(Bài viết Ý Kiến không nhất thiết trùng với quan điểm VnExpress.net.)
Những ngày qua, một loạt cây phượng đổ trong sân trường khiến xã hội xôn xao. Có trường hợp hậu quả rất nghiêm trọng, đã có học sinh thương vong. Các bậc phụ huynh có con học trong trường có cây phượng, tất sẽ lo lắng, tất sẽ đòi hỏi loại bỏ ngay mối nguy cơ tiềm tàng đang hiện hữu. Mối lo đó lan đến cả các nhà chức trách. Và nguy cơ sẽ có một "chiến dịch" xử trảm kẻ bị coi là "tội đồ" đó.
Nhiều người, trong đó có không ít bạn tôi băn khoăn, tiếc nuối. Họ cho rằng, nhà chức trách đã quá cực đoan, vội vàng khi yêu cầu chặt bỏ hàng loạt cây phượng, kể cả những cây đang cho hoa đỏ rực, tươi tốt như chưa hề có chuyện gì xảy ra.
Câu chuyện về những cây phượng đổ làm tôi nhớ đến tác phẩm "Thiên nga đen" của Nassim Taleb. Cuốn sách cho thấy, có nhiều việc xác suất xảy ra rất thấp, nhưng nếu xảy ra thì tác động vô cùng lớn. Lúc đó người ta sẽ tìm bằng được lời giải thích hợp lý, rằng tại sao nó lại xảy ra khi mà trước đấy không ai nghĩ tới. Vì thế, trong cuộc sống luôn cần tiên liệu những việc bất ngờ nhất để chủ động đón nhận hoặc giải quyết nó. Điều này cũng có nghĩa, cơ quan chức năng sẽ phải dự liệu trước những mối nguy có thể xảy ra ở những cây hoa phượng, loài hoa báo hiệu những ngày vui vẻ, đầy thi vị của tuổi học trò ngay từ khi nó chưa phải là mối đe dọa.
>> 'Xin đừng kết tội và trút giận lên cây phượng vĩ'
Mặt khác, để quyết định "trảm hay không trảm" một loạt cây phượng trong trường học, phải có căn cứ, có cơ sở, để không ai còn bàn tán, hoài nghi, để các quyết định của các cơ quan chức năng được mọi người tâm phục, khẩu phục. Căn cứ trước tiên là phải xem xét đặc tính sinh học của loại cây này.
Theo một tài liệu, phượng vĩ có nguồn gốc từ Madagascar, được người Pháp đưa vào Việt Nam khoảng những năm cuối thế kỉ XIX, ở 3 thành phố lớn là Hải Phòng, Đà Nẵng và Sài Gòn.
Ngoài giá trị là cây cảnh, nó còn có tác dụng như một loài cây tạo bóng râm trong điều kiện nhiệt đới, có tán lá tỏa rộng dày đặc tạo ra những bóng mát. Tuy nhiên, nhược điểm lớn nhất của cây phượng là tuổi thọ không cao. Cây trồng trên đường phố chỉ 30 tuổi là đã già cỗi, thân có dấu hiệu mục ruỗng, sâu bệnh, nấm bắt đầu tấn công. Còn cây trồng trong công viên, trường học thì có thể có tuổi thọ cao hơn nhưng cũng chỉ đạt 40-50 năm tuổi.
Những cây phượng ở nhiều ngôi trường, nơi gắn với bao kí ức tuổi thơ của các thế hệ học trò cũng đã "tròm trèm" vài ba chục tuổi. Các căn bệnh "lão hóa" của cây cũng đã xuất hiện. Có cố níu giữ cũng chỉ thêm được vài năm. Với thời tiết mưa nắng thất thường, khó ai biết trước được điều gì sẽ xảy ra, và hệ lụy sẽ thế nào.
>> Từ chuyện cây phượng đổ nghĩ về những sân trường bị bê tông hóa
Các nhà chức trách sẽ phải tiến hành khảo sát những cây to trồng ở khu vực công cộng (không riêng gì cây phượng). Xem xét, đánh giá hiện trạng để có biện pháp xử lý thích hợp. Cùng với đó phải tính đến việc trồng cây thay thế cho phù hợp với cảnh quan đô thị và đảm bảo sự an toàn.
Với những ai vẫn còn gói ghém bao nhiêu kỉ niệm về sắc hoa phượng đỏ, chúng ta cũng phải chấp nhận một thực tế, học trò thời nay sẽ gắn kí ức với một loài cây khác, không hẳn là cây phượng. Những trang vở sẽ không ép cánh phượng, thay vào đó sẽ là những kỉ vật của thời @, mà chẳng phải vì thế tuổi học trò bớt đi sự thi vị.
>> Chia sẻ bài viết của bạn cho trang Ý kiến tại đây.
TS Nguyễn Thị Hường
(Học viện Hành chính Quốc gia)