Mỹ và các đồng minh phương Tây gần đây liên tục đe dọa sẽ áp đặt những lệnh trừng phạt "nặng nề chưa từng có" nhằm vào Nga nếu Moskva mở chiến dịch quân sự tấn công vào Ukraine. Trong những công cụ trừng phạt này, Hiệp hội Viễn thông Tài chính Liên ngân hàng Toàn cầu (SWIFT) được coi như một "biện pháp trừng phạt hạt nhân" có tác động mạnh nhất tới Nga.
Nhiều nghị sĩ Mỹ đã tuyên bố rằng Nga có thể bị loại khỏi SWIFT, một mạng lưới bảo mật cao kết nối hàng nghìn tổ chức tài chính trên khắp thế giới, như một biện pháp đáp trả nếu Moskva quyết định động binh.
Trong khi Điện Kremlin tuyên bố những biện pháp trừng phạt khác "vô tác dụng", lời đe dọa loại Nga khỏi SWIFT có tác động lớn đến mức một số nghị sĩ cấp cao ở Moskva đã lên tiếng phản ứng quyết liệt.
"Nếu Nga bị loại khỏi SWIFT, chúng tôi sẽ không nhận được ngoại tệ, nhưng các quốc gia châu Âu cũng sẽ lập tức không nhận được hàng hóa của chúng tôi, gồm dầu, khí đốt, kim loại và các thành phần quan trọng khác", Nikolai Zhuravlev, phó chủ tịch Thượng viện Nga, cho biết hôm 25/1.
SWIFT là gì?
SWIFT được thành lập năm 1973 nhằm thay thế điện tín và hiện được hơn 11.000 tổ chức tài chính sử dụng để gửi tin nhắn và lệnh thanh toán bảo mật. Không có giải pháp thanh toán nào khác được chấp nhận trên toàn cầu, nên SWIFT được coi là hệ thống trọng yếu của nền tài chính thế giới.
Nếu Nga bị loại khỏi SWIFT, các tổ chức tài chính trên thế giới gần như không thể gửi tiền hoặc rút tiền khỏi nước này, gây cú sốc bất ngờ cho các công ty Nga và khách hàng nước ngoài của họ, đặc biệt những bên mua dầu và khí đốt xuất khẩu của Nga bằng đôla Mỹ.
Tổng thống Nga Vladimir Putin tại dinh thự Konstantin ở Strelna, ngoại ô St. Petersburg hôm 29/12/2021. Ảnh: AFP.
"Vũ khí này nếu được sử dụng sẽ chấm dứt toàn bộ giao dịch quốc tế của một nước, gây ra biến động tiền tệ và kích hoạt dòng vốn ra khổng lồ", Maria Shagina, thành viên Viện Các vấn đề Quốc tế Phần Lan, viết trong bài báo năm ngoái. Cựu bộ trưởng tài chính Nga Alexei Kudrin hồi năm 2014 ước tính nền kinh tế Nga sẽ sụt giảm 5% nếu bị loại khỏi SWIFT.
SWIFT có trụ sở tại Bỉ và do hội đồng 25 người điều hành, trong đó có Eddie Astanin, chủ tịch hội đồng quản lý tại Trung tâm Thanh toán bù trừ Đối tác Trung ương của Nga. SWIFT, tự mô tả là "tiện ích trung lập", trở thành pháp nhân theo luật của Bỉ và phải tuân thủ các quy định của Liên minh châu Âu (EU).
Hậu quả nếu Nga bị loại khỏi SWIFT
SWIFT từng chặn các ngân hàng Iran năm 2012 sau khi nước này bị EU trừng phạt vì chương trình hạt nhân. Theo Shagina, Iran mất gần một nửa doanh thu xuất khẩu dầu và 30% hoạt động ngoại thương sau khi biện pháp trên được kích hoạt.
"SWIFT là hệ thống hợp tác toàn cầu trung lập được thành lập và hoạt động vì lợi ích chung của cộng đồng", tổ chức cho biết trong một tuyên bố hôm 26/1. "Mọi quyết định áp đặt biện pháp trừng phạt đối với quốc gia hoặc thực thể hoàn toàn thuộc về các cơ quan chính phủ có thẩm quyền và luật pháp tương ứng".
Hiện chưa rõ bao nhiêu đồng minh của Mỹ ủng hộ biện pháp loại Nga khỏi SWIFT. Mỹ và Đức sẽ chịu nhiều thiệt hại nhất nếu Nga bị loại khỏi hệ thống, bởi ngân hàng của hai nước sử dụng SWIFT thường xuyên nhất để kết nối với các ngân hàng Nga, theo Shagina.
EU sẵn sàng đáp trả Nga bằng "các biện pháp trừng phạt toàn diện chưa từng thấy" nếu nước này tấn công Ukraine, Ngoại trưởng Đan Mạch Jeppe Kofod đầu tuần này tuyên bố. Trong khi đó, trưởng đoàn ngoại giao EU Josep Borrell cho biết các lệnh trừng phạt sẽ là "đòn bẩy mạnh nhất mà phương Tây, hoặc ít nhất là EU, có được".
Thủ tướng Anh Boris Johnson nói với các nghị sĩ hôm 25/1 rằng chính phủ của ông đang thảo luận khả năng cùng Mỹ loại Nga khỏi SWIFT. "Đó sẽ là vũ khí rất mạnh chống lại Nga, nhưng tôi e rằng biện pháp đó chỉ có thể thực sự được triển khai với sự hỗ trợ của Mỹ. Chúng tôi đang thảo luận về điều đó", Johnson nói.
Cách Nga chống đỡ
Nga vài năm qua đã thực hiện những biện pháp quyết liệt để giảm thiểu tổn hại nếu bị loại khỏi SWIFT, trong đó có thành lập hệ thống thanh toán SPFS sau khi bị phương Tây trừng phạt năm 2014 vì sáp nhập Crimea. Theo Ngân hàng Trung ương Nga, SPFS hiện có khoảng 400 người dùng. Shagina cho hay 20% giao dịch chuyển tiền tại Nga hiện được thực hiện thông qua SPFS, nhưng dung lượng tin nhắn trao đổi bị hạn chế và hệ thống chỉ vận hành trong giờ hành chính.
Trung Quốc cũng phát triển Hệ thống Thanh toán Liên ngân hàng Xuyên biên giới (CIPS), được coi là một giải pháp thay thế cho SWIFT. Moskva cũng có thể chọn sử dụng tiền điện tử, nhưng đây đều được coi là những phương án kém hấp dẫn hơn nhiều so với SWIFT.
"SWIFT là một công ty châu Âu, một hiệp hội có nhiều quốc gia tham gia. Để đưa ra quyết định loại bỏ một nước, tất cả quốc gia tham gia SWIFT cần đạt được thống nhất. Quyết định của riêng Mỹ và Anh chắc chắn là không đủ", phó chủ tịch Thượng viện Nga Zhuravlev nói. "Tôi không tin các quốc gia khác, đặc biệt những nước có tỷ trọng thương mại lớn với Nga, sẽ ủng hộ biện pháp này".
Huyền Lê (Theo CNN)