Chính quyền của Tổng thống Joe Biden đã chi khoảng 8 tỷ USD viện trợ quân sự cho Ukraine. Hồi tháng 5, quốc hội Mỹ cũng thông qua gói ngân sách bổ sung 40 tỷ USD, nhiều hơn những gì mà ông Biden yêu cầu và cao hơn ngân sách quốc phòng hàng năm của hầu hết đồng minh châu Âu, để hỗ trợ Ukraine và đối phó với những hậu quả toàn cầu của cuộc xung đột.
Nhưng khi chiến sự Ukraine sắp bước sang tháng thứ 6 mà chưa có dấu hiệu sớm kết thúc, ngay cả những đồng minh thân cận nhất của Tổng thống Biden cũng bày tỏ lo ngại về nguy cơ nước Mỹ trở nên mệt mỏi với gánh nặng xung đột.
Tỷ lệ ủng hộ của ông Biden liên tục sụt giảm, thậm chí còn thấp hơn cựu tổng thống Donald Trump trong cùng giai đoạn của nhiệm kỳ tổng thống. Lạm phát ở Mỹ chạm ngưỡng cao nhất trong 4 thập kỷ. Đảng Cộng hòa nhiều khả năng giành thắng lợi lớn trong cuộc bầu cử quốc hội giữa nhiệm kỳ vào tháng 11, giúp họ kiểm soát cả Hạ viện lẫn Thượng viện Mỹ.
Trong một bài viết trên Delaware Online, thượng nghị sĩ Dân chủ Chris Coons, đồng minh thân cận của ông Biden, ca ngợi tinh thần đoàn kết của NATO tại hội nghị thượng đỉnh ở Madrid, Tây Ban Nha tháng trước. Tuy nhiên, Coons cho biết ông lo ngại về cam kết duy trì ủng hộ Ukraine của người Mỹ, khi cuộc chiến chưa có dấu hiệu kết thúc.
Khoản viện trợ cho Ukraine sẽ chỉ kéo dài tới tháng 9. Một số thành viên Hạ viện Mỹ cho rằng quốc hội sẽ cần phải phê duyệt một gói viện trợ lớn hơn trước cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ, bởi họ lo ngại các nhà lập pháp sẽ khó có thể tìm được tiếng nói chung về vấn đề này sau đó.
"Đó sẽ là một cuộc chiến khó khăn", một thành viên đảng Cộng hòa ở Thượng viện nói. "Bởi cuộc chiến đã thay đổi và tình hình trong nước cũng đã khác".
Tổng thống Joe Biden tại Nhà Trắng hôm 22/2. Ảnh: AFP.
Người Mỹ phần lớn ủng hộ giúp đỡ Ukraine và nhiều người thậm chí muốn chính phủ làm nhiều hơn, bất chấp cái giá kinh tế mà họ phải trả. Theo khảo sát của YouGov tháng này, 39% người Mỹ được hỏi nghĩ rằng chính sách của chính quyền ông Biden cần cứng rắn hơn. Hơn một nửa ủng hộ các hình thức hỗ trợ khác.
Tuy nhiên, những người Cộng hòa tỏ ra thận trọng hơn phe Dân chủ. Khoảng 1/5 người Cộng hòa nói rằng chính quyền ông Biden nên bớt cứng rắn trong ứng phó với Nga. 43% không muốn chi thêm tiền cho Ukraine. Họ cũng không ủng hộ cung cấp vũ khí tiên tiến cho Ukraine nhiều như đảng Dân chủ.
Các trợ lý quốc hội chỉ ra ba yếu tố có thể ảnh hưởng tới mức độ ủng hộ của các nghị sĩ Mỹ dành cho Ukraine. Đầu tiên là tính chất phức tạp của quốc hội sau cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ. Nếu đảng Cộng hòa kiểm soát một hoặc cả hai viện, điều cần quan tâm là phe nào trong đảng sẽ chiếm ưu thế hơn.
Trong vấn đề Ukraine, đảng Cộng hòa hiện chia làm hai phe. Một phe của ông Mitch McConnell, người hồi tháng 5 đã cùng các đồng nghiệp tới Kiev gặp Tổng thống Volodymyr Zelensky, còn một phe là những người ủng hộ nhiệt thành cựu tổng thống Trump cùng lý tưởng "Đưa Mỹ vĩ đại trở lại" (MAGA).
Ông Trump vẫn có ảnh hưởng lớn trong đảng Cộng hòa. Ông đã chỉ trích khoản viện trợ gần đây cho Ukraine. "Đảng Dân chủ đang gửi thêm 40 tỷ USD cho Ukraine, trong khi các phụ huynh Mỹ phải vật lộn nuôi con", ông nói.
Nghị sĩ Ruben Gallego, thành viên đảng Dân chủ, cho rằng nếu đảng Cộng hòa kiểm soát Hạ viện, sự ủng hộ của Mỹ dành cho Ukraine "sẽ chấm dứt".
