Không cần đưa tất cả người nhiễm Covid-19 vào bệnh viện. Thực tế cho thấy, chỉ những trường hợp chuyển biến nặng mới cần chữa trị tại các đơn vị chăm sóc tích cực. Tại Việt Nam, theo Bộ Y tế, khoảng 96% số ca nhiễm đợt dịch này không có triệu chứng hoặc triệu chứng nhẹ. Tỷ lệ bệnh nhân nặng cũng dưới 2% tại Singapore.
Nếu tất cả người nhiễm Covid đều được đưa vào các trung tâm y tế, hệ thống y tế sẽ mau chóng kiệt sức, sự quá tải và lây nhiễm chéo sang các bệnh nhân có bệnh nền sẽ nguy nan hơn nhiều. Chỗ ở phù hợp cho các bệnh nhân Covid-19 nhẹ và cho các nhóm cộng đồng thu nhập thấp để sống chung với dịch về lâu dài là một nhu cầu của xã hội.
Tôi nhận cuộc gọi từ sếp vào ngày đầu tháng tư năm ngoái, chỉ định mình sẽ tham gia nhóm thiết kế một khu nhà ở công nhân kết hợp khu cách ly cộng đồng, và phải làm trong thời gian ngắn nhất có thể.
Ngày này năm trước, Singapore đang vật lộn với số ca nhiễm Covid-19 tăng vọt. Trong số hơn 320.000 công nhân nước ngoài tại đây, hơn 54.000 người đã bị lây bệnh, theo Bộ Nhân lực Singapore. Đa phần họ đến từ các nước châu Á và làm việc trong các khu công nghiệp, công trường xây dựng, nhà máy đóng tàu khắp đảo quốc.
Những ký túc xá công nhân chật chội với hàng chục giường tầng trong mỗi căn phòng đóng kín, sử dụng chung canteen và nhà vệ sinh chính là cơ hội tuyệt vời để virus lây lan. Số lượng ca lây nhiễm hầu hết tập trung ở nhóm lao động này.
Chính phủ Singapore quyết định gấp rút xây dựng các khu cách ly cộng đồng cho công nhân để kiểm soát virus. Tôi và cộng sự làm việc tại Surbana Jurong, một công ty lớn trong ngành kiến trúc xây dựng ở đảo quốc, có duyên với dự án vì lẽ đó.
Khu đất trống tại quận Tampines không quá xa sân bay Changi được lựa chọn để thí điểm. Ý tưởng ban đầu sẽ là một trung tâm cách ly cộng đồng cho hàng trăm công nhân đang bị nhiễm Covid-19. Và về sau, nó sẽ trở thành khu nhà ở công nhân đáp ứng tiêu chuẩn giãn cách để sử dụng lâu dài.
Không hề có chút kinh nghiệm, chúng tôi không biết thiết kế thế nào để hạn chế virus. Một số đồng nghiệp cho rằng "nó phải trông như bệnh viện dã chiến Hoả Thần Sơn ở Vũ Hán", với toàn bộ phòng ốc được đóng kín, cách ly triệt để với môi trường bên ngoài, sử dụng điều hoà và hệ thống kiểm soát người ra vào nghiêm ngặt. Một số khác cho rằng ngược lại, phòng ốc phải thông thoáng, có ánh sáng tự nhiên để tránh tích tụ virus.
Giữa tháng tư, số ca nhiễm Covid-19 liên tục tăng, áp lực công việc gấp rút hơn. Bàn làm việc tại nhà của tôi vài tuần đó chỉ có laptop, sổ tay ghi chép phác thảo và vài ly mỳ ăn liền. Tôi gần như không ra khỏi nhà.
Sau những bối rối, chúng tôi bắt đầu ý tưởng thiết kế với những phòng ở dạng module lắp ghép với 6 giường, đảm bảo diện tích tối thiểu 6 m2 một người. Việc thiết kế theo kiểu module giúp quá trình lắp đặt được "thần tốc". Khoảng cách giữa mỗi giường tối thiểu một mét, đồng thời không sử dụng giường tầng. Vách ngăn được bố trí cao trên 2,4 m để hạn chế lây lan mầm bệnh.
Mỗi phòng ở này đều có nhà vệ sinh riêng và nhà tắm với vòi sen. Ngoài ra, khu nhà có một số giường bệnh theo tỷ lệ 1:500 người để sử dụng trong trường hợp khẩn cấp. Wifi được phủ tận mỗi giường bởi ai nằm cách ly cũng cần giữ liên lạc với người nhà.
Các khối nhà được nối với nhau bằng hành lang rộng 1,5 m có mái che, có thể sử dụng xe lăn chuyên chở người hoặc vật dụng đi xuyên suốt không gặp chướng ngại.
