Theo bác sĩ sản khoa Trần Thị Kim Xuyến, HPV có trên 120 loại, phổ biến ở nam và nữ. Các HPV sinh ung (nguy cơ cao) là 16, 18, 45, 31, 16, 33. Thông thường cơ thể sẽ tự chống lại HPV trước khi nó có thể gây ra những vấn đề sức khỏe. Hầu hết những người bị nhiễm HPV không có triệu chứng và không biết mình đã nhiễm bệnh. Tỷ lệ nhiễm HPV trong ung thư cổ tử cung là 99,7% và ở trường hợp mụn cóc sinh dục là trên 90%.
HPV lây qua đường tình dục như giao hợp, quan hệ bằng miệng, quan hệ ngoài... Một số đường lây truyền khác gồm vật truyền bệnh, đồ lót, găng phẫu thuật, kềm sinh thiết, truyền từ mẹ qua trẻ sơ sinh dẫn đến đa bướu gai hô hấp.
Các yếu tố nguy cơ nhiễm HPV ở nữ do vệ sinh kém, bộ phận sinh dục thường ẩm ướt, viêm âm hộ âm đạo, quan hệ tình dục sớm, nhiều bạn tình hoặc với bạn tình đã có nhiều bạn tình, bạn tình nam không cắt da quy đầu, tiền căn tình dục của bạn tình nam, suy giảm miễn dịch. Các yếu tố nguy cơ nhiễm HPV ở nam thường là do bao quy đầu dài, không cắt da quy đầu, quan hệ tình dục sớm, nhiều bạn tình…
Bệnh lý thường thấy nhất do HPV tuýp 6-11 gây ra ở nam là mụn cóc sinh dục. Các loại HPV khác có thể gây ung thư ở dương vật và hậu môn. HPV cũng có thể gây ung thư cuống họng.
Mụn cóc sinh dục và HPV
Mụn cóc sinh dục là những mụn nhìn thấy được ở vùng sinh dục của đàn ông và phụ nữ. Mụn có thể nhô lên hay bẹt, nhỏ hay lớn, thường không đe dọa tính mạng nhưng khó đối phó. Lứa tuổi mắc nhiều nhất là 20-45. Thời gian ủ bệnh 1-6 tháng, trong thời gian này nếu bệnh nhân có quan hệ tình dục không an toàn có thể dễ dàng truyền bệnh.
Các mụn này có thể xuất hiện sau khi đã bị nhiễm HPV nhiều tuần, nhiều tháng hay nhiều năm. Vì những lý do này, không có cách nào chắc chắn để biết mình bị lây mụn cóc sinh dục khi nào hay từ ai.
Có nhiều cách để điều trị mụn cóc sinh dục, bao gồm các loại kem, làm mụn bị khô đi hoặc cắt bỏ. Tuy nhiên điều trị hết mụn cóc sinh dục không phải là hết HPV. Mụn cóc sinh dục thường tái phát sau khi điều trị, đặc biệt là trong 3 tháng đầu tiên.
Vấn đề nghiêm trọng nhất ở phụ nữ do HPV là ung thư cổ tử cung
HPV cũng có thể gây ra ung thư âm hộ, âm đạo, hậu môn, và hầu họng (tập hợp ung thư đầu và cổ, vòng quanh sau lưỡi và yết hầu). Tuy nhiên những loại ung thư này ít hơn ung thư cổ tử cung, thường ở phụ nữ 30 tuổi trở lên.
Tại Việt Nam mỗi năm có khoảng trên 6.000 trường hợp mắc mới và trên 300.000 phụ nữ tử vong. Bệnh tập trung trong lứa tuổi 40 đến dưới 70 tuổi, đạt đỉnh lứa tuổi 50-60.
HPV tấn công tế bào biểu mô lát tầng, chiếm toàn bộ biểu mô lát tầng, sau đó tấn công qua lớp màng đáy dẫn đến ung thư giai đoạn xâm lấn.
Việc chủng ngừa có khả năng ngăn ngừa các sang thương ngay từ đầu. Nữ giới từ 9 đến 26 tuổi nên được chích ngừa HPV nếu chưa nhiễm. Nên chích ngừa sớm để đạt được hiệu ứng miễn dịch tốt nhất. Thuốc chủng ngừa HPV hữu hiệu nhất khi chích trước khi có quan hệ tình dục lần đầu tiên, khi họ có thể bị phơi nhiễm HPV. Thời điểm khuyến cáo là khi trẻ 11-12 tuổi. Việc chích văcxin sau 26 tuổi không cho thấy có lợi ích rõ ràng trong việc ngăn ngừa ung thư cổ tử cung, vì thế không được khuyến cáo trong lứa tuổi này.
Trước đây, việc chích ngừa HPV chỉ được khuyến cáo cho trẻ nữ. Từ thàng 10/2011, Trung tâm Kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh CDC đề nghị chích ngừa cho các trẻ nam 11-12 tuổi. Nếu lớn hơn và chưa nhiễm HPV, văcxin có thể dùng cho đến giới hạn là 21 tuổi, có thể 26 tuổi đối với một số đối tượng đặc biệt như nam quan hệ đồng giới hoặc có suy giảm miễn dịch.
Lưu ý, thuốc chủng ngừa không phòng ngừa được tất cả các tuýp HPV trong khi hai tuýp 16, 18 chỉ là nguyên nhân gây nên 70% ca ung thư và hiệu quả này chỉ kéo dài 4-5 năm trong điều kiện tiêm đủ 3 mũi theo phác đồ. Thuốc không điều trị khỏi khi đã bị nhiễm hoặc đang bị bệnh do siêu vi HPV hiện tại (như mụn cóc sinh dục), cũng không ngăn ngừa được các bệnh lây truyền qua đường tình dục khác. Điều này cũng có nghĩa là dù đã tiêm vắcxin, phụ nữ vẫn phải được tầm soát ung thư bởi xét nghiệm phát hiện (xét nghiệm Papmears) định kỳ.
Bao cao su có thể giảm nguy cơ nhiễm siêu vi HPV, mụn cóc sinh dục và ung thư cổ tử cung. Nhưng siêu vi HPV có thể gây nhiễm trùng ở những chỗ bao cao su không che được. Nên dùng bao cao su mới mỗi khi có quan hệ tình dục, mang trước khi có quan hệ cho đến khi kết thúc.
Lê Phương