Đảng Cộng hòa đã chứng kiến sự chia rẽ nghiêm trọng vào ngày Quốc hội mới tuyên thệ nhậm chức hôm 3/1, khi ít nhất 12 thượng nghị sĩ dự định cùng với khoảng 140 hạ nghị sĩ thách thức chiến thắng của Joe Biden. Căng thẳng leo thang tới mức chính các thượng nghị sĩ của Cộng hòa tự đấu đá lẫn nhau. Thượng nghị sĩ Pennsylvania Pat Toomey cáo buộc một số thành viên Cộng hòa phá hoại quyền tham gia bầu cử trực tiếp, trong khi Thượng nghị sĩ Missouri Josh Hawley chỉ trích lập luận của Toomey cùng "các cuộc công kích cá nhân vô liêm sỉ".
Cuộc đấu đá qua lại này đã tóm lược cuộc chiến nội bộ lớn hơn về cách các thành viên Cộng hòa thân cận sẽ ủng hộ Tổng thống, người kiên trì bám trụ với nỗ lực thách thức kết quả bầu cử trong hai tháng qua và dự định duy trì quyền lực sau khi rời Nhà Trắng. Tất cả xảy ra ngay trước khi cuộc đua ghế thượng viện ở Geogia, quyết định đảng Dân chủ hay đảng Cộng hòa kiểm soát Thượng viện Mỹ, kết thúc vào ngày 5/1.
"Tôi lo ngại về sự chia rẽ ở Mỹ, đó là vấn đề lớn, nhưng rõ ràng nó không tốt cho đảng Cộng hòa", Thượng nghị sĩ Nebraska Ben Sasse than phiền. "Rất tệ cho cả đảng này và nước Mỹ".
Thượng nghị sĩ Pennsylvania Pat Toomey tại Đồi Capitol ở Washington hồi tháng 1/2020. Ảnh: AP.
Cuộc "lật kèo" sẽ diễn ra ngày 6/1 khi Thượng viện tổ chức các cuộc tranh luận kéo dài hai giờ về bất kỳ lá phiếu đại cử tri nào bị phản đối. Chiến thắng của Biden không dễ gì đảo ngược, nhưng nhiều nhà lập pháp ở cả hai đảng cảnh báo nỗ lực sẽ gây tổn hại cho Mỹ.
Các thượng nghị sĩ cho biết đa số thành viên Cộng hòa sẽ phản đối nỗ lực này và các thành viên Dân chủ cũng nói rằng họ tin cuộc tranh luận ngày 6/1 sẽ chứng kiến các đảng viên Cộng hòa phản bác đồng nghiệp của họ.
"Bạn sẽ thấy một số thành viên Cộng hòa đứng về phía chúng tôi", Thượng nghị sĩ Dân chủ của bang Minnesota Amy Klobuchar nói.
Theo Burgess Everett và Marianne Levine, hai biên tập viên của Politico, những gì đang xảy ra tái hiện nỗ lực thất bại của một số đảng viên Cộng hòa năm 2013 để phản đối Obamacare. Lúc đó, một nhóm nhỏ thành viên bảo thủ kêu gọi đảng Cộng hòa làm tất cả những gì có thể để ngăn cản đạo luật chăm sóc sức khỏe của Tổng thống Obama. Nỗ lực nhanh chóng thất bại, nhưng khiến Thượng nghị sĩ Cộng hòa Ted Cruz của bang Texas trở nên nổi tiếng. Tương tự, việc ủng hộ nỗ lực đảo ngược kết quả bầu cử năm nay cũng đang khiến nhiều đồng minh thân cận của Trump trở nên nổi bật.
Tuy nhiên, Everett và Levine cho rằng không thể ngăn cản chiến thắng của Biden bởi ông chỉ cần đa số ủng hộ trong Thượng viện. Nhưng Cruz và Hawley đều không tỏ ra e ngại và đang nỗ lực gây quỹ cho nỗ lực "lật kèo". Họ đang tạo dựng được vị thế vững chắc trong phe cánh hữu ủng hộ Trump, dù chưa biết Tổng thống có tái tranh cử vào năm 2024 hay không.
"Tôi dự định bỏ phiếu ngày 6/1 để phản đối các đại cử tri của các bang tranh chấp, trừ khi các lá phiếu được kiểm đếm lại trong vòng 10 ngày. Tính toàn vẹn trong bầu cử của chúng ta không thể bị xâm phạm", Cruz nói tuần trước.
Dù các thượng nghị sĩ như Toomey, Sasse, hay Mitt Romney của bang Utah, Lisa Murkowski của bang Alaska và Susan Collins của Maine đồng loạt chỉ trích các đồng nghiệp về nỗ lực thách thức bầu cử, nhiều thành viên khác trong đảng Cộng hòa cho rằng chia rẽ nội bộ đảng đang bị "thổi phồng". Một số khác lại tin đảng Cộng hòa sẽ đoàn kết trở lại sau cuộc đấu đá hiện tại.
