Các lực lượng an ninh Iraq đang bao vây xung quanh sào huyệt Mosul của IS. Đồ họa: BBC
30.000 tay súng thuộc liên minh quân đội chính phủ Iraq và dân quân người Kurd (Peshmerga) đang áp sát thành phố miền bắc Mosul, thành trì cuối cùng của phiến quân Nhà nước Hồi giáo (IS) tại Iraq. Giới phân tích dự đoán rằng IS sẽ kháng cự đến cùng để bảo vệ sào huyệt mang tính biểu tượng này, và một cuộc chiến tranh du kích sẽ kéo dài dai dẳng sau khi Mosul được giải phóng, theo NYTimes.
Hassan Hassan, chuyên gia phân tích tại Viện Chính sách Trung Đông Tahrir, cho rằng trận chiến giành quyền kiểm soát Mosul sẽ rất khốc liệt, bởi đây chính là nơi thủ lĩnh IS Abu Bakr al-Baghdadi tuyên bố thành lập cái gọi là "Nhà nước Hồi giáo" vào năm 2010.
Nếu thất thủ trước lực lượng bao vây quá đông đảo, IS ở Mosul chắc chắn đã có "kế hoạch B", một chiến lược đã được phiến quân tiết lộ trên các trang tuyên truyền trong suốt 5 tháng qua: inhiyaz, hay "rút lui tạm thời", vào sa mạc.
Thuật ngữ "inhiyaz" xuất hiện lần đầu tiên hồi tháng 5 trong tuyên bố của Abu Muhammad al-Adnani, phát ngôn viên của IS, kẻ bị tiêu diệt trong một trận không kích của Mỹ hồi tháng 8. Adnani giải thích rằng việc mất vùng kiểm soát không đồng nghĩa với thất bại, và các tay súng IS có thể chiến đấu đến cùng, rồi rút lui vào sa mạc, chuẩn bị cho đợt phản công tiếp theo.
Thông điệp này đã được đăng tải rộng rãi trên các trang tuyên truyền của IS. Hồi tháng 8, trang Al-Naba đăng tải bài viết kể lại cách các tay súng tiền thân của IS ở Iraq sống sót sau khi bị quân đội Mỹ và phong trào "Thức tỉnh" của các bộ tộc đẩy ra khỏi các thành phố nước này năm 2007.
Theo bài viết, trong khi hầu hết tay súng rút vào sâu trong sa mạc, hàng chục tên gián điệp vẫn được cài cắm ở các vùng đất vừa bị mất quyền kiểm soát. Trong 6 năm tiếp theo, các cuộc tấn công kiểu "nội công, ngoại kích" của IS đã làm kiệt quệ nguồn lực của các nhóm bộ tộc người Sunni ở Iraq, tạo điều kiện thuận lợi cho IS trở lại và kiểm soát vùng đất rộng lớn của người Sunni năm 2013.
"Các sự kiện lịch sử cho thấy hoạt động của các chiến binh IS đã không cho những kẻ bỏ đạo được hưởng một ngày yên lành", Al-Naba viết, như một lời cảnh báo về những gì sắp diễn ra với tương lai Iraq sau khi Mosul thất thủ.
Bóng ma từ sa mạc
IS nhiều khả năng sẽ rút vào sa mạc nếu thất thủ ở Mosul. Ảnh minh họa: Reuters
Các trang tuyên truyền của IS nhấn mạnh rằng nếu thất thủ và phải rút vào sa mạc, tổ chức khủng bố này một ngày nào đó sẽ quay lại, khoét sâu vào các mâu thuẫn nội tại của đất nước Iraq, để tiếp tục gieo rắc nỗi kinh hoàng.
