Cháu tôi trong kỳ thi tốt nghiệp THPT Quốc gia vừa rồi chỉ đạt hơn 22 điểm, cùng với điểm cộng thì được khoảng 24 điểm, với mức điểm này thì đỗ được một trường tốt là không thể.
Cháu đã học ở một trường có chất lượng giảng dạy rất thấp, không mấy người nghe đến tên trường này. Tôi đã gặp nhiều sinh viên của trường này và tôi nhận thấy rằng lúc đang đi học ít khi các em nhận mình là sinh viên của trường đó, sau khi ra trường kiến thức của các em này thu được rất ít, kết quả là hầu như các em đều làm trái ngành, rất khó khăn khi ra trường.
Vì vậy, tôi luôn khuyên các em học sinh đừng nên thi vào trường đó, đừng học trường đó vừa tốn tiền vừa tốn thời gian, nếu chọn trường này thì nên đi học nghề hay đi làm công nhân thì hợp lý hơn. Không ngờ giờ đây cháu mình lại học đúng trường đó. Rồi tương lai của cháu sẽ ra sao, sẽ thế nào đây khi phí hoài bốn năm đại học ở một ngôi trường có chất lượng thấp?
Một người quen của tôi đang là một chủ một thương hiệu cà phê khá có tiếng ở Hà Nội. Hiện nay thương hiệu này có đến cả chục quán ở Hà Nội và ở một số tỉnh khác.
Tôi chơi với người em này đã khá lâu. Đây là một đoạn chat qua messenger người em này gửi cho tôi:
"Anh viết một bài về giáo dục cho em, ý kiến của em là thực tế. Em làm chủ doanh nghiệp cà phê đã 10 năm. Mỗi năm có 100 nhân viên hàng năm là sinh viên cao đẳng, đại học làm cho em, thông qua các bạn nhân viên này và bạn bè của họ nên em biết khá sâu về đời sống của các bạn học sinh, sinh viên.
Em thấy rằng hầu hết các em này đều không biết ngoại ngữ dù là giao tiếp thông thường, học trường kế toán mà không đánh nổi cái văn bản, tỷ lệ quan hệ tình dục trước hôn nhân và ăn ở như vợ chồng trong lúc đi học là khá cao".
Tôi không cần viết thêm lời bình nào vì đoạn chat này cũng chứa nhiều thông tin rồi. Nhân chuyện khoảng một tháng trước, các TikToker liệt kê những ngành học vô dụng cộng với đoạn chat này và chuyện băn khoăn "nên học nghề hay đi học đại học" của nhiều học sinh thì tôi xin viết thêm một chút. Tôi xin nêu vài vấn đề quan trọng theo quan điểm của tôi từ những điều trên.
Thứ nhất, vấn đề đạo đức, lối sống của một số sinh viên hiện nay
Như trong đoạn chat trên thì người em của tôi có viết: "nhiều học sinh cao đẳng đại học có quan hệ tình dục trước hôn nhân và ăn ở như vợ chồng trong lúc đi học". Còn mới đây khi ngồi uống cà phê với một người em làm trong ngành y thì người em này có nói với tôi: giờ nhiều bạn trẻ sống thử rất dễ dãi, quan hệ tình dục thoải mái.
Đã thế kiến thức về tình dục lại không nhiều nên rất nhiều người cô gái trẻ có thai ngoài ý muốn, hồi nạo, hút thai, rồi dùng thuốc tránh thai vô tội vạ nên tỷ lệ vô sinh rất nhiều.
Đây là lối sống của nhiều bạn trẻ, đặc biệt là của nhiều bạn học sinh, sinh viên hiện nay. Nhiều bạn trẻ đã nghĩ rằng lối sống kiểu tự do tình dục như là xu hướng nên mình cũng sống như vậy. Tuy nhiên đó dường như chỉ là một sự ngộ nhận.
Sống như thế nào thì sẽ hình thành nên con người mình như thế. Trong một xóm trọ, nếu cô gái nào sống thử với người yêu thì thường sống khép kín, đôi khi nhận được cái nhìn không tôn trọng lắm từ người khác, ngược lại những cô gái không chọn sống thử thường được quý trọng hơn. Dù cuộc sống có tự do đến mức nào thì cũng nên giữ mình.
Tác giả Thomas Friedman viết Thế giới phẳng từ khá lâu khi Internet chưa phổ biến nhưng ông đã viết có đoạn đại ý: chúng ta phải sống đàng hoàng, bởi vì rồi đây khi cần biết người này thế nào, người kia thế nào thì chúng ta chỉ cần có thông tin như tên tuổi, nghề nghiệp... là chúng ta sẽ biết được anh là người như thế nào, có thể chơi, hợp tác được hay không?
