Ngày 17/8/1987, Tiana Stewart, 23 tuổi, được chị gái đưa đến bệnh viện ở thành phố Denver, bang Colorado với thương tích gãy 6 xương ở mặt, một bên mắt sưng phù nên mất thị lực tạm thời.
Stewart kể tối hôm trước đã uống vài chai bia trước khi trở về nhà ngủ vào khoảng sau 2h sáng. Khi sực tỉnh, cô bị một gã đấm vào mặt rồi xâm hại nhiều lần. Stewart sau đó vờ ngủ tới khi kẻ tấn công rời đi.
Ban đầu, Stewart nói không nhìn rõ kẻ tấn công vì khi ấy trời tối, phòng lại không bật đèn. Nhưng Stewart nhớ nghi phạm có tóc quăn vuốt ngược, giống hai người từng uống bia cùng cô gái tối hôm trước: L.C. Jackson và Earl.
Khi được lấy lời khai ở bệnh viện, Stewart tiếp tục nói kẻ tấn công là L.C. Jackson, Earl, và Darnell, ba người uống bia cùng cô vào tối hôm trước. Nhưng hơn một ngày sau vụ tấn công, Stewart bất ngờ nhận dạng kẻ tấn công là Clarence Moses-EL, 31 tuổi, một người hàng xóm.
Moses-EL lập tức bị bắt vì tình nghi phạm tội Tấn công tình dục, Hành hung, và Đột nhập. Tháng 4/1988, anh bị xét xử sơ thẩm tại tòa án thành phố Denver.
Clarence Moses-EL (trái) và L.C. Jackson. Ảnh: The Colorado Independent.
Tại tòa, Stewart làm chứng rằng hôm đó hai lần nhìn thấy mặt Moses-EL. Lần đầu là nhờ ánh trăng hoặc đèn đường chiếu vào trong lúc cô bị kéo lên cầu thang. Lần hai là sau vụ tấn công, khi Moses-EL ra khỏi giường và bật đèn trong thoáng chốc. Một bên mắt của cô gái sưng phù gây mất thị lực tạm thời nhưng bên còn lại vẫn mở được.
Stewart còn khai rằng trong lúc ở viện đã nằm mơ và phải sống lại vụ tấn công. Đây cũng là lúc cô nhận ra Moses-EL là kẻ hiếp dâm.
Khi được đưa đến viện, nạn nhân từng được xét nghiệm bằng bộ lưu giữ chứng cứ xâm hại tình dục, trong đó bao gồm tinh trùng của kẻ hiếp dâm. Tuy nhiên, qua phân tích nhóm máu, chuyên viên giám định chỉ có thể kết luận không thể loại trừ Clarence Moses-EL hoặc ba người từng bị Stewart nêu tên khỏi diện chủ nhân mẫu tinh trùng.
Cuối cùng, ngày 7/4/1988, Moses-EL bị kết tội như cáo trạng và bị phạt 48 năm tù.
Luôn kêu oan, Moses-EL kháng cáo với căn cứ luật sư công bào chữa không hiệu quả vì không yêu cầu giám định ADN trước khi phiên tòa diễn ra. Kháng cáo của Moses-EL bị bác.
Không bỏ cuộc, Moses-EL quyên góp 1.000 USD từ bạn tù để trả chi phí giám định ADN, đồng thời thuyết phục được tòa ra lệnh bảo quản và chuyển giao chứng cứ. Nhưng vài tuần sau, bộ lưu trữ chứng cứ xâm hại tình dục, ga giường, cùng các chứng cứ liên quan bị cảnh sát thành phố Denver vứt ra rác dù đã dán nhãn "không được tiêu hủy". Mọi cơ hội dùng ADN giải oan của Moses-EL tan thành mây khói.
Moses-EL sau đó đệ đơn cáo buộc việc tiêu hủy chứng cứ đã xâm phạm quyền hiến định của mình nhưng đều bị các tòa án ở bang Colorado bác bỏ.
Năm 2005, xét nghiệm ADN khiến L.C. Jackson, một trong những người bị Stewart nêu tên ban đầu, bị kết án trong vụ hiếp dâm khác xảy ra vào năm 1992. Hai mẹ con nạn nhân trong vụ án này sống cách hiện trường nơi Stewart bị hại khoảng một dặm.
Tuy vậy, cơ quan công tố không mở lại cuộc điều tra vào vụ án của Moses-EL, dù Jackson hội tụ nhiều đặc điểm khả nghi như bị nạn nhân nêu tên hai lần, có ngoại hình trùng khớp với mô tả ban đầu, cũng như từng gây ra vụ hiếp dâm khác.
