Trong bài phát biểu bên ngoài trụ sở công đoàn ngành sản xuất ô tô ở bang Michigan hôm 9/9, ứng viên tổng thống đảng Dân chủ Joe Biden đã chỉ trích gay gắt vai trò quản lý kinh tế của đối thủ Donald Trump, khi cho rằng đương kim Tổng thống Mỹ đã không thực hiện được lời hứa ngăn chặn tình trạng mất việc và thuê gia công. Biden đã đề xuất phạt công ty Mỹ chuyển dây chuyền sản xuất ra nước ngoài và sau đó mang sản phẩm trở lại tiêu thụ ở thị trường Mỹ.
"Tổng thống chắc giờ hy vọng chúng tôi không chú ý hoặc không nhớ những điều ông ấy từng nói. Ông ấy đã khiến nền kinh tế và cả đất nước chúng ta thất bại", Biden nói.
Đáp lại, Trump hôm nay tổ chức sự kiện tranh cử ở một nhà chứa máy bay tại Freeland, bang Michigan. Ông đã phát sóng đoạn quảng cáo tại bang này nói rằng nền kinh tế "đang hồi sinh" và phác họa Biden là mối đe dọa cho tiến trình đó.
Những diễn biến này cho thấy hai ứng viên tổng thống Mỹ đang ganh đua quyết liệt để thuyết phục cử tri tại "Vành đai Rỉ sét" (Rust Belt), thuật ngữ được dùng để chỉ các bang vùng Trung Tây Mỹ từng là những "cỗ máy công nghiệp" hùng mạnh của nước Mỹ nhưng chứng kiến tình trạng suy thoái từ năm 1980. Vành đai này bắt đầu ở vùng trung tâm bang New York, vắt qua các bang phía tây như Pennsylvania, Ohio, Maryland, Indiana và Michigan, kết thúc ở phía bắc Illinois, phía đông Iowa và đông nam Wisconsin.
Các khu vực nằm trên "Vành đai Rỉ sét" (màu cam) của nước Mỹ. Ảnh: Wikipedia.
Trump từng giành chiến thắng sát sao 0,3 điểm phần trăm trước đối thủ Hillary Clinton hồi năm 2016 tại bang Michigan, một phần trong đại thắng khu vực Thượng Trung Tây gây chấn động giúp đưa ông vào Nhà Trắng.
4 năm sau, ba bang thuộc Vành đai Rỉ sét gồm Michigan, Wisconsin và Pennylvania đã thu hút sự quan tâm của cả hai chiến dịch tranh cử. Hầu hết kết quả khảo sát cho thấy Biden dẫn trước Trump với khoảng cách không đáng kể ở cả ba bang. Cả hai ứng viên đều đang tập trung vào mối lo kinh tế ở khu vực này, triển khai nhiều chiến lược đầy rủi ro nhằm thu hút chú ý của cử tri vào chương trình nghị sự của mình.
Dù Biden đang xây dựng nền tảng kinh tế theo chủ nghĩa dân tộc với cam kết đầu tư lớn cho ngành công nghiệp Mỹ, ông vẫn đối mặt với nhiều chỉ trích từ Trump và thậm chí thành viên Dân chủ vì từng ủng hộ Hiệp định Thương mại Tự do bắc Mỹ (NAFTA) và Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP), cả hai thỏa thuận thương mại vấp phản đối của nhiều công đoàn Mỹ.
Trump từng hứa hẹn đưa việc làm ngành sản xuất về cho người Mỹ và cắt giảm nhiều hoạt động của các công ty đa quốc gia, nhưng kết quả thực tế không đạt được như kỳ vọng. Số việc làm ngành sản xuất ở Mỹ vẫn ở mức thấp so với nhiều chính quyền tiền nhiệm. Giới chỉ trích cho rằng đòn áp thuế của ông đã đẩy các công ty ra nước ngoài. Cuộc chiến tranh thương mại của ông với Trung Quốc cũng tàn phá cuộc sống của nông dân ở vùng Trung Tây.
Chuyến thăm hôm 9/9 là lần đầu tiên Biden tới Michigan kể từ khi nhận đề cử tổng thống của đảng Dân chủ. Ông đã có bài phát biểu tại Warren, hạt Macomb, nơi có truyền thống ủng hộ ứng viên Dân chủ như Ronald Reagan và Barack Obama, trước khi chuyển sang bầu cho Trump năm 2016.
Andy Levin, nghị sĩ Dân chủ bang Michigan, cho biết rất nhiều người ở hạt Macomb năm 2016 đã bỏ phiếu cho Trump vì lý do kinh tế. "Họ nói rằng ông ấy là tỷ phú đến từ New York, người đã kiếm được rất nhiều tiền và có thể giúp được họ, nên họ phải thử làm điều gì khác đi", Levin nói. "Và giờ nhiều rất nhiều người bỏ phiếu phản đối Trump cũng vì lý do tương tự, bởi ông ấy không thực hiện được cam kết".
Bài phát biểu của Biden nhấn mạnh vào chủ đề tương tự và được xem như "vũ khí sắc bén" nhất để đối phó với Trump, đồng thời chỉ trích Tổng thống vì bình luận bị cáo buộc khinh thường lính Mỹ tử trận và việc đánh giá thấp mối đe dọa của Covid-19.
Tổng thống Donald Trump (trái) và ứng viên Dân chủ Joe Biden. Ảnh: CNN.
Song kinh tế vẫn là trọng tâm bài phát biểu của ông. Biden gọi chính sách thương mại của Trump là "liều lĩnh và hỗn loạn", cáo buộc Tổng thống đẩy nước Mỹ vào cảnh suy thoái.
