Bộ Quốc phòng Nhật Bản xác định nhóm tàu này, gồm 5 chiến hạm Trung Quốc và 5 tàu hải quân Nga, đi qua eo biển Tsugaru hôm 18/10. Eo biển này cắt ngang chính giữa Nhật Bản, nhưng hành trình của đội tàu chiến Nga - Trung không vi phạm lãnh hải của Tokyo do một thỏa thuận có từ thời Chiến tranh Lạnh.
Eo biển Tsugaru, ngăn cách đảo chính Honshu và tỉnh phía bắc Hokkaido, rộng 19,5 km và nối Biển Nhật Bản với Thái Bình Dương. Trong Chiến tranh Lạnh, Nhật quyết định tự giới hạn lãnh hải ở eo biển này trong phạm vi ba hải lý tính từ bờ biển của cả Honshu và Hokkaido, thay vì 12 hải lý theo luật biển quốc tế, để chừa một lối đi hẹp ở giữa.
Một tàu khu trục của hải quân Trung Quốc di chuyển gần vùng biển Nhật Bản hôm 18/10. Ảnh: Lực lượng Phòng vệ Nhật Bản.
Động thái này của Nhật biến khu vực giữa eo Tsugaru thành vùng biển quốc tế, vốn nhằm để tàu chiến Mỹ mang vũ khí hạt nhân đi qua eo biển mà không vi phạm cam kết của Nhật về không phát triển hoặc triển khai vũ khí nguyên tử, cũng như không cho phép vũ khí hạt nhân xuất hiện trên lãnh thổ.
Hải quân Nga và Trung Quốc dường như đã tận dụng "lỗ hổng" này để đi qua eo Tsugaru, cắt ngang Nhật Bản mà không vi phạm luật quốc tế. Một máy bay tuần thám P-3C và hai tàu quét mìn của Nhật đã giám sát chặt chẽ nhóm tàu chiến này trong suốt hành trình.
Nhóm tàu này đi qua eo Tsugaru để tiến ra Thái Bình Dương sau khi tham gia tập trận Tương tác Hải quân 2021 ở biển Nhật Bản từ ngày 14/10 đến 17/10. Tập trận bao gồm các hoạt động tác chiến chống ngầm cả ban ngày và ban đêm và diễn tập phát tín hiệu.
Phó Chánh văn phòng Nội các Nhật Bản Yoshihiko Isozaki hôm nay cho biết Tokyo "đang theo dõi chặt chẽ hoạt động của tàu hải quân Trung Quốc và Nga xung quanh Nhật Bản với sự quan tâm cao độ". "Chúng tôi sẽ tiếp tục nỗ lực hết sức trong giám sát các vùng biển và không phận xung quanh Nhật Bản", ông nói trong cuộc họp báo thường kỳ.
"Trung Quốc và Nga từng tiến hành nhiều cuộc tập trận chung trên biển Nhật Bản, nhưng đây là lần đầu tiên họ băng qua eo biển Tsugaru để tiến vào Thái Bình Dương", một nhà phân tích an ninh từ Viện Nghiên cứu Quốc phòng Quốc gia (NIDS), liên kết với Bộ Quốc phòng Nhật Bản, nhận định.
"Trung Quốc dường như đang phô trương sức mạnh quân sự với Nhật, trong khi Nga gửi thông điệp tương tự tới Mỹ. Điều này sẽ gây ra lo ngại ở Tokyo, khi hợp tác chiến lược giữa quân đội hai quốc gia đang tăng cường và hướng vào Nhật Bản", quan chức giấu tên cho biết, thêm rằng việc tàu chiến Trung Quốc tăng cường tiếp cận Thái Bình Dương và bờ biển phía đông quần đảo Nhật Bản càng gây lo ngại vì đây là nơi đặt hầu hết cơ sở quân sự của Tokyo.
Vị trí eo biển Tsugaru của Nhật Bản (khoanh đỏ). Đồ họa: Wikimedia.
Ông cũng dự đoán tàu chiến Trung Quốc, Nga rất có thể sẽ tiếp tục băng qua eo biển Tsugaru trong tương lai.
James Brown, phó giáo sư về quan hệ quốc tế tại Đại học Temple, Tokyo, nói rằng hoạt động băng ngang eo biển của 10 tàu chiến Nga - Trung cách bờ biển Nhật Bản vài km về cơ bản chỉ mang tính biểu tượng, nhưng cũng là dấu hiệu đáng lo ngại.
"Trung Quốc và Nga tiếp tục xích lại gần nhau hơn và cùng nhau truyền đi thông điệp rằng họ có thể gây khó khăn cho Nhật", ông nói. "Dù họ không xâm phạm lãnh hải Nhật Bản, động thái này nhằm phát đi tín hiệu cảnh báo".
Hoạt động của tàu chiến hai nước diễn ra khi mối quan hệ giữa Nhật Bản và Trung Quốc tiếp tục căng thẳng do tranh chấp chủ quyền nhóm đảo Senkaku/Điếu Ngư trên biển Hoa Đông. Tokyo cũng có tranh chấp lãnh thổ với Moskva liên quan đến quần đảo Kuril (Nhật gọi là Vùng lãnh thổ Phương Bắc).
Huyền Lê (Theo Reuters, SCMP)