BS.CKI Lê Thị Trúc Phương, Chuyên viên Y khoa Hệ thống tiêm chủng VNVC, cho biết não mô cầu gây các bệnh nặng nề như viêm màng não, nhiễm trùng máu hoặc kết hợp viêm màng não và nhiễm trùng máu cùng các bệnh não mô cầu không xâm lấn như viêm họng, viêm tai giữa, viêm phổi... Trong đó, một số bệnh có thể gây tử vong chỉ trong 24 giờ kể từ khi khởi phát triệu chứng đầu tiên.

Hiện tác nhân gây bệnh này đã có vaccine phòng ngừa, trong đó có hai loại cùng phòng nhóm B gồm loại của Italy và Cuba. Thắc mắc về lịch tiêm, hiệu quả phòng bệnh của hai loại phòng nhóm B và BC não mô cầu được bác sĩ giải đáp sau đây:

- Vaccine phòng nhóm B và BC khác nhau ra sao?

Vaccine VA-Mengoc-BC do hãng dược Finlay Institute của Cuba sản xuất còn vaccine Bexsero do hãng dược phẩm GSK sản xuất tại Italy.

Trong đó, vaccine Bexsero được sản xuất với công nghệ tiếp cận dựa trên hệ gen của vi khuẩn não mô cầu để phát triển vaccine (reverse vaccinology). Vaccine chứa bốn thành phần kháng nguyên của nhóm B, cung cấp khả năng tiêu diệt hiệp đồng cao và bao phủ nhiều chủng vi khuẩn não mô cầu nhóm B, có hiệu quả 95%.

Còn vaccine phòng nhóm BC được sản xuất theo công nghệ túi màng ngoài Polysaccharide, chứa một thành phần polysaccharide nhóm C và 1 kháng nguyên nhóm B nên cho hiệu quả bảo vệ trên nhóm B hẹp hơn.

Về lịch tiêm, vaccine phòng nhóm B chỉ định tiêm từ 2 tháng đến 50 tuổi còn vaccine phòng nhóm BC chỉ định tiêm từ 6 tháng đến 45 tuổi. Vaccine của Cuba hiện được sử dụng tại hơn 17 quốc gia còn vaccine từ Italy đang được sử dụng tại 52 quốc gia.

- Nên tiêm vaccine phòng nhóm B hay BC?

Các nghiên cứu cho thấy trẻ dưới một tuổi, đặc biệt là trẻ dưới 5 tháng tuổi có nguy cơ mắc não mô cầu nhóm B cao nhất. Nghiên cứu được đăng tải trên Thư viện Y khoa quốc gia Mỹ vào tháng 3/2022, bệnh viêm màng não mô cầu ở trẻ dưới một tuổi do nhóm huyết thanh B chiếm khoảng 60% trường hợp. Vì vậy, trẻ nên được bảo vệ sớm nhờ tiêm chủng, vaccine tốt nhất là vaccine được tiêm sớm nhất. Hiện, vaccine phòng nhóm B có chỉ định tiêm cho trẻ từ 2 tháng tuổi, giúp bảo vệ sớm cho trẻ so với vaccine phòng nhóm BC có chỉ định tiêm từ 6 tháng tuổi.

- Đã tiêm vaccine phòng nhóm BC thì có cần tiêm nhóm B?

Trường hợp đã tiêm vaccine phòng nhóm B, C của Cuba, mọi người có thể bổ sung vaccine nhóm B thế hệ mới để phòng rộng hơn các chủng vi khuẩn trong nhóm huyết thanh B gây bệnh.

Nhóm huyết thanh não mô cầu B rất đa dạng với hơn 8.000 chủng khác nhau về mặt di truyền. Nhờ có 4 thành phần kháng nguyên nên vaccine Bexsero có thể cung cấp khả năng tiêu diệt hiệp đồng, bao phủ nhiều chủng não mô cầu nhóm B so với vaccine của Cuba có một thành phần kháng nguyên.

- Đã tiêm vaccine nhóm B hoặc BC thì có cần phòng thêm nhóm ACYW?

Vaccine không tạo miễn dịch chéo với các chủng não mô cầu. Do đó, dù đã được chủng ngừa não mô cầu khuẩn nhóm B hoặc BC, mọi người vẫn cần tiêm thêm vaccine phòng các nhóm huyết thanh A, C, Y và W-135. Mỗi người cần tiêm ít nhất hai loại vaccine để phòng ngừa được đầy đủ 5 nhóm huyết thanh vi khuẩn gây bệnh.

Hiện bên cạnh loại của Italy và Cuba, Việt Nam có loại phòng 4 nhóm huyết thanh gây bệnh não mô cầu A, C, Y, W-135 là Menactra do hãng dược phẩm Sanofi Pasteur (Pháp) sản xuất. Vaccine có lịch tiêm cho trẻ từ 9 tháng đến người lớn 55 tuổi. Theo số liệu của CDC Mỹ, từ khi đưa vào sử dụng, vaccine cộng hợp ACYW-135 đã giảm đến 90% số ca mắc bệnh ở nhóm thanh thiếu niên với các nhóm huyết thanh C, Y và W-135.

Bác sĩ Phương khuyến cáo thanh thiếu niên và người lớn cũng cần tiêm vaccine não mô cầu. Đây là các đối tượng có tỷ lệ mang vi khuẩn không có triệu chứng cao, sinh hoạt ở những môi trường tập thể, đông đúc như nhà trọ, ký túc xá, lễ hội âm nhạc... nên có nguy cơ nhiễm khuẩn và mắc bệnh cao. Bên cạnh vaccine, mọi người giữ vệ sinh thông thoáng nơi ở và nơi làm việc, thường xuyên rửa tay, ăn uống đủ chất để nâng cao sức đề kháng.

Hoàng Thọ - Lý Vi