Ngày 9/11/1805, một người đàn ông ở Wilbraham, bang Massachusetts phát hiện trên đồng cỏ của mình bỗng xuất hiện con ngựa đầy đủ yên cương, đeo túi da đựng thực phẩm nhưng không có người cưỡi.
Đến hôm sau vẫn chưa có ai đến nhận ngựa, anh ta báo cho hàng xóm, gọi một nhóm để tìm kiếm khu vực này, sợ rằng chủ nhân của con vật đã gặp xui xẻo.
20h hôm sau, nhóm tìm kiếm phát hiện bên đoạn sông cạn có thi thể của người đàn ông cao khoảng 1,8 m buộc vào một khối đá nặng, một viên đạn găm bên sườn.
Một khẩu súng lục được phát hiện gần sông, khẩu súng lục thứ hai khá gần thi thể. Sau giải phẫu thi thể, bác sĩ pháp y kết luận sau phát súng sượt qua sườn, nạn nhân chưa chết, nhưng sau đó chết đuối do sức nặng của viên đá. Phổi anh ta đầy nước.
Qua những bức thư được tìm thấy trong túi yên ngựa, nạn nhân ngay lập tức được xác định là Marcus Lyon, một nông dân nổi tiếng hiền lành, thân thiện của vùng Woodstock, bang Connecticut. Mùa hè năm nay, Lyon đến làm thuê thời vụ ở Bang New York và đang trên đường trở về nhà.
Một cậu bé 13 tuổi sống cách hiện trường 500 m, làm chứng rằng thấy hai người đàn ông đáng ngờ theo sau Lyon theo buổi chiều hôm trước. Cả hai mặc đồ thủy thủ, chiếc khăn tay màu xanh lam buộc vào đầu cây gậy quất ngựa.
Thống đốc treo thưởng tới 5.000 USD, số tiền đáng kinh ngạc vào năm 1805, cho việc phát hiện ra những kẻ tình nghi. Cảnh sát trưởng cấp cao của hạt Hampshire, phái hai đội cảnh sát đuổi theo hướng của hai người này và bắt được họ sau chưa đầy 24h.
Khi bị bắt, James Halligan, 27 tuổi và Dominic Daley, 34 tuổi, ở trong một quán rượu gần bưu điện để đợi một gói hàng, cạo râu và nằm phơi nắng. Hai người đàn ông nhập cư người Ireland khẳng định đang đi thăm bà con và dạo chơi qua ngày, không biết gì về án mạng, song lập tức bị tống vào trại giam quận Northampton.
Sự việc thu hút sự chú ý rất lớn của người dân trong vùng và các thị trấn lân cận. Ngày 24/4/1806, phòng xét xử chật cứng đến nỗi nó được chuyển đến khu hội trường thành phố. Mỗi bị cáo được chỉ định hai luật sư, nhưng họ chỉ có 48 giờ để chuẩn bị bào chữa.
Các thẩm phán chủ tọa phiên tòa là hai trong số những luật gia xuất sắc nhất ở Massachusetts. Tại toà, cơ quan công tố dựa hoàn toàn vào lời khai của gần 40 nhân chứng với nội dung khai báo giống hệt: Nhận ra hai bị cáo là những người duy nhất đi cùng đường với nạn nhân, hôm xảy ra vụ án.
Một tay buôn súng từ Boston làm chứng đã bán hai khẩu súng lục giống như loại súng đã giết Lyon, cho một người đàn ông "có giọng khá là Ireland". Song ông ta không thể chỉ ra có phải khách hàng là một trong hai bị báo trước vành móng ngựa.
Chủ nhà trọ của Lyon khai, đêm trước khi anh lên đường về nhà, Lyon đã cho anh xem một số tiền giấy, hai trong số đó giống hệt những tờ tiền được tìm thấy trên người của Daley.
Các bị cáo trong một vụ án hình sự ở Massachusetts không có quyền đứng ra tự bào chữa và tranh luận cho chính mình trong phiên toà. Halligan và Daley vì thế đã bất lực trong việc tự vệ bảo vệ, hoàn toàn dựa vào luật sư chỉ định vừa mới gặp 24 giờ trước đó.
Luật sư lập luận rằng, không có bằng chứng nào cho thấy Lyon bị sát hại ngày 9/11, thời điểm vô tình chung đường với Daley và Halligan và được người dân thị trấn trông thấy. Hơn nữa, hàng trăm nghìn người đàn ông Ireland có thể đến mua súng trong cửa hàng. Luật sư công kích công tố viên buộc tội vô căn cứ, chỉ dựa vào lời khai của "thằng oắt con 13 tuổi".
"Phải chăng lý do thực sự vì họ là người nhập cư Ireland?", luật sư chất vấn công tố viên, chỉ trích họ thành kiến quá nặng nề với người nước ngoài.
Nhưng phần bào chữa không có kết quả. Phiên tòa kết thúc vào khoảng 23h hôm đó, và các bồi thẩm đoàn trở lại với phán quyết của họ vào khoảng nửa đêm. Cả hai người đàn ông bị tuyên tội, thi hành bản án treo cổ ngay sáng hôm sau.
Ngay sau khi tuyên án, Daley khuỵu gối xuống sàn nhà, ngơ ngác và kích động, trong khi Halligan có vẻ vẫn chưa tin vào bản án dành, không thể phản ứng gì.
Mặc dù dân số của Northampton vào năm 1806 khoảng 25.000 người, 15.000 người đã tập trung tại thị trấn vào ngày 5/6/1806 hiếu kỳ chứng kiến vụ hành quyết.
Theo phong tục khi đó, các tù nhân được đưa đến một nhà thờ trước khi hành quyết, để nghe bài điếu văn của chính mình. Tuy nhiên, đám đông dân chúng đã kích động đến mức ngăn cản việc sử dụng bất kỳ nhà thờ nào ở Northampton vào ngày quyết.
15h cùng ngày, hai phạm nhân được dẫn đến đoạn đầu đài, nói to những lời sau cùng: Chúng tôi chưa bao giờ nhìn thấy Marcus Lyon trong đời mình, và cũng chưa bao giờ rẽ vào con đường các vị nói là đã đi "theo dõi" để cướp, giết Lyon. Chúng tôi không đổ lỗi cho ai cả, tha thứ cho tất cả mọi người. Có lẽ đó là số mệnh mà Chúa buộc chúng tôi thực hiện".
Bia đã tưởng niệm Daley và Halligan tại đồi Hospital Hill, Northampton, bang Massachusetts. Ảnh:Twitter
Phải mất gần 200 năm sau, khi cộng đồng người Mỹ gốc Ireland trở nên hòa nhập và được chào đón hơn, vụ án hai người đàn ông chết oan năm xưa mới được lật lại.
Tháng 3/1984, Thống đốc bang Massachusetts, tuyên bố Daley và Halligan vô tội, bị bắt chỉ vì là người Ireland nhập cư.
Giới tư pháp hiện đại gọi đây là vụ án oan đầu tiên được ghi nhận và có bằng chứng kết tội lỏng lẻo nhất lịch sử nước Mỹ. Ngày nay, tại địa điểm hành quyết năm xưa, nay là đồi Hospital Hill, Northampton, bang Massachusetts, một bia đá khắc tên họ được thành phố dựng lên để tưởng nhớ.
Hải Thư (Theo Fore Justice, Historic Northampton)