Thượng nghị sĩ Cộng hòa Roy Blunt của bang Missouri, người dự định tái tranh cử năm 2022, cho rằng kế hoạch của Hawley và Cruz không thể thành công. "Cả hai đề xuất đều sẽ không mang lại kết quả. Tôi không tin nó có nhiều tác động lâu dài tới đảng của chúng ta".
Tuy nhiên, chính một số thành viên Cộng hòa cho rằng nhiều người trong đảng đang cố che giấu xung đột trước các cuộc tranh cử ở Georgia vào ngày 5/1, khi Cộng hòa cần số phiếu ủng hộ lớn hơn để đánh bại đảng Dân chủ.
"Đó là cuộc đấu đá nội bộ mà chúng tôi không cần trước cuộc bầu cử quan trọng. Tất cả những điều này đáng lẽ nên để khi các cuộc tranh cử, bỏ phiếu kết thúc", một thượng nghị sĩ Cộng hòa nói. "Có rất nhiều áp lực để ủng hộ Tổng thống theo một cách nào đó. Nhưng... tất cả chúng đều tuyên thệ bảo vệ Hiến pháp, chứ không phải tổng thống".
Tổng thống đã đưa chiến dịch gây sức ép của ông lên một tầm cao mới hôm 2/1, khi gọi cho Tổng thư ký bang Georgia Brad Raffensperger và yêu cầu "tìm" đủ số phiếu để giúp ông giành lại chiến thắng ở bang này.
Khi các thượng nghị sĩ tuyên thệ nhiệm kỳ 6 năm mới, một số bảo vệ quyết định thách thức chiến thắng của Biden. Thượng nghị sĩ Cộng hòa James Lankford của bang Oklahoma nhấn mạnh rằng nỗ lực của họ là để tìm ra sự thật chứ không phải thể hiện lòng trung thành với Trump.
"Không ai trong chúng tôi muốn bỏ phiếu chống lại các đại cử tri nhưng chúng tôi đều muốn tìm ra sự thật", Lankford nói.
"Mọi người ở Kansas đều cảm thấy bị tước quyền bầu cử và họ muốn chúng tôi tìm hiểu những bất thường mà họ thấy trong cuộc bầu cử này. Đây là con đường để làm điều đó", Thượng nghị sĩ Roger Marshall nói. "Tôi cảm thấy Hiến pháp của chúng tôi đã bị vi phạm".
Thượng nghị sĩ Ted Cruz tại sự kiện vận động cho đảng Cộng hòa ở Cumming, bang Georgia hôm 2/1. Ảnh: Reuters.
Sasse và Romney đã cáo buộc các thượng nghị sĩ tham gia nỗ lực phản đối để phục vụ toan tính chính trị "lấy lòng" các cử tri ủng hộ Trump. Trong khi Collins nói rằng "điều quan trọng là tất cả chúng ta đều bắt đầu thừa nhận thực tế".
Nỗ lực thách thức bầu cử cũng tạo ra một số chia rẽ trong nội bộ đảng Cộng hòa ở Hạ viện. Liz Cheney, chủ tịch nhóm nghị sĩ Cộng hòa ở Hạ viện, cho rằng thách thức bầu cử là vi hiến và có thể tạo ra "tiền lệ vô cùng nguy hiểm".
"Rất khó để hình dung ra một hành động chống lại nền dân chủ và bảo thủ hơn thế", cựu chủ tịch hạ viện Paul Ryan nói. Nhưng Lãnh đạo Phe thiểu số Hạ viện Kevin McCarthy, đồng minh hàng đầu của Trump, không có bất kỳ nỗ lực nào để chống lại kế hoạch "lật kèo" bầu cử, theo nhiều trợ lý và nhà lập pháp Cộng hòa.
Trong khi đó, nhóm 7 hạ nghị sĩ Cộng hòa, trong đó có các thành viên nhóm bảo thủ cứng rắn Freedom Caucus, hôm 3/1 ra tuyên bố dài phản đối kế hoạch lật kèo, khẳng định "phải tôn trọng thẩm quyền của các bang".
Những người phản đối tin chỉ có thêm vài thượng nghị sĩ Cộng hòa có thể tham gia vào nỗ lực lật kèo với 12 thượng nghị sĩ tuyên bố trước đó. Nhưng họ cũng thừa nhận vẫn còn phải đối mặt với áp lực từ cử tri ủng hộ Trump.
Theo Thượng nghị sĩ Cộng hòa Kevin Cramer của Bắc Dakota, khi xem xét mức độ ủng hộ với Trump ở bang này, điều dễ dàng nhất với ông là ủng hộ "lật kèo".
"Nó rất dễ làm. Nhưng đây là một quyết định lớn", Cramer, người chưa đưa ra quyết định, nói. "Mọi người ở đây phần lớn cảm thấy cuộc bầu cử đã bị đánh cắp. Và chúng tôi sẽ không thể làm được gì để thay đổi kết quả".
Thanh Tâm (Theo Politico)