Ông dự đoán các lãnh đạo Cộng hòa sẽ không thể ngăn những người theo chủ nghĩa Trump như Marjorie Taylor Greene hay Matt Gaetz "ngăn chặn các chính sách hỗ trợ Ukraine của chúng tôi".
"Ruben nói rất đúng", Gaetz phản hồi bình luận của Gallego.
Eric Edelman, cựu quan chức Lầu Năm Góc dưới thời tổng thống George W. Bush, cũng lo ngại rằng tư tưởng "từ bỏ Ukraine" có thể tăng lên sau cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ. Nếu phe này chiếm ưu thế trong Hạ viện, nơi đề xuất các dự luật chi tiêu, những nỗ lực cấp thêm viện trợ cho Ukraine sẽ trở nên khó khăn hơn.
Rất ít người tin rằng Kevin McCarthy, lãnh đạo phe Cộng hòa ở Hạ viện, sẽ chống lại phe cánh hữu ủng hộ Trump, ngay cả khi ông từng ca ngợi Tổng thống Zelensky là "Winston Churchill thời hiện đại".
Áp lực chế ngự nhóm MAGA ở Thượng viện cũng sẽ ngày càng tăng, dù đảng Dân chủ hay phe của McConnell kiểm soát cơ quan này sau cuộc bầu cử.
Edelman nói vấn đề Ukraine sẽ là một phần của "cuộc chiến lớn hơn cho linh hồn của đảng Cộng hòa".
Yếu tố thứ hai là mức độ các đồng minh Mỹ sẵn sàng tiếp tục giúp đỡ Ukraine đối đầu Nga. "Các đồng minh châu Âu của chúng tôi đang làm được bao nhiêu? Tôi đang hỏi hoàn toàn theo nghĩa đen", ông Coons nói.
Thượng nghị sĩ Coons cho hay với hầu hết người Mỹ, Ukraine "cách xa nửa vòng Trái Đất". Các nước châu Âu dễ bị tổn thương hơn Mỹ trước nguy cơ leo thang xung đột, mất nguồn cung năng lượng và dòng người tị nạn.
Thành viên thuộc Lực lượng Phòng vệ Lãnh thổ Ukraine tham gia tập trận trong khu rừng gần thủ đô Kiev hôm 13/7. Ảnh: AFP.
Yếu tố đáng cân nhắc nhất có lẽ là những thành quả Ukraine đạt được trên chiến trường. Nếu chính quyền ông Biden chứng minh được họ đang giúp quân đội Ukraine giành được lợi thế chiến trường thay vì bị sa lầy vào một cuộc chiến kéo dài, họ có thể dễ dàng nhận được ủng hộ hơn, theo giới phân tích.
Nhưng các nhà quan sát cho rằng với tình thế hiện nay, chiến sự nhiều khả năng sẽ biến thành cuộc chiến tiêu hao kéo dài. Ukraine gần đây đã sử dụng hiệu quả hệ thống pháo phản lực HIMARS của Mỹ để tập kích các sở chỉ huy và kho đạn của Nga, nhưng lực lượng Ukraine vẫn bị đối phương áp đảo về nhiều mặt.
Mục tiêu của ông Biden trong cuộc xung đột không được thể hiện rõ ràng. Chính quyền của ông đã ngừng nói về việc giúp Ukraine giành chiến thắng, thay vào đó là ngăn nguy cơ Kiev bị đánh bại. Dù vẫn tiếp tục cung cấp viện trợ quân sự cho Ukraine, mối quan tâm của ông Biden rất rõ ràng: tránh xung đột trực tiếp giữa NATO và Nga, nước sở hữu kho vũ khí hạt nhân lớn.
Mỹ đã yêu cầu Ukraine không được sử dụng pháo phản lực HIMARS, vốn có tầm bắn hơn 80 km, để tập kích mục tiêu trên lãnh thổ Nga. Đến nay, Mỹ vẫn từ chối cung cấp các loại đạn có tầm bắn 300 km cho tổ hợp HIMARS.
Một số người Mỹ tin rằng Ukraine không thể thắng trong cuộc chiến này, nên họ khuyên ông Biden nên nhanh chóng tìm kiếm một thỏa thuận ngoại giao với Nga. Nhưng những người ủng hộ Ukraine, dù ở đảng Dân chủ hay Cộng hòa, đều muốn Tổng thống Biden nhanh chóng giành chiến thắng bằng cách cung cấp thêm viện trợ cho Ukraine và chấp nhận nhiều nguy cơ hơn.
"Nếu họ chấp nhận một ván cờ hòa, ngay cả khi không muốn điều đó, họ sẽ thua trên chiến trường Ukraine và cũng sẽ thua trong nỗ lực giành ủng hộ của dư luận trong nước", Eric Edelman nhận định.
Thanh Tâm (Theo Economist)