Một tuần sau khi mắc Covid-19 hồi cuối tháng 2, chị Nguyễn Thị Lê, 35 tuổi, bắt đầu xuất hiện dấu hiệu táo bón. Chị hay đau bụng, ít đi cầu, có khi 4 ngày mới đại tiện một lần, bài tiết gặp khó khăn. Tình trạng này tiếp tục kéo dài thêm hai tuần, chị đến Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP HCM thăm khám. Chị cho biết những ngày cách ly tại nhà chị uống nước như bình thường nhưng chủ yếu ăn thức ăn nhanh để tranh thủ thời gian giải quyết việc công ty.
Theo bác sĩ Nguyễn Văn Hậu, Trung tâm Nội soi và Phẫu thuật nội soi tiêu hóa, táo bón là khi người lớn quá ba ngày không đại tiện, trẻ em không thể đại tiện ba lần trong một tuần. Có hai nguyên nhân khiến người bệnh bị táo bón khi mắc Covid-19. Thứ nhất là cơ chế gây bệnh của nCoV, virus xâm nhập và tấn công vào cơ thể qua thụ thể ACE 2 có nhiều ở đường hô hấp và đường tiêu hóa. Do đó, sau khi khỏi Covid-19, người bệnh bị rối loạn hệ thống lợi khuẩn của ruột - đây là tổn thương thường gặp ở đường tiêu hóa. Hậu quả, người bệnh bị táo bón hoặc tiêu chảy.
Một số nghiên cứu cho thấy thành phần có trong các loại thuốc hỗ trợ, thuốc điều trị Covid-19 cũng là nguyên nhân gây táo bón. Năm 2021, trong nghiên cứu kiểm tra các liệu pháp tiềm năng điều trị Covid-19, các nhà khoa học nhận thấy táo bón là tác dụng phụ của thuốc Famotidine và Bevacizumab. Một nghiên cứu vào tháng 5/2020 cũng cho thấy 14% người được điều trị bằng thuốc remdesivir kháng virus cũng gặp vấn đề táo bón. Các loại thuốc như Lopinavir, Ribavirin và một số thuốc điều hòa miễn dịch có thể gây táo bón ở người bị Covid-19.
Bác sĩ Hậu nói rằng ngoài lý do bệnh lý, nhiều người bị táo bón do thói quen sinh hoạt. Như chị Lê không có thời gian nghỉ ngơi cả khi bị Covid-19, stress, lo lắng khiến chị mất phản xạ đại tiện, táo bón nặng hơn.
Bác sĩ Trần Quang Bính, Giám đốc chuyên môn Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP HCM, khuyên để tránh táo bón, trước hết cần cải thiện chế độ ăn, sử dụng nhiều rau củ quả có chất xơ giúp quá trình tiêu hóa và co bóp dạ dày thuận lợi khi đại tiện. Bên cạnh đó, người bệnh giữ tinh thần lạc quan, tích cực, tránh căng thẳng, sợ hãi khi không may mắc Covid-19. Theo cơ chế bảo vệ cơ thể, khi bị stress cơ thể sẽ kích hoạt ưu tiên bảo vệ chức năng cho hệ thần kinh, tuần hoàn, nội tiết chứ không phải hệ tiêu hóa. Chính vì không nằm trong diện ưu tiên hàng đầu, chức năng tiêu hóa hoạt động chậm lại góp phần gây táo bón.
Bác sĩ khuyến cáo uống đủ 1,5-2 lít nước mỗi ngày. Nước đóng vai trò quan trọng trong quá trình vận chuyển chất trong cơ thể và giúp thức ăn dễ tiêu hóa. Lượng nước không đủ đáp ứng nhu cầu của cơ thể rất dễ gây táo bón. Mặt khác, người bệnh ít vận động, nằm một chỗ thì nhu động ruột ít được kích hoạt dẫn đến khó đại tiện. Như một vòng luẩn quẩn, yếu tố nguy cơ này sẽ kéo theo yếu tố nguy cơ khác, ví dụ tác dụng phụ của thuốc điều trị Covid-19, hệ tiêu hóa bị rối loạn và cuối cùng táo bón tiếp tục kéo dài, trở nặng.
Táo bón cấp tính có thể gây tắc ruột, thậm chí có thể phải phẫu thuật. Vì vậy, bác sĩ khuyên khi có dấu hiệu táo bón, người bệnh cần điều trị ngay.
Bác sĩ Hậu tư vấn cho chị Lê tại Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP HCM. Ảnh: Bệnh viện cung cấp
Để chẩn đoán chính xác nguyên nhân và điều trị tối ưu từng bệnh nhân, các bác sĩ sẽ khai thác bệnh sử và có thể phối hợp xét nghiệm máu, xét nghiệm phân, chụp chiếu phim, nội soi đại tràng, đo áp lực hậu môn trực tràng, các xét nghiệm chức năng ruột khác... Phương pháp điều trị táo bón có tập vật lý trị liệu phục hồi các phản xạ đại tiện, hướng dẫn các bài tập đại tiện, hướng dẫn cải thiện chế độ sinh hoạt, phản hồi sinh học Valsalva - Kegel, thuốc hỗ trợ...
Ngay khi có dấu hiệu táo bón, người bệnh nên áp dụng biện pháp đơn giản tại nhà như uống nhiều nước, tăng cường chất xơ, không ngồi quá lâu... Thông thường, các biện pháp này sẽ giúp cải thiện đáng kể tình trạng táo bón. Nếu áp dụng các biện pháp này vẫn không cải thiện, hoặc người bệnh cảm giác rất khó chịu, thì nên đến gặp bác sĩ.
Chị Lê được bác sĩ thăm khám, chỉ định đo cảm nhận đại tiện, hướng dẫn dùng sữa nóng pha dầu dừa hay dầu oliu sáng sớm để kích thích phản xạ dạ dày ruột, bổ sung chất xơ nhằm tạo thức ăn cho lợi khuẩn ruột và một số thực phẩm cho dễ đại tiện. Bác sĩ cũng đề nghị chị tập vật lý trị liệu hậu môn với hai chương trình Giao thoa - kích bóng và Kích điện hậu môn tần số cao. Sau hai tuần điều trị, chị Lê đã bình phục hoàn toàn.
Hoàng Trang