Sự kiện điền kinh ở Valencia, Tây Ban Nha hồi tháng 12/2020 chứng kiến bốn chân chạy phá kỷ lục thế giới ở cự ly half marathon (21,0975 km). Tới hôm 9/2, runner Gudaf Tsegay của Ethiopia lập kỷ lục thế giới mới khi đua 1,500m trong nhà tại Liévin, Pháp với thành tích 3 phút 53,09 giây.
Tsegay lập kỷ lục 1.500 mét nữ trong nhà ở Pháp hôm 9/2.
Ở nội dung marathon, Sara Hall, Keira D’Amato, Martin Hehir, Noah Droddy... đều thiết lập lại thứ tự trong top 10 VĐV đạt thành tích tốt nhất Mỹ.
Trên đường đua trong sân vận động, Donavan Brazier, Bryce Hoppel, Elle Purrier hay Grant Holloway đều có kỷ lục thế giới hoặc kỷ lục của Mỹ.
Các chân chạy nghiệp dư, từ các trường trung học, đại học... cũng không đứng ngoài đà thăng tiến chung về thành tích. Hobbs Kessler đang giữ kỷ lục chạy một dặm (1,6km) ở nhóm tuổi trung học với 3 phút 57,66 giây. Cooper Teare, đến từ Đại học Oregon, đạt 3 phút 50,39 giây - chỉ kém hai giây so với kỷ lục chạy một dặm ở nhóm tuổi Đại học. Athing Mu của đội Texas A&M đã trở thành người chạy cự ly 400m đẳng cấp thế giới và đưa đội của cô đạt kỷ lục chung cuộc, nội dung 4x400m.
Điều gì đang xảy ra với thế giới điền kinh? Tại sao thời gian gần đây, thành tích của các VĐV được cải thiện chóng mặt đến vậy? Theo Runners' World, có ba lý do giải thích cho hiện tượng này.
Công nghệ giày chạy
Năm 2017, khi lần đầu cố gắng vượt ngưỡng chạy full marathon (42,195km) với thành tích sub2 (dưới hai giờ) ở Monza, Italy, Eliud Kipchoge đi đôi giày mới nhất của Nike, tên Zoom Vaporfly Elite. Đôi giày này được quảng cáo tiết kiệm 4% mức tiêu thụ năng lượng, nhờ quá trình nghiên cứu và ứng dụng một loại foam (bọt đệm) mới, nhẹ hơn và nhạy hơn so với những dòng trước đó. Một tấm sợi carbon cứng để ổn định foam và nâng đỡ bàn chân khi nó được đẩy lên khỏi mặt đất. Một lớp đế giày khác thường, nhẹ, mềm sẽ phản hồi lại năng lượng chứ không phải hấp thụ, làm giảm sự mệt mỏi cho VĐV.
Năm 2018, Kipchoge đi Vaporfly 4% khi phá sâu kỷ lục thế giới cự ly full marathon ở Berlin, vượt thành tích của Kimetto. Đó là bước nhảy vọt lớn nhất trong suốt nửa thế kỷ. Năm 2019, đôi Vaporfly 4% giúp 36 trong tổng số 42 VĐV lên podium trong hệ thống bảy giải marathon lớn nhất hành tinh - World Marathon Majors. 12 trong số đó về nhất ở các hạng mục nam và nữ. Tại Chicago Marathon, VĐV Kenya, Brigid Kosgei phá sâu kỷ lục thế giới nữ với 2 giờ 14 phút 4 giây.
Thiết kế giày mới giúp các VĐV ngày một cải thiện thành tích. Ảnh: Reuters
Thiết kế của Nike đã phát triển từ năm 2017 và đem lại đột phá trong công nghệ. Các thương hiệu khác như Saucony hay Adidas cũng theo đó mô phỏng và đạt những mức độ thành công khác nhau. Geoff Burns, một nghiên cứu sinh sau tiến sỹ tại Đại học Michigan đang tìm hiểu về cơ sinh học và hiệu suất thể thao, cho biết công nghệ tương tự - bọt đệm tốt hơn, với một tấm lót cứng bên trong - đem lại những thay đổi đáng kể về thành tích.
Burns khẳng định khoảng cách giữa Nike và các đối thủ đang được thu hẹp, nhưng tỏ ra do dự khi được hỏi liệu các hãng đã bắt kịp Nike hay chưa. Tiến sĩ ca ngợi những đôi giày đường trường của Adidas, Saucony, những đôi giày đinh của Adidas, New Balance. "Nhưng nếu tôi ở vạch xuất phát, chuẩn bị cho cuộc chạy marathon hoặc đường đua trong sân vận động, tôi sẽ đi giày Nike".
Các cuộc đua được chuẩn bị trong điều kiện lý tưởng
Từ tác động của đại dịch, các đường đua truyền thống với hàng chục ngàn người tham gia đã không còn. Thay vào đó, nhà tổ chức tập trung vào sự an toàn của sự kiện. Các VĐV chuyên nghiệp, vốn cần cọ xát, chạy đua... được tạo điều kiện bằng đường đua dành riêng, với các thông số kỹ thuật chính xác.