Ngoài ra, khu nhà ở cách ly cộng đồng này có cả cửa hàng tiện lợi, canteen ăn uống, phòng sinh hoạt cộng đồng, phòng đọc sách và ATM. Mọi vấn đề an ninh được quản lý bởi camera, hệ thống cửa xoay có nhận diện khuôn mặt và đo thân nhiệt mỗi khi ra vào.
Điều khác biệt của mô hình này so với bệnh viện dã chiến Vũ Hán là toàn bộ khu nhà được thông thoáng, tận dụng tối đa thông gió và chiếu sáng tự nhiên.
Sau hàng chục lần sửa lên sửa xuống với hướng dẫn từ Bộ Xây dựng và Bộ Y tế Singapore, mô hình nhà ở công nhân đầu tiên được hình thành chỉ trong một tháng. Nó mau chóng giúp cải thiện chất lượng sống của 5.000 lao động nhập cư tại Singapore cũng như giúp hạn chế sự lây lan của dịch bệnh trong lúc đợi tiêm chủng vaccine.
Chính phủ Singapore nhanh chóng hợp tác với các công ty thương mại để xây thêm 11 khu ký túc xá tương tự, dự kiến sẽ hoàn thành vào năm tới. Họ sẽ cho công nhân thuê lại với giá cả phải chăng, tầm 200 đến 300 dollar Singapore một người, so với giá trung bình một phòng cho thuê bình dân ở chung cư Singapore là từ 600 đến 700 SGD mỗi tháng.
Việt Nam cũng đang đối mặt với sự lây nhiễm dịch bệnh chủ yếu ở môi trường trong nhà với công nhân khu công nghiệp ở Bắc Giang, Bắc Ninh, TP HCM, Bình Dương... Tôi tin rằng, mô hình trên, với những tiêu chuẩn thiết kế tiết kiệm và nhanh chóng, hết sức gần gũi với điều kiện văn hoá, khí hậu, kinh tế của Việt Nam lúc này.
Về ngắn hạn, không chỉ kiến trúc sư, các sở ngành, ban lãnh đạo, giám đốc các khu công nghiệp đều có thể ngay lập tức hợp tác cải tạo lại những cơ sở không sử dụng như trường học cũ, nhà máy, kho hàng thành các khu nhà ở công nhân. Việc này có thể hoàn thành trong thời gian rất ngắn, dựa theo những tiêu chuẩn đã được nghiên cứu và ứng dụng của nước bạn.
Về lâu dài, chúng ta có thể triển khai mô hình trên cho người lao động khắp cả nước. Không nhất thiết dưới dạng module tiền chế lắp ghép, nhưng đảm bảo tiêu chuẩn về khoảng cách, mật độ và nhất là thông thoáng tự nhiên.
Dự án chúng tôi đã thực hiện với tiêu chuẩn và vật giá tại Singapore ước tính 5.000 đến 6.000 dollar Singapore cho một giường, nhưng với mức sống và vật giá của Việt Nam, tôi tin giá sẽ rẻ hơn nhiều. Điều này giúp nhà nước, doanh nghiệp có thể đầu tư và đưa ra một mức giá cho thuê hợp túi tiền người lao động và quan trọng, đảm bảo các nguyên tắc chống dịch về lâu dài trong khi giúp các nhà máy không phải đóng cửa vì phát hiện ca bệnh.
Việc xây dựng tốt hơn nếu các công ty nhận được sự hướng dẫn từ các ban ngành để đáp ứng tiêu chuẩn y tế của chính phủ. Đây còn là cơ hội để chúng ta nâng cấp chất lượng sống của công nhân, đối tượng chịu ảnh hưởng nặng nề nhất của dịch bệnh.
Sau khu nhà đầu tiên cho 5.000 người, chúng tôi lại tiếp tục thiết kế những dự án khác khi nhu cầu cải thiện nhà ở công nhân tăng cao. Covid-19 đã làm Singapore, đất nước nổi tiếng về sự giàu có và sạch sẽ, giật mình nhận ra vấn đề tồn tại lâu nay là chất lượng sống trong các khu nhà ở công nhân.
Đại dịch Covid-19 là cơ hội thay đổi tư duy về lối sống. Việc kiến thiết và cung cấp các khu nhà ở công nhân đạt chuẩn giãn cách cộng đồng còn là cơ hội để Việt Nam cải thiện điều kiện ăn ở của người lao động. Nó không chỉ là một tiêu chí để thu hút "đại bàng" mà còn nói lên năng lực của người lãnh đạo.
Trình Phương Quân