Thứ hai, vấn đề học tập
Tôi chơi với người em là chủ chuỗi cà phê này đã nhiều năm rồi nên tôi hay đến quán của hệ thống uống cà phê hay ngồi chơi. Khi đến đây thì tôi nhận thấy rằng đa số nhân viên phục vụ ở đây là các sinh viên. Một điều nữa mà tôi nhận thấy rằng đa số những nhân viên phục vụ đó đều học ở những trường không tốt lắm.
Có thể do học ở những trường không đòi hỏi phải học nhiều nên các em sinh viên đó mới có thời gian để đi làm thêm. Rất ít có những bạn sinh viên học ở những trường đòi hỏi phải học thật, thi thật, đòi hỏi khối lượng kiến thức phải học lớn thì không thấy đi làm thêm nhiều ở những quán của hệ thống. "Hầu hết các em này đều không biết ngoại ngữ dù là giao tiếp thông thường, học trường kế toán mà không đánh nổi cái văn bản" là không hoàn toàn sai.
Vừa rồi, trên mạng có liệt kê một số ngành học không tác dụng, kể ra có hơi cực đoan nhưng "không có lửa thì làm sao có khói".
Hiện đã có các trang chuyên review về các trường đại học, cao đẳng... nhưng cần review một các chi tiết hơn giúp thí sinh, phụ huynh học sinh biết để chọn trường một cách chính xác. Lựa chọn chính xác để giúp loại bỏ những trường đào tạo không tốt. Có chỉ số cho thấy số người có bằng đại học trên số dân của Việt Nam là thấp so với nhiều nước trong khu vực.
Tuy vậy, không nên vì để tăng số người học đại học lên mà cho mở trường tràn lan. Cho mở trường thoải mái nhưng chất lượng đào tạo phải là quy định bắt buộc. Đồng thời khi có sự lựa chọn hợp lý sẽ giúp cho người học được đào tạo tốt.
Về phía người học thì khi đã lựa chọn đi học thì cần phải học trường tốt: đào tạo tốt. Có thể là đại học, cao đẳng, trung cấp nhưng phải được đào tạo tốt, còn nếu không thì thôi bởi sẽ rất mất thời gian và tiền bạc, không phí hoài những năm tháng tuổi trẻ. Có thể vay vốn để hỗ trợ thời sinh viên rồi tập trung vào học hành, không nên đi làm thêm nhiều mà bỏ bê việc học hành bởi đi làm thêm với giá với khoảng 20 nghìn đồng một giờ thì chẳng được bao nhiêu mà mất bao nhiêu thời gian quý giá.
Đi làm thêm thì nên làm những công công việc bổ trợ cho công việc chuyên môn và học tập của mình, chứ còn chuyện đi bán hàng, phục vụ café chẳng hạn thì khó có thể nói là những việc này bổ trợ cho việc học hành. Đã đi học thì phải tập trung vào học bởi thời sinh viên là thời kỳ học tập để lĩnh hội kiến thức, thời kỳ có thể lĩnh hội kiến thức một cách tốt nhất, hơn nữa nhiệm vụ chính của thời kỳ này là học tập.
Thứ ba, sau khi tốt nghiệp thì nên đi làm hay đi học tiếp?
Nếu không đi học đại học thì biết đi làm gì khi mà việc làm thì ít, kinh nghiệm đời chưa nhiều... Ở trường hợp này thì có thể đi học nghề, hoặc xuất khẩu lao động (XKLĐ). Đi XKLĐ vừa mở mang đầu óc, vừa có chút vốn liếng. Có cha mẹ khác thì lựa chọn cho con du học. Lựa chọn này cũng không quá tồi.
Hoặc có thể đi làm sau đó nếu có nhu cầu thì có thể đăng ký theo học các khóa học trực tuyến. Học tập là việc suốt đời chứ không phải công việc nhất thời ngày một ngày hai.
Những hướng đi này giờ đây đã có nhiều người chọn lựa. Sở dĩ như vậy vì giờ đây chuyện hình thức, mầu mè không còn được coi trọng; quan trọng bây giờ là thực tế.
Học xong bốn năm đại học tốn kém mà công việc lại khó khăn, trong khi đó học nghề thì vừa tốn ít thời gian mà ra trường lại có việc ngay, hoặc đi XKLĐ hay đi du học thì vừa có thể thể có kinh tế, vừa có thể mở mang đầu óc.
Giờ đây có rất nhiều lựa chọn như vậy cho các em học sinh. Điều cốt yếu là các em và phụ huynh của mình cần có lựa chọn sáng suốt nhất để con đường đi đó đỡ khúc khuỷu, gập ghềnh.
Anh Phạm
>>Bài viết không nhất thiết trùng với quan điểm VnExpress.net. Gửi bài tại đây.