WSJ ngày 5/12 dẫn lời các quan chức Mỹ giấu tên cho biết các báo cáo tình báo mật gần đây cho thấy Trung Quốc dự định thiết lập căn cứ quân sự lâu dài ở Guinea Xích đạo, quốc gia châu Phi nằm ven bờ Đại Tây Dương.
Các quan chức này từ chối nêu chi tiết về báo cáo mật, nhưng nói rằng nó cho thấy khả năng tàu chiến Trung Quốc có thể tiếp tế vũ khí, bổ sung hậu cần và bảo dưỡng ở vùng biển đối diện bờ đông nước Mỹ bên kia Đại Tây Dương, động thái khiến Lầu Năm Góc và Nhà Trắng lo lắng.
Phó cố vấn an ninh quốc gia Mỹ Jon Finer hồi tháng 10 tới Guinea Xích đạo, động thái được cho là nhằm thuyết phục Tổng thống Obiang Nguema Mbasogo ngăn cản kế hoạch của Trung Quốc.
"Chúng tôi đã làm rõ với Guinea Xích đạo rằng một số bước đi nhất định liên quan đến hoạt động của Trung Quốc có thể làm gia tăng lo ngại của Mỹ về an ninh quốc gia", một quan chức cấp cao trong chính quyền Tổng thống Joe Biden nói.
Một quan chức khác cho biết Trung Quốc có thể để mắt đến Bata, thành phố duyên hải của Guinea Xích đạo. Trung Quốc đã xây một cảng nước sâu tại Bata, bên bờ vịnh Guinea, cùng các tuyến cao tốc nối thành phố này với nước láng giềng Gabon và khu vực nội địa Trung Phi.
Cảng nước sâu của Trung Quốc tại thành phố Bata, Guinea Xích đạo trong ảnh vệ tinh công bố hồi đầu năm nay. Ảnh: Maxar.
"Mối đe dọa đáng kể nhất từ Trung Quốc là một cơ sở hàng hải có giá trị về mặt quân sự tại khu vực ven bờ Đại Tây Dương của châu Phi", tướng Stephen Townsend, chỉ huy Bộ Tư lệnh châu Phi của Mỹ, hồi tháng 4 cảnh báo. "Đó là cảng mà họ có thể bổ sung vũ khí và sửa chữa các chiến hạm, không chỉ tiếp nhiên liệu và hàng hóa".
Tình báo Mỹ bắt đầu phát hiện dấu hiệu về ý định thiết lập hiện diện quân sự của Trung Quốc tại Guinea Xích đạo từ năm 2019, nhưng các quan chức Lầu Năm Góc dưới thời tổng thống Donald Trump không đưa ra thông điệp rõ ràng với nước này.
Sau khi Tổng thống Biden nhậm chức, Mỹ đưa ra thông điệp mạnh mẽ hơn và thực hiện nhiều động thái hâm nóng quan hệ với Guinea Xích đạo, trong đó có đề nghị viện trợ sau vụ nổ kho đạn gần như san bằng căn cứ quân sự gần Bata, khiến 100 người thiệt mạng.
Tuy nhiên, các quan chức Nhà Trắng chưa rõ nỗ lực ngoại giao với Guinea Xích đạo có mang lại hiệu quả như mong muốn không, đồng thời tin rằng họ cần cách tiếp cận lâu dài để ngăn Trung Quốc hiện diện tại quốc gia Trung Phi này.
"Mối lo của Mỹ là Trung Quốc triển khai một căn cứ hải quân ở Guinea Xích đạo, cho phép họ hiện diện quân sự trên Đại Tây Dương", thiếu tướng Andrew Rohling, chỉ huy Lục quân Mỹ Âu-Phi, nói hồi tháng 6.
Vị trí Guinea Xích đạo (màu đỏ) ở châu Phi. Đồ họa: Wikimedia.
Bộ Ngoại giao Trung Quốc chưa bình luận thông tin mà WSJ đưa ra về kế hoạch xây căn cứ quân sự ở Guinea Xích đạo hoặc những nơi khác ở châu Phi ven bờ Đại Tây Dương.
Trung Quốc xây căn cứ quân sự nước ngoài đầu tiên năm 2017 tại Djibouti, quốc gia nằm ở phía đông châu Phi bên cửa ngõ Biển Đỏ, nơi tuyến hàng hải quan trọng của thế giới đi qua.
Bộ Tư lệnh châu Phi của Mỹ cho biết căn cứ của Trung Quốc ở Djibouti có khả năng tiếp nhận tàu sân bay và tàu ngầm hạt nhân. Cơ sở này cách căn cứ Camp Lemonnier, nơi 4.500 lính Mỹ đóng quân, khoảng 9,5 km.
Nguyễn Tiến (Theo WSJ)