BS.CKI Lê Thị Trúc Phương, Chuyên viên Y khoa Hệ thống tiêm chủng VNVC, thống kê ba tác nhân gây bệnh truyền nhiễm điển hình có thể làm giảm khả năng thụ thai, tăng nguy cơ vô sinh cho người mắc và cách phòng ngừa.
Virus quai bị
Bệnh quai bị do paramyxovirus gây ra, lây qua đường hô hấp với biểu hiện đặc trưng là viêm tuyến nước bọt, gây sưng đau vùng mặt. Bên cạnh đó, virus còn gây viêm tinh hoàn ở nam, viêm buồng trứng ở nữ.
Biến chứng viêm tinh hoàn xảy ra ở khoảng 20-35% người trưởng thành mắc quai bị. Tinh hoàn có thể sưng to, đau. Tình trạng viêm có thể đi kèm với sốt, kéo dài 3-7 ngày. Sau đó, 50% nam giới mắc bệnh có thể gặp tình trạng teo tinh hoàn dẫn đến giảm số lượng tinh trùng và vô sinh.
Viêm buồng trứng được ghi nhận ở khoảng 7% người trưởng thành mắc quai bị, tỷ lệ dẫn đến vô sinh thấp hơn nam giới. Tuy nhiên, nếu không được theo dõi, điều trị kịp thời, bệnh vẫn có thể ảnh hưởng đến chức năng sinh sản của phụ nữ. Ngoài ra, bệnh có thể ảnh hưởng các bộ phận khác như tụy, hệ thần kinh trung ương, ảnh hưởng thai kỳ nếu phụ nữ đang mang bầu.
Để ngừa quai bị, mọi người cách ly với bệnh nhân, giữ vệ sinh họng miệng, tiêm vaccine đầy đủ để có miễn dịch đặc hiệu. Vaccine ngừa quai bị được phối hợp trong vaccine sởi - quai bị - rubella, tiêm cho trẻ từ 9 tháng tuổi đến người lớn với phác đồ hai mũi.
Các tác nhân gây quai bị, HPV, não mô cầu đã có vaccine phòng ngừa. Ảnh: Nhật Linh
HPV
HPV là virus gây u nhú ở người, lây qua đường quan hệ tình dục, từ mẹ sang con và tiếp xúc với dịch tiết sinh dục của người bệnh. Virus không trực tiếp ảnh hưởng đến khả năng sinh sản, tuy nhiên có thể gây ung thư ở các cơ quan sinh dục như cổ tử cung, buồng trứng, dương vật... Việc điều trị ung thư dẫn tới tổn thương hoặc loại bỏ hoàn toàn cơ quan sinh sản, ví dụ cắt bỏ một phần hoặc toàn bộ tử cung, buồng trứng...
Virus HPV rất phổ biến. Trung tâm kiểm soát bệnh tật TP HCM cho biết thế giới có gần 700 triệu người đang nhiễm virus, tỷ lệ nhiễm HPV tại Việt Nam vào khoảng 8 -11% tùy vùng miền.
Để phòng ngừa lây nhiễm, mọi người cần quan hệ tình dục lành mạnh, tiêm ngừa vaccine đủ liều, đúng lịch, thăm khám, tầm soát định kỳ. Trong đó, vaccine HPV hiện đã có loại ngừa được 9 chủng nguy cơ cao, tiêm cho nam và nữ 9-26 tuổi.
Vi khuẩn não mô cầu
Não mô cầu lây qua đường hô hấp khi người bệnh ho, hắt hơi, là tác nhân hàng đầu gây viêm màng não với khả năng tử vong trong vòng 24 giờ kể từ khi có biểu hiện bệnh. Ngoài ra, vi khuẩn não mô cầu còn được ghi nhận có thể gây viêm niệu đạo và viêm cổ tử cung ở cả hai giới. Ở nam giới, viêm niệu đạo có thể dẫn đến viêm tuyến tiền liệt, tinh hoàn và mào tinh hoàn hoặc cản trở việc xuất tinh, gây vô sinh. Ở nữ giới, viêm niệu đạo và viêm cổ tử cung có thể dẫn đến viêm vòi trứng, tắc vòi trứng, cản trở quá trình thụ thai.
Việt Nam từng ghi nhận ca nhiễm não mô cầu ở nam giới. Bệnh nhân nhập viện tại TP HCM năm 2021 với triệu chứng rát buốt, đi tiểu kèm mủ màu trắng đục sau khi quan hệ đồng giới nam.
Hình ảnh vi khuẩn não mô cầu được bọc trong tế bào bạch cầu, dưới kính hiển vi. Ảnh: RG Well, Research Gate
Vi khuẩn não mô cầu có 13 nhóm huyết thanh, trong đó 6 nhóm thường gặp gồm A, B, C, Y, W-135, X. Việt Nam đã có vaccine ngừa 5 trong số 6 nhóm huyết thanh nói trên, tiêm cho trẻ từ 2 tháng tuổi. Bác sĩ Phương khuyến cáo mọi người nên tiêm đủ vaccine phòng các nhóm huyết thanh nói trên, để tránh não mô cầu gây bệnh, ảnh hưởng sức khỏe. Bên cạnh việc tiêm ngừa, mọi người cần áp dụng các biện pháp phòng bệnh như: tăng cường sức đề kháng, đảm bảo khả năng sinh sản bằng lối sống lành mạnh như ngủ đủ giấc, uống đủ nước, ăn đủ các nhóm dinh dưỡng và thường xuyên vận động.
Nhật Linh
