Bác sĩ Bùi Thanh Phong, Quản lý Y khoa, Hệ thống tiêm chủng VNVC cho biết, bệnh dại nằm trong nhóm bệnh truyền nhiễm có tỷ lệ tử vong cao nhất. Dù người dân được truyền thông và cung cấp kiến thức thường xuyên, giới chức vẫn ghi nhận hàng chục ca tử vong do dại mỗi năm, trong đó nhiều ca không chủng ngừa vaccine sau khi bị chó, mèo cắn, cào. Năm 2024, chỉ trong ba tháng đầu, Bộ Y tế thống kê có 27 người chết vì dại, 100.000 người bị chó cắn phải điều trị dự phòng.
Do đó, bác sĩ Phong tổng hợp và lưu ý 7 vấn đề về tiêm phòng dại, nhằm giúp người dân hiểu đúng, từ đó chủng ngừa càng sớm càng tốt.
Cần tiêm sớm
Theo bác sĩ Phong, không có khoảng thời gian tối thiểu để chủng ngừa sau khi bị động vật cắn. Tuy nhiên, vaccine cần được sử dụng càng sớm càng tốt, nhằm giúp cơ thể sản sinh kháng thể đặc hiệu, chặn đứng đường di chuyển rất nhanh của virus dại lên hệ thần kinh.
Thông thường, sau khi bị cắn, các bác sĩ sẽ chỉ định bệnh nhân vaccine và huyết thanh kháng dại (tùy mức độ) để nâng cao hiệu quả điều trị dự phòng. Huyết thanh khi được đưa vào cơ thể sẽ ngay lập tức cung cấp thụ động một lượng kháng thể chống lại virus dại. Tuy nhiên, đây không phải là kháng thể do cơ thể tự sản sinh nên chỉ có thể phòng bệnh trong thời gian ngắn. Ngược lại, kháng thể tạo ra khi tiêm ngừa dại sẽ có hiệu quả trong thời gian dài.
Vết thương do chó cắn có thể gây lây nhiễm bệnh dại, cần xử trí và tiêm phòng đúng cách. Ảnh: PhotoAC
Vẫn cần chủng ngừa dù chó, mèo khỏe mạnh
Nhiều thông tin cho rằng nếu bị con vật cắn nhưng sau đó chúng còn sống và khỏe mạnh 10-15 ngày, có thể kết luận con vật đó không mắc bệnh và không cần tiêm vaccine. Tuy nhiên, rất nhiều trường hợp người bị cắn khỏe mạnh, rồi phát bệnh và tử vong sau nhiều tháng, nhiều năm ủ bệnh. Trường hợp điển hình là phụ nữ 51 tuổi ở Kon Tum (Gia Lai), ngày 29/3 được ghi nhận đã phát bệnh dại sau một năm bị chó nhà cắn và không chủng ngừa.
Không cần kiêng sex
Theo bác sĩ Phong, người tiêm phòng dại không cần thiết kiêng quan hệ tình dục. Mọi người nên sử dụng biện pháp quan hệ an toàn, không hôn sâu mạnh bạo hoặc làm xước, rách da nhằm tránh tạo điều kiện cho mầm bệnh lây qua vết thương hở.
Trong thời gian tiêm vaccine dại, mọi người không nên lao động quá sức như: bưng vác nặng, tập gym cường độ mạnh, điền kinh, bóng rổ, tennis... và cần kiêng lạm dụng các chất kích thích như rượu, bia, một số loại thuốc. Các hoạt động này có thể làm giảm hiệu quả của mũi tiêm và khả năng đáp ứng miễn dịch của cơ thể. Ngoài ra, mọi người không cần kiêng ăn hoặc có chế độ ăn đặc biệt.
Một mũi vaccine không có tác dụng
Nhiều người chỉ chủng ngừa một lần sau khi bị chó, mèo cắn, cào, sau đó không chủng ngừa thêm. Bác sĩ Phong cho biết một mũi vaccine không giúp cơ thể tạo miễn dịch đủ để chống lại virus dại. Mọi người cần tuân thủ đúng, đủ phác đồ được bác sĩ chỉ định để ngăn khả năng mắc bệnh và tử vong.
Có thể tiêm phòng khi mang thai
Vaccine dại không chống chỉ định đối với phụ nữ mang thai, lịch chủng ngừa không thay đổi trên thai phụ. Nếu bị chó dại cắn, đây là sự lựa chọn duy nhất giúp phòng bệnh cho người mẹ.
Hiện không có bằng chứng nào về sự bất thường ở thai nhi do tiêm vaccine. Vì vậy, những người có nguy cơ mắc bệnh dại cao như bác sĩ thú y, người giết mổ gia súc, vẫn được sử dụng để dự phòng trước khi chó cắn ngay cả khi đang mang bầu. Trường hợp đang cho con bú, mẹ cũng cần thiết chủng ngừa, không ảnh hưởng đến tình trạng sữa và sức khỏe của con.
Minh họa quá trình tiêm vaccine dại. Ảnh: PhotoAC
Vaccine an toàn với sức khỏe
Bộ Y tế hồi cuối tháng 3 thống kê các nguyên nhân chủ yếu gây tử vong do dại trên người là không tiêm ngừa dại hoặc tiêm muộn, không đủ liều, không đúng chỉ định. Trong đó, Hệ thống tiêm chủng VNVC từng ghi nhận nhiều người do dự tiêm vaccine dại vì sợ "độc".
Bác sĩ Phong nhận định đây là quan niệm chưa đúng. Việt Nam từng sử dụng loại vaccine được sản xuất bằng công nghệ cũ, để lại một số tác dụng phụ không mong muốn. Loại này đã bị thay thế từ năm 2007 bằng Verorab (Pháp) và Abhayrab (Ấn Độ), được sản xuất từ công nghệ tế bào nhập khẩu, an toàn, tinh khiết và hiệu quả cao, không có tác dụng phụ nguy hiểm đến hệ thần kinh và sự phát triển cơ thể.
Giá vaccine
Hiện nay, thị trường có hai vaccine dại thế hệ mới được nhập khẩu chính hãng. Mức giá phụ thuộc vào cơ sở tiêm chủng, loại vaccine, dao động từ 250.000 đồng đến 500.000 đồng một liều. Người dân nên tới các bệnh viện, cơ sở y tế xã, phường hoặc cơ sở tiêm chủng gần nhất để hỏi về việc phòng ngừa bệnh dại như bệnh viện, trung tâm y tế dự phòng, trung tâm tiêm chủng...
Mộc Thảo