Biden đề xuất mức thuế phụ thu 10% để trừng phạt các công ty mang việc làm ngành sản xuất và dịch vụ ra nước ngoài, sau đó bán sản phẩm trở lại thị trường Mỹ. Ông cũng đề xuất mức tín dụng thuế 10% để khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào việc làm trong nước và thúc đẩy nền kinh tế.
Thuế phụ thu sẽ áp dụng cho lợi nhuận mà các công ty có được từ kinh doanh sản phẩm và dịch vụ của Mỹ ở nước ngoài thay vì trong nước. Nó có thể dẫn tới mức thuế 30,8% đối với các lợi nhuận như vậy, theo chiến dịch của Biden.
"Tôi không muốn trừng phạt doanh nghiệp Mỹ. Nhưng có cách tốt hơn. Hãy làm điều đó ở Michigan. Hãy làm điều đó ở Mỹ", Biden nói.
Kế hoạch của cựu phó tổng thống Mỹ được dựa trên kế hoạch kinh tế "Build Back Better" (Xây dựng Mỹ tốt trở lại) công bố trước đó, nhằm chống lại chương trình nghị sự "Nước Mỹ trước tiên" của Trump.
Trong khi đó, phe của Trump tập trung công kích Biden về việc từng ủng hộ NAFTA và TPP. "Biden từng bỏ phiếu cho NAFTA, thúc đẩy TPP và có mối quan hệ với Trung Quốc trong suốt sự nghiệp 50 năm ở Washington", Donald Trump Jr., con trai cả của Trump, đăng bài trên Twitter hôm 8/9. "Ông ấy chính là người phải chịu trách nhiệm trực tiếp cho việc rút ruột tầng lớp trung lưu và đưa việc làm ngành sản xuất của Mỹ ra nước ngoài. Đừng tin lời nói dối của ông ấy".
Joe Biden tại sự kiện vận động tranh cử ở Warren, bang Michigan hôm 9/9. Ảnh: Reuters.
Đồng minh của Trump cũng nỗ lực hướng sự chú ý của dư luận vào hồ sơ kinh tế của ông hơn là cách xử lý đại dịch và nhiều vấn đề khác. Các cố vấn thân cận với chiến dịch tranh cử của Trump nói rằng Tổng thống có lợi thế rõ ràng nếu gán Biden với các thỏa thuận thương mại không được ủng hộ, cũng như chính sách đánh thuế cao và cấm khai thác dầu đá phiến. Biden phản bác những cáo buộc này, nói rằng chỉ phản đối cấp giấy phép cho các dự án mới chứ không cấm hoàn toàn việc khai thác dầu đá phiến.
Người ủng hộ Trump cũng viện dẫn cuộc đối đầu của ông với Trung Quốc về chính sách kinh tế, cũng như mức tăng trưởng trong một số ngành công nghiệp nội địa được ông bảo vệ bằng hàng rào thuế. Trump cũng thúc đẩy các cơ quan liên bang mua nhiều hàng hóa Mỹ hơn, rót hàng nghìn tỷ USD vào dự luật chi tiêu mới và các biện pháp như tăng thêm trợ cấp thất nghiệp và chuyển trực tiếp 1.200 USD cho hàng triệu dân Mỹ.
Nhưng Trump cũng không ít lần vấp chỉ trích với các quyết định của ông. Tổng thống Mỹ phản đối đề xuất của phe Dân chủ cung cấp một nghìn tỷ USD trợ cấp y tế do Covid-19 cho nhiều bang và thành phố. Ông cũng đạt được rất ít bước tiến đối với gói hỗ trợ cơ sở hạ tầng từng được xem là ưu tiên hàng đầu. Kế hoạch thuế ký năm 2017 của ông cũng gây tổn thất lớn cho các tập đoàn và giới giàu ở Mỹ.
"Năm 2016, Trump từng đi khắp bang của tôi và cam kết trở thành một thành viên Cộng hòa khác biệt, như chi ngân sách nhiều hơn cho cơ sở hạ tầng và bảo vệ cơ quan An sinh Xã hội. Nhưng khi nhậm chức, ông chỉ quan tâm tới nhóm giàu nhất của Mỹ và không làm gì cho người lao động", nghị sĩ Dân chủ Brendan Boyle của bang Pennsylvania, chỉ trích Trump.
Cuộc đối đầu ở "Vành đai Rỉ sét" giữa Trump và Biden ngày càng gay cấn khi chưa đầy hai tháng nữa người Mỹ sẽ bỏ phiếu bầu tổng thống. Trump đang cố gắng bảo vệ thành quả năm 2016, trong khi Biden nỗ lực đưa cử tri da màu quay trở lại ủng hộ Dân chủ. Michigan, Pennsylvania và Wisconsin đều có các khu vực đô thị lớn với nhiều cử tri da màu tự do, cùng các vùng ngoại ô dần xa rời Trump và khu vực nông thôn với cử tri da trắng vẫn ủng hộ Tổng thống.
Ngoài kinh tế, Trump cũng đang tìm cách xây dựng hình ảnh ông như "bức tường thành" chống người biểu tình bạo lực, hay lãnh đạo mạnh mẽ bảo vệ người dân Mỹ. Trong khi đó, Biden cố khắc họa bản thân như người hàn gắn vết thương kinh tế, chính trị và phân biệt chủng tộc. "Đây là cuộc suy thoái do sự cẩu thả của Trump gây ra và ông ấy không phù hợp với công việc này", Biden khẳng định.
Thanh Tâm (Theo Washington Post)