Hôm 20/2 diễn ra cuộc đua "The Ten" tại San Juan Capistrano, California. Trên đường đua 10.000m, 10 VĐV - hầu như đến từ câu lạc bộ Bowerman Track ở Portland, Oregon - đua tranh để đạt chuẩn Olympic, với ngưỡng thành tích cần chinh phục là: 27 phút 28 giây cho nam và 31 phút 25 giây cho nữ.
Ở hạng mục nữ hôm đó, Vanessa Fraser và Courtney Frerichs duy trì tốc độ hoàn hảo, chạy mỗi vòng với ngưỡng 74 giây. Vanessa Fraser dẫn ở 3km đầu tiên, Courtney Frerichs bám sát và bứt tốc ở 6km tiếp theo - 16 trong số 25 vòng của cuộc đua. Chung cuộc, Elise Cranny về nhất ở 30 phút 47 giây và có tới năm người đạt chuẩn Olympic - bốn từ Bowerman, người còn lại là Eilish McColgan từ Anh.
Cranny về nhất nữ ở sự kiện The Ten, tìm chuẩn dự Olympic 2021 hôm 20/2. Ảnh: Let's Run
Hạng mục nam cũng tương tự. Evan Jager và Sean McGorty bám sát nhau. Marc Scott thắng với 27 phút 10 giây và có tới năm VĐV đạt chuẩn Olympic.
Marielle Hall, thành viên của Bowerman về thứ năm trong cuộc đua với 31 phút 21 giây, nói: "Chúng tôi rất may mắn khi có các đồng đội dẫn tốc trong khoảng 6 tới 7km. Điều đó không thường xuyên xảy ra. Chúng tôi may mắn".
"Marathon Project" tổ chức ở Chandler, Arizona ngày 20/12/2020 cũng có nhiều nét tương đồng. Các nhà tổ chức đã chọn đường chạy hình chữ U có độ bằng phẳng hoàn hảo. Vận động viên đua một bên của đoạn đường dài hơn 3km và quay ngược lại phía bên kia. Những người dẫn tốc cho các VĐV top nam và nữ duy trì tốc độ ổn định tới gần 30km.
Chung cuộc, Martin Hehir cán đích ở 2 giờ 8 phút 59 giây. Sara Hall chạy full marathon hết 2 giờ 20 phút 32 giây. Thành tích này đưa Hehir đứng thứ tám trong danh sách VĐV chạy marathon nhanh nhất nước Mỹ. Sara Hall đứng thứ hai ở hạng mục nữ.
Các VĐV được huấn luyện kỹ càng
Nếu không vì Covid-19, các VĐV sẽ bị cuốn vào các cuộc đua thường xuyên. Họ phải thi đấu cả giải chạy việt dã, đua trong nhà và ngoài trời. Mỗi tuần, họ di chuyển khắp cả nước để theo đuổi các cuộc đua đỉnh cao.
Nhưng trong năm 2020, các giải đua trong nhà đều bị huỷ. Giải ngoài trời không thể diễn ra. Đường đua việt dã cũng nhiều lần lùi ngày thi đấu. Điều này vô tình cho nhiều runner chuyên nghiệp kéo dài và không bị gián đoạn thời gian tập luyện. Như những chú gà chiến, họ được rèn rũa kỳ càng và háo hức trở lại thể hiện để chứng minh kết quả tập luyện.
Khi một số giải chạy được hoạt động trở lại, trùng thời điểm các VĐV cần kết quả tốt cho Thế vận hội Tokyo. Nhu cầu dồn nén và việc khao khát các cuộc đua cũng là một nguyên nhân khiến các vận động viên thi đấu quyết tâm hơn.
Kibiwott Kandie cán đích ở 57 phút 32 giây, lập kỷ lục thế giới nội dung half marathon nam tại giải chạy ở Valencia, Tây Ban Nha hôm 6/12.
Theo một nghĩa nào đó, VĐV chạy cự ly ngắn cũng phải tập luyện với thời gian tương tự những người đua đường trường. Marielle Hall nói việc huấn luyện tốt và những cuộc đua hạn chế vì đại dịch đã trở thành một thử nghiệm tuyệt vời. HLV của CLB Bowerman - Jerry Schumacher - đưa ra các bài tập ngày càng khó hơn. Những split time (thời gian hoàn thành từng đoạn) trong các bài tập interval (chạy biến tốc) ngày càng nhanh hơn. Họ phải thực hiện nhiều vòng lặp hơn.
"Các yêu cầu không ngừng tăng lên, thay đổi để phù hợp mức độ thể chất mới của mỗi người. VĐV càng cần phải nỗ lực hơn nữa", Marielle Hall kết luận.
Thuỳ Liên tổng hợp