Kênh Global News đã có mặt trên tàu HMCS Montreal, khinh hạm Canada tham gia sứ mệnh, từ ngày 25/5 trên Biển Đông và chứng kiến sự việc.
Theo đó, một tàu của hải quân Trung Quốc đã tăng tốc và cắt ngang mũi khu trục hạm USS Chung-Hoon khi nó và tàu Montreal đi qua eo biển Đài Loan ngày 3/6. Chỉ huy tàu Montreal, thuyền trưởng Paul Mountford, mô tả đây là hành động "không chuyên nghiệp".
Tàu chiến Trung Quốc suýt va chạm khu trục hạm Mỹ trên eo biển Đài Loan ngày 3/6. Video: Global News
Khi nhận thấy tàu Trung Quốc thay đổi hướng đi, Mountford cho biết thủy thủ đoàn đã liên lạc với tàu Mỹ và đề nghị họ di chuyển nếu không sẽ xảy ra va chạm. Phía Mỹ phản ứng bằng cách yêu cầu Trung Quốc tránh xa con tàu, nhưng Chung-Hoon cuối cùng vẫn phải đổi hướng và giảm tốc độ để tránh tai nạn.
Tàu Chung-Hoon và Montreal hoạt động cùng nhau gần một tuần ở Biển Đông trước khi đi qua eo biển Đài Loan. Global News cho hay đã nhiều lần chứng kiến các tàu chiến Trung Quốc theo sát tàu Canada trong quá trình này.
Theo Mountford, Trung Quốc đã cảnh báo cả tàu Canada và Mỹ qua hệ thống vô tuyến rằng họ đang đi vào lãnh hải nước này, mặc dù nhiệm vụ tuần tra chung diễn ra ở vùng biển được quốc tế công nhận.
"Tôi hy vọng đó là một sự cố tương tự sẽ không xảy ra thêm lần nữa với chúng tôi, bởi chúng tôi có luật pháp quốc tế đứng về phía mình", ông nói. "Đây là vùng biển quốc tế".
Trong một tuyên bố gửi tới Global News, người phát ngôn Đại sứ quán Trung Quốc tại Canada khẳng định lực lượng hải quân và không quân Trung Quốc đã theo dõi cũng như giám sát cả hai tàu "một cách hợp pháp và chuyên nghiệp".
"Các quốc gia có liên quan đã cố tình khuấy động những rắc rối và rủi ro ở eo biển Đài Loan, phá hoại hòa bình và ổn định khu vực một cách ác ý", Jianwei Li, phó giám đốc bộ phận văn hóa và báo chí của Đại sứ quán Trung Quốc, viết.
Ông cho biết Trung Quốc sẽ thực hiện mọi biện pháp cần thiết để "đáp trả kiên quyết mọi mối đe dọa và khiêu khích".
Lần gần nhất Mỹ và Canada phối hợp triển khai tàu chiến di chuyển qua eo biển Đài Loan là vào tháng 9/2022, một tháng sau chuyến thăm Đài Loan của chủ tịch Hạ viện Mỹ khi đó Nancy Pelosi.
Chuyến hải trình lần này diễn ra vào ngày Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Lloyd Austin có bài phát biểu tại diễn đàn an ninh Đối thoại Shangri-La 2023, diễn ra tại Singapore ngày 2-4/6. Ông Austin nói rằng mạng lưới quốc gia thân thiện của Mỹ ở châu Á sẽ "chống lại hành vi cưỡng ép, đặc biệt ở eo biển Đài Loan". Ông khẳng định Mỹ cam kết duy trì hiện trạng ở Đài Loan và phản đối những thay đổi đơn phương từ cả hai bên.
Trung Quốc hơn nửa năm qua tổ chức nhiều cuộc tập trận quy mô lớn xung quanh Đài Loan, hòn đảo mà Bắc Kinh cho là một phần không thể tách rời của lãnh thổ và tái thống nhất chỉ là vấn đề thời gian, kể cả bằng phương án quân sự.
Vũ Hoàng (Theo Global News)