Câu chuyện "Ì ạch thu phí không dừng" đã và đang tạo nên những bất cập trong giao thông Việt Nam, làm giảm ý nghĩa của đường cao tốc, ảnh hưởng tiêu cực đến lưu thông hàng hóa, và kinh tế giao thương. Thực trạng này lại khiến tôi liên tưởng tới cách người Mỹ triển khai thu phí không dừng từ cách đây nhiều chục năm.
Tôi đang sống ở bang Massachusetts, Mỹ. Khi mới bắt đầu triển khai hệ thống thu phí tự động khoảng hai chục năm trước, họ vẫn duy trì hai loại cổng thu phí, một tự động và một trả tiền mặt hoặc thẻ. Chủ xe phải mua thiết bị thu phí gắn trên kính trước xe, mỗi chiếc có giá 35 USD. Chủ xe cũng sẽ phải lập một tài khoản với cơ quan giao thông vận tải của tiểu bang, trong đó có thông tin cá nhân của chủ xe, địa chỉ, biển số xe, mã số của thiết bị định vị dùng cho xe đó.
Một thiết bị có thể dùng cho nhiều xe để tiết kiệm kinh phí, nhưng phải đăng ký rõ trong tài khoản là thiết bị dùng chung cho các biển số xe nào? Biển số xe sẽ bị chụp lại khi qua cổng thu phí nên nếu không trùng với thông tin kê khai sẽ bị phạt.
Khi thiết lập tài khoản này lần đầu, chủ xe sẽ phải nạp một số tiền, tối thiểu là 10 USD và sẽ bị khấu trừ mỗi khi lái xe qua các cổng thu phí tự động. Khác với Việt Nam, bạn không bị thu phí khi sử dụng tài khoản này. Đa số các chủ xe sẽ chọn cách chuyển khoản tự động từ thẻ hay tài khoản ngân hàng khi số tiền trong tài khoản bị âm vì thu phí. Nếu không, chủ xe sẽ bị phạt vì không trả đủ phí. Chẳng hạn, lần đầu tôi nạp 15 USD và chọn chuyển khoản tự động từ thẻ tín dụng thì mỗi khi hết hay không đủ tiền trả, tài khoản sẽ tự nạp thêm 15 USD để không bị âm.
>> Cần nhiều làn thu phí không dừng hơn làn hỗn hợp
Khoảng vài năm sau, người ta thông báo và tuyên truyền trên các phương tiện truyền thông về hạn chót các cổng thu phí bằng tiền mặt hay thẻ trong tiểu bang sẽ không còn hoạt động nữa, các thiết bị thu phí cũng sẽ được cấp miễn phí cho chủ xe, tối đa là ba chiếc cho mỗi địa chỉ. Các thiết bị nếu không còn sử dụng sẽ phải trả lại cho cơ quan giao thông vận tải hoặc giữ lại để sử dụng cho các xe có thêm sau này. Thiết bị không sử dụng cũng phải kê khai rõ trong tài khoản là tạm ngưng hoạt động (inactive).
Các chủ xe ở cùng địa chỉ có thể sử dụng chung hay lập tài khoản riêng cũng được. Chủ tài khoản phải cập nhật thông tin mỗi khi có thay đổi để luôn được chính xác, nhằm tránh các tình trạng bị phạt oan uổng hay mất thì giờ liên lạc để giải quyết oan sai.
Khoảng 20 năm trước, vì có tai nạn ở trước cổng thu phí gây ùn tắc giao thông nên tôi và nhiều người khác bị "lùa" qua cổng thu phí tự động theo chỉ dẫn của cảnh sát giao thông. Vài tuần sau, chúng tôi liền nhận được thư báo rằng: "Bạn đã lái xe qua cổng thu phí tự động nhưng hệ thống không nhận được tín hiệu từ thiết bị thu phí của xe". Nếu thiết bị thu phí của xe vì lý do nào đó không hoạt động, tôi cần báo cho họ biết để thay thế cái mới, còn không thì tôi phải nộp phạt 180 USD. Sau đó, tôi phải liên lạc để trình bày lý do xảy ra ở trạm thu phí vào ngày giờ đó để họ kiểm tra lại và thu hồi lệnh phạt.
Nói vậy để thấy, hệ thống thu phí tự động tại Mỹ hoạt động hiệu quả và minh bạch ra sao? Tất cả vẫn được duy trì và nâng cấp cho tới tận ngày nay, bên cạnh mức phạt đã tăng lên nhiều lần. Hy vọng Việt Nam cũng sớm đẩy nhanh tốc độ hoàn thành thu phí không dừng để người dân không còn phải dừng chờ ở các trạm thu phí để được trả lại những đồng tiền lẻ như bây giờ.
>> Quan điểm của bạn thế nào? Gửi bài tại đây. Bài viết không nhất thiết trùng với quan điểm VnExpress.net.