Du học sinh về nước, câu chuyện sốc văn hoá ngược, sốc môi trường, sốc việc làm vẫn chưa bao giờ kết thúc.
Cú tát đầu tiên: Môi trường, văn hóa, thói quen
Chúng ta quay trở lại Việt Nam trong tiếng còi xe inh ỏi, trong cái nắng gay gắt của mùa hè, trong kẹt xe hay tiếng lội bì bõm trời mưa mỗi lần tắc cống. Chúng ta bị lụt kỹ năng lái xe, đôi khi quên luôn cách điền vào chỗ trống trong lúc sang đường.
Tự nhiên, mọi thứ thật lạ lẫm. Không duy trì luyện ngoại ngữ, có khi còn quên. Mọi người cũng ít khi nói cảm ơn và xin lỗi. Chúng ta như bị chậm lại, thụt lùi giữa thành phố náo nhiệt đầy bộn bề như thế. Và chúng ta hẫng, có người hẫng tới vài vài nhịp, bởi vì còn để lại người thương ở một phương trời nào. Nhưng đừng sợ, vài nhịp ấy cũng chẳng quá lâu. Một năm, hai năm hay 5 - 7 năm, chúng ta cũng không mất gốc được, cú tát này chỉ hơi đau chút thôi.
Cú tát thứ hai: Sự nghiệp và mức lương
Nói du học sinh "hết thời" thì không đúng. Nhưng chúng ta đều phải công nhận, các bạn trẻ bây giờ chẳng cần du học, cũng có kiến thức và kỹ năng tuyệt vời. IELTS 7.5, 8.0 không còn là "hàng hiếm". SEO, chạy Ads, kiến thức đầu tư, các bạn ấy tự học và lăn lộn qua các công ty để học rất cừ. Và cũng có rất nhiều những cuộc thi uy tín giúp các bạn ấy khẳng định năng lực bản thân nữa.
>> Du học về, tôi chấp nhận làm việc không lương 6 tháng
Thế là đột nhiên, du học sinh, lúc đầu có hơi vỗ ngực (dù chỉ là một chút ở trong lòng) cũng bắt đầu hoang mang vào tương lai lắm lắm. Làm thế nào đây nhỉ? Profile thì cũng vừa vừa thôi, vì du học nên ra trường cũng trễ hơn các bạn, kinh nghiệm làm ở thị trường Việt Nam cũng còn mỏng như tờ giấy.
Không may, vì là du học sinh nên cứ muốn phải bắt đầu đi làm ở chỗ to to, có chút "brand name" mới xứng. Thế là, rất tự nhiên, thất nghiệp tìm đến chúng ta. Một tháng, hai tháng có người cần "nghỉ ngơi" tới gần cả năm. Bởi vì việc "không hợp", và vì mức lương sao mà "bèo".
Những người chưa từng trải qua, ắt sẽ bảo sao so sánh khập khiễng. Nhưng tôi tin với du học sinh chúng ta, ít nhiều sẽ có sự đắn đo do dự lúc nhận việc làm. Thế là lại nhớ lại ước, lại mộng tưởng, trong khi các bạn khác đang lăn lộn lăn lộn làm và học ở ngoài kia rất nhiều.
Quay trở lại Việt Nam làm việc trong hoàn cảnh bình thường đã là một trải nghiệm khó khăn. Nhưng Covid góp phần đẩy khó khăn lên thêm. Leader mới từ Mỹ về của tôi nói: "Bạn chị đã dành cả 9 tháng, chỉ để thích nghi". Bản thân tôi, cũng vì Covid mà đành miễn cưỡng ở lại học online và tốt nghiệp tại Việt Nam. Xui có, nhưng hên cũng nhiều. Thích nghi với việc rẽ hướng là kiếm việc làm sớm, tôi chưa bao giờ ngừng hi vọng Covid sẽ bớt đi để quay lại Hàn Quốc tiếp tục con đường đã vẽ ra. Nhưng cuộc sống luôn thế, sẽ cho bạn những bất ngờ không thể lường trước được.
Vậy làm thế nào để thích nghi?
Làm thế nào để quá trình thích nghi không quá lâu, hay thậm chí bạn có thể ổn định ngay từ khi về nước? Trải nghiệm và hoàn cảnh của mỗi người sẽ khác nhau, nhưng hãy thử tham khảo những ý tưởng này, biết đâu sẽ hữu ích:
- Bất cứ khi nào mảy may có ý định về nước làm việc, thậm chí kể cả đó là tương lai xa, xin đừng bao giờ ngắt kết nối với Việt Nam. Nói chuyện với người thân, bạn bè ở Việt Nam. Hỏi họ về những thứ diễn ra xung quanh. Hỏi bạn của bạn về công việc, về ngành họ làm, những khó khăn họ gặp phải, chia sẻ với họ nhiều hơn. Bạn sẽ có một hình dung nhất định về môi trường làm việc ở Việt Nam như thế nào.
Chăm chỉ đọc job description (mô tả công việc) xem yêu cầu công việc ở Việt Nam cần những kiến thức, kỹ năng gì để tìm tòi, học hỏi, bù vào những thiếu sót hiện tại của bạn.
- Kết nối với những du học sinh đã về nước trước bạn. Bạn có người để chia sẻ, những người hiểu khó khăn bạn đang gặp phải và có kinh nghiệm hơn bạn. Và biết đâu một cơ hội công việc tốt sẽ đến.
- Thử làm các công việc liên quan tới mạng xã hội: Là một cách giúp bạn giữ mối liên kết với Việt Nam, cũng là một bản CV online của bạn, bạn học được nhiều kỹ năng cần thiết: làm video, chỉnh sửa ảnh... bạn có lượng người theo dõi và giới thiệu việc làm.
>> 'Đi du học về nhưng bố mẹ vẫn phải nuôi cả vợ lẫn chồng'
- Nỗ lực hết mình khi vẫn còn là du học sinh: Thay vì chỉ đến trường học rồi làm bài tập, hãy thử thách bản thân nhiều hơn nữa: tham gia các câu lạc bộ, học ngoại ngữ, đăng ký thử sức trong các cuộc thi... Tích luỹ thật nhiều hơn nữa.
- Để ý cơ hội thực tập, làm việc của các công ty đa quốc gia có mặt ở nước bạn đang học và Việt Nam, và nếu được tuyển, hãy thử cố gắng làm việc hết sức để được ghi nhận. Ít nhất khi về Việt Nam và ứng tuyển vào công ty này, CV của bạn cũng có chút ấn tượng.
- Cuối cùng: Không quên dành thời gian hiểu mong muốn của bản thân, học cách chấp nhận và nỗ lực trong sự tích cực. Bạn không thể thay đổi hoàn cảnh, nhưng có thể chọn thái độ tích cực để thích nghi với hoàn cảnh đó. Có một điều tôi luôn tin tưởng, đó là chỉ cần vượt qua quãng thời gian thích nghi này thôi, các bạn du học sinh sẽ trở nên cực kì xuất sắc.
Du học sinh Việt Nam vốn rất hay được đánh giá cao bởi các giáo sư nước ngoài, dù bạn học ở trường nào, nước nào đi chăng nữa. Vậy nên bạn là người có tố chất, điều còn lại là sự nỗ lực và kiên trì sau thời gian thích nghi này thôi.
Phạm Thị Anh Thư
>> Bài viết không nhất thiết trùng với quan điểm VnExpress.net. Gửi bài tại đây.