Hồi tháng 8, IS công bố một đoạn video được cho là quay tại Wilayat al-Furat, một trong những "tỉnh" mà phiến quân thành lập trong đế chế của mình. Không giống như các đoạn phim tuyên truyền khác thường quay cảnh giao tranh trong đô thị, đoạn video này khắc họa cuộc chiến trên sa mạc, với những cuộc đụng độ gần Rutbah, thị trấn chiến lược ở miền tây Iraq, án ngữ tuyến đường nối Baghdad với thủ đô Amman của Jordan.
Trong video này, các tay súng IS được mô tả đang tấn công và đánh chiếm một doanh trại mà chúng cho là của lực lượng quân đội chính phủ Iraq và các cố vấn Mỹ.
Hai tuần sau, hãng tin tuyên truyền Amaq của IS cũng phát một video tương tự, lấy bối cảnh ở sa mạc, kết thúc bằng cảnh tượng thi thể một binh sĩ Iraq bị kéo lê trên đường phố.
Chuyên gia Hassan cho rằng những đoạn video tuyên truyền trên, cùng tuyên bố của Adnani về "inhiyaz", là bằng chứng cho thấy IS đang chuẩn bị một kế hoạch trả thù công phu trong trường hợp bị đánh bật khỏi Mosul, và Mỹ cùng các đồng minh ở Iraq cần phải vô cùng thận trọng.
Ông cho rằng sa mạc có vai trò quan trọng với sự sống còn của IS không kém các đô thị. Wilayat al-Furat là "tỉnh" duy nhất trong đế chế của IS nằm vắt ngang biên giới Iraq và Syria, nơi có nhiều vùng sa mạc hoang vu, hẻo lánh, có thể trở thành căn cứ địa cho các thủ lĩnh IS trong tương lai.
Hai quan chức an ninh ở tỉnh Salah ad Din, miền bắc Iraq, cho biết IS đã bắt đầu quay lại vùng đất được giải phóng từ năm 2014 này và tuyển mộ tân binh, tổ chức các cuộc đột kích chớp nhoáng hoặc đánh bom tự sát tại khu vực đông dân cư. Lực lượng an ninh Iraq không tài nào đối phó được với những hoạt động "thoắt ẩn, thoắt hiện" như thế này.
Từ năm 2007 đến 2013, các chỉ huy IS đã coi sa mạc như một cứ địa an toàn trước lực lượng an ninh Iraq. Từ đây, chúng có thể xua quân ra các đường quốc lộ để cướp bóc và tống tiền tài xế, thực hiện các cuộc tấn công nhỏ lẻ vào lực lượng an ninh và thủ lĩnh bộ tộc chống đối, gieo rắc tâm lý sợ hãi và hoang mang trong dân chúng.
Peshmerga dội đạn cối tấn công IS ở ngoại ô Mosul. Ảnh: Rudaw
Theo Hassan, tình hình chính trị và xã hội Iraq hiện nay còn phức tạp hơn giai đoạn 2007-2013 rất nhiều. Nếu IS bị đánh bại, không còn một nhóm người Sunni nào đủ sức lấp đầy chỗ trống do phiến quân để lại, và họ nhiều khả năng sẽ tiếp tục bị lép vế trước người Shiite chiếm đa số.
Ông cho rằng cuộc chiến chống IS không thể nào giành được thắng lợi mà không lấp đầy chỗ trống về chính trị và an ninh đang ngày càng rộng hơn ở Iraq. Các cuộc tranh giành, đấu đá quyền lực trong nước sẽ càng phức tạp hơn với những cuộc tấn công từ sa mạc, nơi phiến quân dễ dàng tẩu thoát trước các cuộc vây ráp của lực lượng an ninh.
"Việc IS thất thủ ở Mosul là chiến thắng rất quan trọng với Iraq, nhưng nếu chính phủ ở Baghdad không để người Sunni tự định đoạt tương lai của mình tại thành phố này, bóng ma IS sẽ quay lại từ sa mạc", Hassan nhấn mạnh.
Xem thêm: Chiến trường tàn khốc chờ đợi nơi chảo lửa Mosul
Trí Dũng