TP HCM kiến nghị Chính phủ, Quốc hội nâng tỷ lệ điều tiết ngân sách để lại cho địa phương này giai đoạn 2022-2025 là 23% và tăng lên 26% vào 2026-2030. Tại cuộc làm việc với lãnh đạo TP HCM hôm 13/5, Thủ tướng Phạm Minh Chính nói "ủng hộ tối đa" và sẽ trình Quốc hội kiến nghị tăng tỷ lệ để lại 23% giai đoạn 2022-2025.
Chia sẻ với VnExpress, Tiến sĩ Huỳnh Thế Du - Giảng viên Đại học Fulbright gọi đây là "khoản đầu tư sinh lời, tạo thêm nguồn thu bền vững cho thành phố".
Ông nhắc tới bài học Trung Quốc khi nước này dành nguồn lực rất lớn cho các đô thị lớn, như chi ngân sách trong thời gian dài của Trung Quốc khoảng 23% GDP, trong khi các đô thị lớn như Bắc Kinh, Thượng Hải mức chi 20-21% GDP.
Với Việt Nam, chi tiêu ngân sách so với GDP thời gian qua 25-30%, nhưng chi ngân sách của đô thị lớn như TP HCM chỉ 6-8% GDP trong khi đóng góp ngân sách Trung ương của thành phố khoảng 27-30%.
Thu chi ngân sách của TP HCM giai đoạn 2010-2020. Đồ hoạ: Tiến Thành.
Bản chất cạnh tranh của các quốc gia, theo ông Du, là sự cạnh tranh giữa các đô thị lớn. Nên sự phát triển của TP HCM - đầu tàu kinh tế lớn của cả nước cũng là chuyện cạnh tranh của quốc gia.
Theo Tiến sĩ Du, việc lãnh đạo Chính phủ ủng hộ tăng tỷ lệ ngân sách để lại cho TP HCM cho thấy thông điệp rõ ràng, là tập trung phát triển cho vùng kinh tế động lực để "miếng bánh to lên, góp phần vào phát triển quốc gia, và khi đó tất cả mọi người cùng khấm khá".
Ước tính, với "miếng bánh" ngân sách TP HCM hiện nay, mỗi phần trăm thu ngân sách được để lại, TP HCM có thêm khoảng 2.000 tỷ đồng. Nên 5% tỷ lệ điều tiết ngân sách được để lại, ước tính thành phố sẽ thêm mỗi năm nguồn vốn khoảng 10.000 tỷ đồng.
Tiến sĩ Trần Du Lịch - nguyên Viện trưởng Viện nghiên cứu phát triển TP HCM cho rằng, khoản tiền này chưa đủ cho nhu cầu phát triển bao trùm cho mục tiêu thành phố trở thành siêu đô thị, vùng động lực kinh tế kết nối khu vực phía Nam.
Song ít nhất cũng giúp thành phố này giải quyết được những bức xúc nhất về cơ sở hạ tầng, nhất là hạ tầng giao thông hiện nay.
TP HCM cho rằng, việc tăng tỷ lệ ngân sách để lại cho TP HCM sẽ giúp thêm nguồn lực chi cho đầu tư phát triển hạ tầng kinh tế, hạ tầng xã hội, giúp thành phố phát triển nhanh, bền vững. Địa phương sẽ dùng khoản tăng thêm này để đầu tư đường vành đai, tuyến đường cửa ngõ, đường trên cao, đường cao tốc liên vùng...
"Hạ tầng TP HCM bất cập nghiêm trọng. Các chốt giao thông trọng điểm đều ngổn ngang, trong khi thành phố không có nguồn cân đối vốn", ông Lịch chia sẻ. Theo đó, phần nào ách tắc, quá tải các công trình hạ tầng giao thông trọng điểm, như tắc nghẽn sân bay Tân Sơn Nhất, chống ngập lụt... sẽ được giải toả.
Khu vực trung tâm TP HCM, tháng 4/2021. Ảnh: Quỳnh Trần.
Ông Trương Văn Phước - nguyên quyền Chủ tịch Uỷ ban Giám sát Tài chính quốc gia nhận xét, việc tăng ngân sách để lại cho thành phố sẽ giúp phát triển cơ sở hạ tầng kết nối giữa "đầu tàu" kinh tế và các địa phương lân cận, vốn đang trở nên quá tải.
Điều này cũng tạo nên cú hích phát triển cơ sở hạ tầng thông qua cơ chế đối tác công tư (PPP). Bên cạnh đó, thành phố cũng có điều kiện phát triển kinh tế số và xây dựng nhân lực chất lượng cao hơn so với trước. "Tỷ lệ điều tiết ngân sách lớn hơn thì TP HCM sẽ đóng góp nhiều hơn tới sự phát triển kinh tế của cả nước", ông nhận định.
Tất nhiên khi tăng tỷ lệ ngân sách giữ lại cho TP HCM, theo ông Phước, cần phải điều chỉnh lại cơ cấu thu chi ngân sách từng địa phương. Nhưng trong một thời gian ngắn, cộng hưởng của chính sách này có thể bù đắp mất cân đối ngân sách tạm thời để xác lập cân đối vững chắc, tích cực hơn.
Tỷ lệ ngân sách được giữ lại của TP HCM bị giảm trong nhiều năm gần đây. Đồ hoạ: Tiến Thành.
Song với khoản tiền có được từ tăng tỷ lệ ngân sách để lại cho TP HCM không nhiều so với nhu cầu vốn cho phát triển, Tiến sĩ Huỳnh Thế Du nhấn mạnh, thành phố nên ưu tiên nguồn lực này có trọng điểm chứ không dàn trải. Ưu tiên nguồn lực cho phát triển hạ tầng thành phố Thủ Đức, theo ông Du, là phương án tối ưu hơn cả mà thành phố có thể tính tới.
"Nguồn lực có thêm nên đầu tư "ra tấm ra món" cho Thủ Đức, chứ không nên hoà chung, rót chỗ này một ít, chỗ kia một ít, rồi cuối cùng tiền bỏ ra như muối bỏ bể mà hiệu quả không thấy rõ", Tiến sĩ Du nhấn mạnh.
Về lâu dài, ngoài nâng tỷ lệ ngân sách để lại cho TP HCM, giảng viên Đại học Fulbright cho rằng, Chính phủ, Quốc hội cần trao thêm cơ chế để thành phố có thể tự chủ nguồn thu dành cho chi đầu tư phát triển.
Đồng tình, Tiến sĩ Trần Du Lịch nói, cơ chế tự chủ nguồn thu cho thành phố có thể thông qua chính sách tự quyết thuế, phí như các đô thị trong khu vực Manila, Jakarta và nhiều đô thị lớn trên thế giới đang áp dụng.
Mặt khác, ông Du cũng lưu ý, lãnh đạo thành phố cần chủ động, sáng tạo hơn trong cách thức tiếp cận, tạo nguồn lực cho phát triển của thành phố. Bởi, ngân sách chỉ là một nguồn lực cho phát triển, còn nhiều cơ chế khác như khai thác giá trị từ đất, huy động nguồn lực đầu tư tư nhân, đầu tư PPP... cho phát triển của TP HCM.
"Một đồng ngân sách phải tạo ra 3-4 đồng vốn khác cho đầu tư phát triển. Ở đây rất cần sự năng động, sáng tạo hơn nữa của chính quyền thành phố", ông Du kỳ vọng.
Hoài Thu - Quỳnh Trang