Năm 2012, Jackson viết thư cho Moses-EL. "Tôi không biết phải nói gì với anh, nhưng hãy bắt đầu bằng cách đem những thứ từng ở trong bóng tối ra ánh sáng. Tôi có rất nhiều thứ trong lòng", Jackson viết và giục Moses-EL cho người tới gặp mình.
Trong nhiều lần phỏng vấn tiếp theo, Jackson nói với luật sư của Moses-EL và điều tra viên rằng tối hôm ấy, anh ta có quan hệ tình dục đồng thuận trong phòng Stewart và đấm nhiều lần vào mặt cô gái. Lời khai của Jackson là căn cứ giúp Moses-EL đệ đơn yêu cầu tái thẩm.
Trước phiên điều trần đánh giá chứng cứ mới, Jackson được công tố viên phỏng vấn trong tù. Lần này, anh ta rút lại lời thú nhận trước đó và phủ nhận hiếp dâm nạn nhân. Jackson nói đã ở nhà với bạn gái suốt tối hôm ấy.
Tuy nhiên, tại buổi điều trần năm 2015, Jackson lại làm chứng rằng đã vào nhà Stewart, quan hệ tình dục đồng thuận rồi đánh đập cô. Bạn gái khi ấy của Jackson cũng khai rằng anh ta không ở bên mình tại thời điểm nạn nhân bị hại.
Tháng 12/2015, thẩm phán tòa án thành phố Denver hủy bỏ bản án của Moses-EL để tái thẩm. Ngày 22/12/2015, Moses-EL được cho tại ngoại sau 28 năm ngồi tù.
Gần một năm sau, phiên tòa tái thẩm diễn ra. Lần này, Stewart làm chứng rằng đã nhìn thấy mặt Moses-EL nhờ mở hé một bên mắt khi đối phương bật đèn. Tuy nhiên, nạn nhân thừa nhận đã không chỉ đích danh Moses-EL cho tới sau khi nằm mơ ở bệnh viện. Stewart còn khẳng định không nhớ đã nói với cảnh sát về chuyện bị L.C. Jackson, Earl, hay Darnell tấn công.
Chuyên gia pháp y của bên bị cũng cho biết Moses-EL có nhóm máu B và thuộc loại người xuất tiết mạnh ("Secretor", tức chỉ cần xét nghiệm dịch cơ thể cũng có thể xác định nhóm máu), trong khi đó mẫu tinh trùng lạ không có kháng nguyên B. Theo chuyên gia, phòng giám định cảnh sát vì thế đã sai khi kết luận không thể loại Moses-EL khỏi diện chủ nhân mẫu tinh trùng.
Ngoài ra, chứng cứ sinh học từ mẫu tinh trùng cho thấy thủ phạm có nhóm máu O và cũng xuất tiết, phù hợp với đặc điểm của L.C. Jackson.
Trong phiên tái thẩm, Jackson được triệu tập nhưng lấy quyền không tự buộc tội chính mình để từ chối. Lời khai của anh ta trong phiên điều trần đánh giá chứng cứ năm 2015 vẫn được đọc cho bồi thẩm đoàn. Bạn gái cũ của Jackson cũng xuất hiện và làm chứng anh ta đã rời nhà khi vụ tấn công xảy ra.
Ngày 14/11/2016, Moses-EL được bồi thẩm đoàn tuyên vô tội. Bên ngoài tòa án, ông nói không ôm giữ thù hận đối với người cáo buộc hoặc công tố viên hai lần truy tố mình. "Mọi thứ tôi muốn ngay từ đầu là để sự thật được phơi bày", Moses-EL nói.
Clarence Moses-EL được tại ngoại từ ngày 22/12/2015. Ảnh: Denver Post.
Tháng 12/2017, Moses-EL khởi kiện chính quyền thành phố, cảnh sát, và cựu công tố viên thành phố Denver lên tòa liên bang để đòi bồi thường. Hai năm sau, vụ kiện bị bác bỏ.
Khởi kiện liên bang thất bại, Moses-EL đệ đơn yêu cầu bồi thường từ chính quyền bang Colorado. Tháng 2/2019, tổng chưởng lý mới nhậm chức của bang Colorado tuyên bố sẽ không phản đối khoản tiền bồi thường hai triệu USD vì cho rằng đây là vụ án "bôi bác công lý".
Cuối cùng, Moses-EL được chính quyền bang bồi thường hơn 2,3 triệu USD cho 28 năm ngồi tù oan.
Tới nay, Stewart vẫn tin rằng Moses-EL là kẻ đánh đập và hiếp dâm mình vào tối hôm ấy.
* Tên nạn nhân đã được thay đổi
Quốc Đạt (Theo Denver Post, National Registry of Exonerations)