"Trong bối cảnh phức tạp hiện nay, ASEAN cần kiên định với con đường và phương cách của mình trong hơn 5 thập kỷ, đúng với tinh thần Tuyên bố ngày 8/8 vừa qua", Thủ tướng Việt Nam nhấn mạnh trong phát biểu khai mạc Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN lần thứ 53 (AMM 53) và các hội nghị liên quan sáng nay tại Hà Nội.
Lãnh đạo Việt Nam nhắc đến "Tuyên bố chung về Tầm quan trọng của việc Duy trì hòa bình và ổn định ở khu vực Đông Nam Á" các ngoại trưởng ASEAN đưa ra hôm 8/8, nhân kỷ niệm 53 năm thành lập ASEAN. Trong đó Hiệp hội tái khẳng định cam kết duy trì một Đông Nam Á hoà bình, an ninh, trung lập, ổn định, đồng thời củng cố các giá trị hoà bình trên cơ sở luật pháp quốc tế. Tuyên bố cũng xác định những nguyên tắc và định hướng lớn giúp ASEAN thích ứng với những biến động, cạnh tranh nước lớn gia tăng ở khu vực và thế giới, từ đó tiếp tục củng cố đoàn kết và vai trò trung tâm của Hiệp hội.
"Các bộ trưởng ngoại giao ASEAN đã khẳng định quyết tâm duy trì khu vực Đông Nam Á hòa bình, an ninh, trung lập và ổn định, củng cố đoàn kết, tự cường, đề cao vai trò trung tâm của ASEAN, thúc đẩy xây dựng lòng tin, tôn trọng lẫn nhau và dựa trên luật lệ", Thủ tướng nói.
Thủ tướng Việt Nam Nguyễn Xuân Phúc phát biểu tại lễ khai mạc AMM 53 sáng 9/9 tại Hà Nội. Ảnh: Giang Huy.
Phát biểu của Thủ tướng Việt Nam được đưa ra trong bối cảnh cạnh tranh chiến lược Mỹ - Trung ngày càng trở nên khốc liệt trên nhiều lĩnh vực. Bên cạnh đó, đại dịch Covid-19 tác động mạnh mẽ đến xã hội và kinh tế của nhiều quốc gia trên thế giới.
Theo lãnh đạo Việt Nam, ASEAN đã bước sang thập kỷ thứ 6, Cộng đồng hình thành 5 năm, phát triển mạnh mẽ, thành nền kinh tế lớn thứ 5 thế giới và là lực lượng quan trọng, giữ vai trò trung tâm cho đối thoại, hợp tác vì hòa bình, an ninh và thịnh vượng của khu vực. Trong năm Việt Nam làm chủ tịch ASEAN 2020, gắn kết, chủ động, thích ứng, và trách nhiệm đã trở thành "thương hiệu" của ASEAN.
Vai trò, vị thế quốc tế của ASEAN ngày càng tăng cao. Là Chủ tịch ASEAN, Thủ tướng Việt Nam đã dự Hội nghị thượng đỉnh trực tuyến G20, Hội nghị Phong trào Không Liên kết, Hội nghị đại hội đồng của Tổ chức y tế thế giới (WHO) về Ứng phó dịch COVID-19 và đã chuyển tải thông điệp của ASEAN, đồng hành cùng cộng đồng quốc tế đối phó với thách thức mang tính toàn cầu này. Tổng thư ký ASEAN lần đầu tiên phát biểu tại Hội đồng Bảo An Liên Hợp Quốc, thể hiện hợp tác, cam kết và đóng góp của ASEAN với các nỗ lực duy trì hòa bình, an ninh quốc tế của Liên Hợp Quốc. ASEAN đã đưa ra các sáng kiến lập Quỹ ứng phó COVID-19, lập Kho dự phòng vật tư y tế khẩn cấp khu vực, xây dựng Quy trình chuẩn ứng phó dịch bệnh và thúc đẩy phục hồi tổng thể.
Khi dịch bệnh còn diễn biến phức tạp, người dân và doanh nghiệp đang phải gánh chịu nhiều thiệt hại, môi trường địa chính trị, kinh tế khu vực, bao gồm cả Biển Đông, đang có nhiều biến động mạnh, tác động tới hòa bình, ổn định, Thủ tướng cho rằng ASEAN cần phát huy hiệu quả vai trò trung tâm của Hiệp hội trong thúc đẩy đối thoại, hợp tác, xây dựng lòng tin tại khu vực. Từ đó, Hiệp hội có thể hình thành và chia sẻ các chuẩn mực ứng xử, đề cao tinh thần thượng tôn pháp luật, tôn trọng, bình đẳng trong quan hệ giữa các quốc gia và các đối tác, giải quyết hòa bình các tranh chấp, khác biệt trên cơ sở luật pháp quốc tế, trong đó có Công ước luật biển năm 1982 của Liên Hợp Quốc (UNCLOS) và tinh thần các văn kiện quy chuẩn của ASEAN về ứng xử chung ở khu vực như Hiệp ước Thân thiện và Hợp tác ở Đông Nam Á (TAC), Tuyên bố ứng xử của các bên ở Biển Đông (DOC), Tầm nhìn ASEAN về Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương (AOIP).
Lãnh đạo Việt Nam cũng trông đợi ASEAN tập trung đẩy lùi dịch Covid-19 và thúc đẩy phục hồi bền vững, sử dụng hiệu quả Quỹ ứng phó COVID-19 và đưa vào vận hành Kho dự phòng vật tư y tế khẩn cấp khu vực, hỗ trợ năng lực ứng phó của ASEAN. Các nước thành viên cần thảo luận về biện pháp nhanh chóng hỗ trợ người dân, các doanh nghiệp bị ảnh hưởng bởi Covid-19, khắc phục gián đoạn chuỗi cung ứng, đẩy mạnh kết nối, thu hẹp khoảng cách phát triển giữa các tiểu vùng, như Mekong với ASEAN. Hiệp hội cũng cần tiếp tục đề cao đoàn kết, giữ vững thống nhất, triển khai thành công các Kế hoạch tổng thể thực hiện Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN 2025, kịp thời đánh giá, nâng cao hiệu quả triển khai Hiến chương ASEAN, làm cơ sở hoạch định tầm nhìn phát triển cho ASEAN sau 2025.
"Tôi xin khẳng định cam kết của Việt Nam, nỗ lực hết mình cùng các nước thành viên xây dựng thành công Cộng đồng ASEAN, trông đợi sự ủng hộ và hợp tác từ các đối tác để có thể hoàn thành tốt nhiệm kỳ 2020, vì một ASEAN gắn kết và chủ động thích ứng", Thủ tướng nói.
AMM 53 và các hội nghị liên quan diễn ra từ ngày 9/9 đến 12/9, theo hình thức trực tuyến, với sự tham dự của ngoại trưởng các nước ASEAN và các đối tác như Mỹ, Nga, Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, Ấn Độ, EU, Canada, Australia, New Zealand. Chuỗi sự kiện sẽ có khoảng 20 hội nghị, trong đó có Hội nghị Bộ trưởng Diễn đàn khu vực ASEAN (ARF) lần thứ 27, Hội nghị cấp cao Đông Á (EAS) lần thứ 10. 27 đoàn từ 4 châu lục sẽ tham dự.