai đoạn cuối cùng có thể can thiệp được. Vì thế, khi mắc hội chứng truyền máu song thai, thai phụ cần được theo dõi thai kỳ ở các cơ sở uy tín, chuyên gia giỏi, máy móc hiện đại để có thể xử trí kịp thời.

Phương pháp điều trị truyền máu song thai

Thạc sĩ, bác sĩ Đinh Thị Hiền Lê chia sẻ, tại Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, có ngày êkip mổ bốn ca truyền máu song thai, con số này rất ấn tượng trong y học bào thai thế giới. Chìa khóa để điều trị hội chứng truyền máu song thai là chẩn đoán và can thiệp sớm. Hiện nay, giải pháp điều trị hiệu quả là phẫu thuật nội soi thai nhi hay phẫu thuật laser trong buồng tử cung. Bác sĩ sẽ dùng tia laser cắt đứt các mạch máu thông nối giúp mỗi thai phát triển riêng lẻ, không phụ thuộc vào thai kia.

Điều trị truyền máu song thai được coi là dấu ấn trong lĩnh vực y học bào thai. Để thực hiện thành công kỹ thuật này, bác sĩ không chỉ cần kinh nghiệm, sự quyết đoán, mạo hiểm mà phương tiện máy móc hỗ trợ cũng là điều kiện tiên quyết để có thể thao tác dễ dàng và chính xác ngay trong tử cung của người mẹ.

Cụ thể, việc đưa dụng cụ vào can thiệp trong buồng ối cần thực hiện chuẩn xác, không cho phép bất kỳ sai sót nào. Có những trường hợp bác sĩ phải mổ trong tư thế quỳ vì đường phẫu thuật giữa hai thai là một khe rất hẹp, chỉ chừng một mm qua thành bụng và cơ tử cung.

Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh đầu tư hệ thống trang thiết bị hiện đại trong chẩn đoán và can thiệp bào thai như hệ thống máy siêu âm 2D, 3D, 4D, siêu âm Doppler màu cho phép tầm soát dị tật mạch máu ở tim và não của thai nhi; máy siêu âm Voluson E10 thế hệ mới cho hình ảnh hiển thị có độ phân giải cao trên màn hình LCD; máy Multibeam (Đức) áp dụng cho kỹ thuật điều trị truyền máu song thai...

Liên tục cập nhật các kỹ thuật tiên tiến trên thế giới cùng đội ngũ bác sĩ Sản khoa giàu kinh nghiệm, nhất là bác sĩ Hiền Lê - một trong những bác sĩ người Việt đầu tiên được đào tạo chính quy về kỹ thuật can thiệp bào thai tại Pháp, chuyên gia hàng đầu trong điều trị truyền máu song thai tại Việt Nam; Bác sĩ chuyên khoa II Nguyễn Bá Mỹ Nhi - "bậc thầy" về phẫu thuật nội soi; Bác sĩ chuyên khoa I Trần Lâm Khoa - chuyên gia chẩn đoán tiền sản và can thiệp bào thai...

Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh không chỉ cứu sống hàng trăm em bé bị hội chứng truyền máu song thai mà còn thực hiện thành công các kỹ thuật can thiệp bào thai phức tạp như xử trí bất thường thai, phát hiện bất thường nhiễm sắc thể; phẫu thuật laser điều trị các bệnh lý như song thai dị dạng, thai không tim...

(Nguồn: Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh)