Một số nghi phạm đang bị chính quyền Haiti điều tra liên quan đến vụ ám sát Tổng thống Jovenel Moise đã họp bàn trong vài tháng trước vụ giết người, để thảo luận về việc xây dựng lại đất nước đang gặp khó khăn sau khi Tổng thống mất quyền lực, theo cảnh sát Haiti, tình báo Colombia và những người tham gia thảo luận.
Các cuộc họp, được tiến hành ở Florida và Cộng hòa Dominica trong một năm qua, là mấu chốt kết nối một mạng lưới nghi phạm tưởng như rời rạc trong cuộc điều tra: một bác sĩ kiêm mục sư 63 tuổi, một nhân viên bán thiết bị an ninh và một nhà môi giới thế chấp và bảo hiểm ở Florida.
Tất cả đều được giới chức Haiti xác định là những nghi phạm nổi bật trong âm mưu ám sát Tổng thống với sự giúp đỡ của hơn 20 lính đánh thuê Colombia và giành lấy quyền lực chính trị sau đó.
Bác sĩ Mỹ gốc Haiti Christian Emmanuel Sanon. Ảnh: NYTimes.
Các cuộc phỏng vấn với hơn một chục người có liên quan đến những người đàn ông này cho thấy các nghi phạm đã làm việc cùng nhau trong nhiều tháng, tự tâng bốc bản thân và nói rằng họ sẵn sàng lãnh đạo một Haiti mới với sự hỗ trợ của những người Mỹ quyền lực.
Các quan chức Haiti cho rằng Christian Emmanuel Sanon, bác sĩ kiêm mục sư thường qua lại giữa Florida và Haiti, đã âm mưu với những người khác để nắm quyền lãnh đạo đất nước sau khi Moise bị giết. Trong cuộc đột kích vào nơi ở của Sanon, cảnh sát tìm thấy 6 bao da, khoảng 20 hộp đạn và một chiếc mũ của đặc vụ Lực lượng Chống Ma túy Mỹ (DEA), dấu hiệu cho thấy ông này liên quan đến vụ giết người vì nhóm sát thủ đã đóng giả làm đặc vụ DEA khi đến tư dinh Tổng thống Moise.
Nhưng các cuộc phỏng vấn cho thấy một số nghi phạm chính đã gặp nhau để thảo luận về chính phủ tương lai của Haiti sau khi Moise không còn nắm quyền, với viễn cảnh Sanon trở thành thủ tướng mới của đất nước.
"Ý tưởng là chuẩn bị cho tình huống đó", Parnell Duverger, 70 tuổi, giáo sư kinh tế Đại học Broward ở Florida đã nghỉ hưu, người đã tham dự khoảng 10 cuộc họp trên Zoom và trực tiếp với Sanon cùng các chuyên gia khác, cho biết.
"Tại thời điểm diễn ra các cuộc họp, tất cả chúng tôi đều tin rằng ông ấy sẽ trở thành thủ tướng", Duverger nói, đồng thời cho biết thêm Sanon khoe rằng ông có sự ủng hộ của các chính trị gia Dân chủ và Cộng hòa ở Mỹ.
Ông Duverger nhấn mạnh vào thời điểm đó, không ai thảo luận chứ chưa nói đến là lập kế hoạch cho một cuộc đảo chính hay ám sát. "Tôi sẽ không tham dự nếu ai đó đề cập đến một cuộc đảo chính, chứ chưa nói đến giết người".
Những người tham gia cuộc họp đặt kỳ vọng là Tổng thống Moise, người đã phải đối mặt với nhiều tháng biểu tình phản đối, cuối cùng sẽ không còn lựa chọn nào khác ngoài từ chức. Duverger mô tả các cuộc họp là phiên họp theo kiểu nội các nhằm giúp Sanon thành lập một chính phủ chuyển đổi tiềm năng sau khi Moise rời ghế.
Duverger tin rằng Sanon vô tội. Nhưng ông cho rằng mình đã "quá ngây thơ" khi tin tưởng kế hoạch của Sanon. "Tôi đã tin điều đó, vì tôi tin rằng cần có một chính phủ chuyển tiếp ở Haiti", ông nói.
Trong số những người tham gia các cuộc họp có ít nhất hai nghi phạm chính khác bị giới chức Haiti xác định là đóng vai trò trung tâm trong âm mưu. Một người là Antonio Intriago, người sở hữu công ty thiết bị và an ninh tư nhân ở Florida đã thuê lính đánh thuê Colombia và đưa họ đến Haiti. Người còn lại là Walter Veintemilla, lãnh đạo công ty dịch vụ tài chính nhỏ ở Miramar, Florida có tên Worldwide Capital Lending Group. Giới chức Haiti cáo buộc ông ta tài trợ tài chính cho âm mưu ám sát.
Cả Intriago và Veintemilla đều không đáp ứng yêu cầu bình luận. Hiện không rõ nơi ở của họ và người Haiti có tìm cách truy tố họ không. Nhưng các quan chức Haiti và Colombia nói rằng vào cuối tháng 5, sau khi một số cựu binh Colombia được Intriago thuê đến Haiti, ông này và Veintemilla đã gặp Sanon ở Cộng hòa Dominica.
Hôm 14/7, các quan chức Haiti và Colombia nói rằng một bức ảnh cho thấy ba người đàn ông gặp một nghi phạm chủ chốt khác trong cuộc điều tra: James Solages, người Mỹ gốc Haiti sống ở Nam Florida đã bị chính quyền Haiti giam ngay sau vụ ám sát.
Hiện chưa rõ liệu có bất kỳ cuộc thảo luận nào có nội dung lên kế hoạch ám sát Moise hay không. Cảnh sát Haiti đã cung cấp rất ít bằng chứng cụ thể, các quan chức Mỹ và Colombia ngày 14/7 cho biết các nhân viên của họ ở Port-au-Prince không được thẩm vấn nghi phạm và buộc phải dựa vào thông tin do chính quyền Haiti cung cấp.
Frantz Gilot, nhà tư vấn cho Liên Hợp Quốc, người cũng từng tham gia một cuộc họp với Sanon, khẳng định ông không thấy bất kỳ dấu hiệu nào về âm mưu ám sát Tổng thống. "Không hề!!! Không hề!!! Không hề!!!", ông viết trong một tin nhắn văn bản. Ông nói thêm rằng khoảng 20 người đã có mặt. "Sanon tự giới thiệu mình là ứng viên tiềm năng, nói về ước mơ và tầm nhìn của ông ấy đối với Haiti".
Các lính đánh thuê Colombia bị cáo buộc ám sát Tổng thống Haiti. Ảnh: Reuters.
Hơn một chục cuộc phỏng vấn với thân nhân của các lính đánh thuê Colombia, cùng một đoạn ghi âm về cách những người tuyển mộ mô tả nhiệm vụ của họ ở Haiti, cho thấy rằng một số nghi phạm chính đã phóng đại quá mức kinh nghiệm và khả năng tài chính của họ, lừa dối ít nhất là một số cựu binh Colombia.
Hồi tháng 4, công ty của Intriago, CTU Security, liên lạc với trung sĩ quân đội Colombia đã nghỉ hưu Duberney Capador, yêu cầu ông tập hợp một nhóm cựu binh để "bảo vệ những người quan trọng ở Haiti", theo Yenny Carolina Capador, em gái của Capador.
"Chúng ta sẽ giúp phục hồi đất nước, về mặt an ninh và dân chủ", Capador viết trong một thông báo tuyển dụng gửi cho các cựu binh khác trên WhatsApp. "Chúng ta sẽ là những người tiên phong".
Capador đã tiếp cận với mạng lưới bạn bè rộng lớn của mình, hầu hết ngoài 40 tuổi, gần đây đã nghỉ hưu từ các lực lượng vũ trang và đang chật vật tìm kiếm công việc được trả lương ổn ở Colombia.
Một số người vợ của các cựu binh cho biết Capador khẳng định với họ rằng hoạt động này được một công ty Mỹ hỗ trợ. Capador còn nói với một số người rằng nó được chính phủ Mỹ "chống lưng", đồng thời hứa sẽ trả lương 2.700 USD một tháng. Nhiều cựu binh đã nhận việc dù một số không biết họ sẽ đến đâu hoặc bảo vệ ai.
Một nhóm khoảng 20 người Colombia đã đến Port-au-Prince trong giai đoạn từ đầu tháng 5 đến ngày 6/6. Capador nói rằng họ sẽ chiến đấu với các băng nhóm tội phạm, bảo vệ cơ sở hạ tầng quan trọng, bảo vệ quan chức và nhà đầu tư, với sự hậu thuẫn của một công ty Mỹ lớn.
Nhóm cựu binh Colombia tại khu nhà họ ở tại Haiti vài ngày trước vụ ám sát Tổng thống Jovenel Moise. Ảnh: Duberney Capador.
Thay vào đó, khi đến Haiti, họ phải giam mình trong một ngôi nhà nhỏ và dành cả một tháng để tập thể dục trong nhà, tham gia các lớp học tiếng Anh và nấu ăn. Các quan chức Colombia cho biết Sanon đã gặp thủ lĩnh nhóm cựu binh Colombia ngay sau khi họ đến Haiti vào tháng 5.
Vào giữa tháng 6, các cựu binh đã được giới thiệu với một người đàn ông nói tiếng Tây Ban Nha tự xưng là đại diện cho Worldwide Capital, tên công ty của Veintemilla. Ông ta giới thiệu Solages, người Mỹ gốc Haiti đã bị bắt, mô tả ông là nhà đầu tư quốc tế dày dạn kinh nghiệm sẽ dẫn đầu công cuộc tái thiết Haiti.
Họ giới thiệu Worldwide Capital là tập đoàn đa quốc gia với 200 công ty con đã làm việc với các chính phủ về an ninh và tái thiết ở hàng chục quốc gia trên thế giới, bao gồm Mỹ, Tây Ban Nha, Somalia và Iraq.
Tuy nhiên, có rất ít dấu hiệu cho thấy Worldwide Capital, có trụ sở tại một trung tâm thương mại ngoại ô Florida, đã đóng vai trò quan trọng trong các dự án toàn cầu lớn. Trang web của công ty, nơi giới thiệu rằng họ cung cấp các dịch vụ tài chính thông thường như thế chấp và bảo hiểm, không đề cập đến bất kỳ giao dịch đáng chú ý nào.
Chủ của công ty tuyển mộ nhóm lính đánh thuê, Intriago, từng vướng vào nợ nần, bị trục xuất và phá sản. Một số thân nhân của cựu binh Colombia cho biết họ chưa bao giờ nhận được mức lương đã hứa hẹn.
Sau vụ ám sát, 18 binh sĩ Colombia bị chính quyền Haiti bắt. Ba người Colombia khác, bao gồm Capador, đã bị giết vài giờ sau khi Tổng thống qua đời.
Cảnh sát Colombia hôm qua nói rằng Capador và đại úy nghỉ hưu người Colombia German Alejandro Rivera đã lên âm mưu với các nghi phạm Haiti từ đầu tháng 5 để bắt Tổng thống Haiti. Vẫn chưa rõ vì sao âm mưu bắt cóc biến thành giết người. Giới chức Colombia cho biết 7 lính đánh thuê Colombia đã vào dinh tổng thống vào đêm xảy ra vụ tấn công, trong khi những người còn lại canh gác ở bên ngoài.
"Chuyện gì đã xảy ra ở đó?", vợ của một trong những cựu binh Colombia bị giam, nói. "Chuyện này kết thúc như thế nào?".
Phương Vũ (Theo NYTimes)