Tại cuộc họp của Hội đồng Ngoại giao Liên minh châu Âu (EU) ngày 19/4, ngoại trưởng các nước thành viên dự kiến thông qua văn kiện đầu tiên đưa ra chiến lược toàn diện của tổ chức với khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương.
Dự thảo của văn kiện cho biết chiến lược của EU nhằm giải quyết sự trỗi dậy của Trung Quốc với các chủ đề gồm giảm phụ thuộc vào nước này và mở rộng vai trò của châu Âu trong số hóa khắp Đông Nam Á. Chiến lược mới cũng thừa nhận "tầm quan trọng của hiện diện hải quân có ý nghĩa của EU tại Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương".
Các nước thành viên EU được nhận định vẫn tồn tại "ác cảm" với chủ nghĩa phiêu lưu quân sự ở địa điểm cách nửa vòng Trái đất. Những hoạt động vượt quá các sứ mệnh hải quân là thay đổi mạnh mẽ về hướng địa chiến lược, đặc biệt trong bối cảnh Trung Quốc gây áp lực quân sự với Philippines và đảo Đài Loan.
Trực thăng MH-60 và hộ vệ hạm HMAS Anzac của hải quân Australia (bên trái) diễn tập cùng tàu sân bay trực thăng Pháp FS Tonnerre tại vịnh Bengal ngày 7/4. Ảnh: US Navy.
Mỹ từ lâu đóng vai trò là cảnh sát hàng hải trong khu vực, tìm cách trở thành đối trọng với Trung Quốc và Triều Tiên. Trong khi đó, EU tới nay chỉ đóng vai trò rất nhỏ tại Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương.
Một quan chức ngoại giao EU mô tả dự thảo chiến lược mới là "xoay trục". Alessio Patalano, chuyên gia về xung đột Đông Á tại Đại học Hoàng gia ở London, cho biết đây là "mở rộng đáng kể" của EU. Tuy nhiên, mọi việc phụ thuộc vào liệu EU có thông qua dự thảo hay không, đặc biệt trong bối cảnh thiếu lực lượng hải quân sở hữu vũ khí hạt nhân sau khi Anh rời liên minh.
Đối với phần lớn các nước châu Âu, Biển Đông không phải điểm đến chính trong các sứ mệnh hải quân. Đức thông báo cử một khu trục hạm tới châu Á vào tháng 8, sau đó chiến hạm sẽ đi qua Biển Đông trong hải trình về nước.
Các quan chức ngoại giao EU nhận định khó xây dựng được thống nhất giữa 27 thành viên về chiến lược Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương, do nhiều nước không muốn tổn hại đến các lợi ích thương mại quan trọng với Trung Quốc. Khi soạn thảo tài liệu, các quan chức phải điều chỉnh để xử lý "những lo ngại rằng tài liệu bị coi là chống Trung Quốc", một nguồn tin cho biết.
Dự thảo chiến lược mới của EU tập trung vào hợp tác hơn là đối đầu tại khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương, nhận định khu vực đang gặp rủi ro do "căng thẳng gia tăng về thương mại và chuỗi cung ứng, cũng như trong các lĩnh vực công nghệ, chính trị và an ninh", ảnh hưởng trực tiếp đến lợi ích của EU.
Khu vực Biển Đông. Đồ họa: CSIS.
Tài liệu dự thảo phản ánh một số chiến lược của Mỹ ở Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương, đặc biệt về hoạt động đảm bảo tuyến hàng hải "tự do và cởi mở", an ninh và đa dạng hóa thương mại.
Cách tiếp cận của EU với khu vực tương đồng với Mỹ, trong bối cảnh nhiều quốc gia ở khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương thường xuyên bày tỏ quan ngại về "các hoạt động trên biển hung hăng của Trung Quốc".
EU cho biết liên minh sẽ "thiết lập giám sát toàn diện về an ninh và tự do hàng hải theo luật pháp quốc tế", đặc biệt là Công ước Liên Hợp Quốc về Luật biển (UNCLOS) mà Trung Quốc bị cáo buộc vi phạm tại Biển Đông.
Nguyễn Tiến (Theo Politico)