Virus hợp bào hô hấp (RSV) không chỉ gây bệnh ở trẻ nhỏ mà còn đặc biệt nguy hiểm với người cao tuổi và người có bệnh nền. Theo Trung tâm Kiểm soát Dịch bệnh (CDC) Mỹ, mỗi năm nước này có khoảng 60.000-160.000 ca nhập viện liên quan đến RSV và 6.000-10.000 ca tử vong liên quan đến RSV ở người lớn từ 65 tuổi trở lên. Còn tại Việt Nam, ước tính trong 5 năm có khoảng 4,6 triệu ca nhiễm RSV ở lứa trên 60, với khoảng 200.000 ca nhập viện và 18.000 trường hợp tử vong, theo số liệu đăng trên tạp chí học thuật Taylor & Francis.
Bác sĩ Phan Nguyễn Trường Giang, Quản lý Y khoa, Hệ thống Tiêm chủng VNVC cho biết, nhiều người vẫn nghĩ RSV chỉ gặp ở trẻ sơ sinh, trẻ nhỏ, song bệnh có nguy cơ biến chứng, tử vong mạnh ở người cao tuổi, bệnh nền dưới đây:
Nhiều biến chứng nguy hiểm dễ xảy đến với người cao tuổi, có bệnh nền nếu mắc RSV. Ảnh minh họa: Vecteezy
Bệnh tim mạch
Các nghiên cứu trên người cao tuổi cho thấy 28-55% bệnh nhân nhập viện vì RSV có bệnh tim mạn tính. Virus làm tăng gánh nặng lên tim, dễ gây suy tim cấp, thiếu máu cơ tim, nhồi máu cơ tim, rối loạn nhịp.
Nghiên cứu giám sát từ 12 tiểu bang tại Mỹ trong 10 năm cho thấy, cứ ba người trên 50 tuổi có bệnh tim mạch nhập viện do RSV sẽ có một người gặp phải một biến cố tim cấp tính, phổ biến nhất là suy tim cấp và thiếu máu cục bộ. Một nghiên cứu trên 86 bệnh nhân nhập viện do RSV tại Toronto (Canada) chỉ ra, 22% gặp biến cố tim, 14% xảy ra suy tim cấp và 8% rối loạn nhịp tim. RSV còn làm tăng nguy cơ nhồi máu cơ tim, đột quỵ thiếu máu não từ 4 đến 8 lần trong giai đoạn nhiễm cấp, khiến điều trị phức tạp và tốn kém.
Phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD)
Theo bác sĩ Giang, virus RSV sẽ gây viêm lan tỏa đường thở, kích hoạt đợt cấp COPD, làm suy hô hấp tiến triển nhanh và kéo dài thời gian nằm viện ở người mắc bệnh phổi mạn tính.
Nghiên cứu toàn cầu trên những bệnh nhân RSV từ 18 tuổi trở lên ghi nhận khoảng 30% bệnh nhân nhập viện vì RSV có COPD. Nhiều trường hợp trong y văn cho thấy bệnh nhân lớn tuổi có COPD phải điều trị tại ICU, tổn thương phổi kéo dài và dễ tái nhiễm sau khi xuất viện. Đồng nhiễm RSV với cúm hoặc Rhinovirus còn làm tăng nguy cơ viêm phổi nặng và tăng tỷ lệ tử vong.
Tiểu đường
Hệ miễn dịch suy yếu, dễ nhiễm RSV, hồi phục chậm. RSV làm mất kiểm soát đường huyết, tăng nguy cơ nhiễm trùng. Người tiểu đường kèm bệnh thận có nguy cơ nặng gấp đôi. Các nghiên cứu cho thấy bệnh nhân đái tháo đường nhiễm RSV có nguy cơ nhập viện cao hơn từ 1,7 đến 11,4 lần so với người không mắc, cần thay đổi phác đồ điều trị và sau 6 tháng có thể suy giảm khả năng tự chăm sóc.
Bệnh thận mạn
Người mắc bệnh thận mạn giảm khả năng thanh lọc cytokine và điều hòa miễn dịch, khiến cơ thể phản ứng quá mức, kém hiệu quả trước sự tấn công của RSV. Người bệnh thận khi nhiễm RSV thường có nguy cơ cao tiến triển suy hô hấp, biến chứng nhiễm khuẩn thứ phát và kéo dài thời gian phục hồi. Người đồng nhiễm bệnh thận và tiểu đường hoặc tim mạch có nguy cơ nhập viện và tử vong cao nếu mắc RSV.
Suy giảm miễn dịch
Nhóm suy giảm miễn dịch gồm người dùng thuốc ức chế miễn dịch, ghép tạng, ung thư. Bác sĩ Giang nhận định đây là nhóm trở nặng nhất khi nhiễm RSV. Virus có thể lan xuống phổi nhanh chóng, gây viêm phổi nặng, rối loạn chức năng đa cơ quan và dễ tái phát. Miễn dịch tự nhiên với RSV chỉ tồn tại trong thời gian ngắn, dẫn đến nguy cơ mắc lại nhiều lần, mỗi lần nặng hơn. Tỷ lệ nhập viện và tử vong ở nhóm này cao hơn so với những người cùng tuổi nhưng không có bệnh nền.
Người cao tuổi phòng bệnh do virus hợp bào hô hấp RSV bằng vaccine tại Hệ thống Tiêm chủng VNVC. Ảnh: An Nhiên
Phòng bệnh thế nào?
Để phòng bệnh do RSV ở người cao tuổi và người có bệnh nền, cần hạn chế nguồn lây trong gia đình, tăng cường miễn dịch chủ động. Mọi người cần đeo khẩu trang khi có triệu chứng hô hấp, rửa tay thường xuyên, vệ sinh bề mặt, tránh tiếp xúc gần với người đang ho, sốt và đảm bảo thông khí trong nhà. Người lớn tuổi có bệnh nền nên được theo dõi sát khi có dấu hiệu bệnh, thường xuyên thăm khám và điều trị ổn định bệnh nền.
Trong bối cảnh RSV lưu hành quanh năm và dễ tái nhiễm, thế giới đã có nhiều vaccine phòng bệnh cho người cao tuổi. Trong đó, vaccine phòng RSV do Pfizer sản xuất đã có mặt tại Việt Nam, tiêm cho người từ 60 tuổi và mẹ bầu 24-36 tuần để tạo kháng thể cho bé trong 6 tháng đầu đời. Còn vaccine RSV của GSK đã được phê duyệt và sẽ sớm được sử dụng tại Việt Nam, giúp tăng cường đáp ứng miễn dịch tiêm cho người từ 60 tuổi hoặc nhóm có chỉ định khác.
Bình An