(Bài viết Ý Kiến không nhất thiết trùng với quan điểm VnExpress.net.)
Nhìn chung, CPI của một số nền kinh tế lớn trên thế giới trong tháng 3 và tại Việt Nam trong tháng 4 đều sụt giảm, trong đó CPI nhóm tiêu dùng liên quan đến nhà ở và CPI nhóm vận tải hàng hóa đều giảm, đặc biệt là CPI nhóm vận tải hàng hóa. "Sụt giảm" là hai từ phản ánh là một bức tranh tổng thể về nền kinh tế thế giới nói chung và Việt Nam nói riêng trong đại dịch Covid. Dự kiến trong quý II/2020 sẽ tiếp tục giảm so với cùng kỳ năm 2019.
Theo công bố của các Chính phủ trên thế giới:
Tại Mỹ: Chỉ số giá tiêu dùng (CPI) tháng 3 đã giảm 2.1 điểm (từ 259,05 điểm tháng 2/2020 xuống còn 256,95 điểm), điều này đi ngược so với quy luật thường thấy trong vòng 20 năm trở lại đây là CPI tháng 3 thường tháng cao nhất trong Quý I. Trong đó: CPI nhóm tiêu dùng liên quan đến nhà ở giảm nhẹ (từ 270,28 điểm vào tháng 2/2020 xuống còn 270,27 điểm) và CPI nhóm vận tải hàng hóa giảm 3.92 điểm (từ mức 207,77 điểm tháng 2/2020 xuống còn 203,85 điểm);
Tại khu vực các nước sử dụng đồng Euro: Chỉ số giá tiêu dùng (CPI) tháng 3 đạt 105,13 điểm, giảm nhẹ (0.01%) so với cùng kỳ năm 2019 trong đó: CPI nhóm tiêu dùng liên quan đến nhà ở giảm nhẹ 0.53 điểm (từ 105,42 điểm vào tháng 2/2020 xuống còn 104,89 điểm) và CPI nhóm vận tải hàng hóa giảm 1.64 điểm (từ mức 106,33 điểm tháng 2/2020 xuống còn 104,69 điểm);
Tại Trung Quốc: Chỉ số giá tiêu dùng (CPI) tháng 3 giảm 0.9 điểm từ mức (từ mức 105,20 điểm vào tháng 2/2020 xuống 104,30 điểm).
Tại Việt Nam, theo công bố của Tổng cục thống kê:
Chỉ số giá tiêu dùng (CPI) tháng 4/2020 đã giảm tới 1,54% so với tháng trước. Sức mua giảm mạnh đã khiến CPI giảm (đây là mức thấp nhất của CPI tháng 4 trong giai đoạn 2016-2020). Trong đó: Có 6/11 nhóm hàng hóa và dịch vụ có chỉ số giá giảm, trong đó nhóm giao thông giảm nhiều nhất với 13,86%; nhóm nhà ở và vật liệu xây dựng giảm 2,33%; nhóm văn hóa, giải trí và du lịch giảm 0,4%; nhóm may mặc, mũ nón và giày dép giảm 0,17%; nhóm bưu chính - viễn thông giảm 0,02%; nhóm hàng hóa, dịch vụ khác giảm 0,13%.
Ước tính tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng tháng 4 giảm 26% so với cùng kỳ năm trước. Tính chung 4 tháng đầu năm 2020, tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng giảm 4,3% nếu loại trừ yếu tố giá giảm 9,6%. Nhưng có điểm sáng là doanh thu bán lẻ hàng hóa 4 tháng đầu năm 2020 vẫn tăng nhẹ (tăng 0,4% so với cùng kỳ năm trước) do hình thức mua sắm trực tuyến được người tiêu dùng ưa chuộng trong thời gian gần đây...
Vậy nguyên nhân ở đây là gì?
Nguyên nhân dễ nhận thấy nhất là do dịch Covid-19 diễn biến phức tạp nên một số các hoạt động của doanh nghiệp và cá nhân phải tạm dừng do thực hiện việc giãn cách xã hội từ đó ảnh hưởng tiêu cực tới hoạt động thương mại, dịch vụ, hoạt động mua sắm hàng hóa, chi tiêu của người tiêu dùng giảm mạnh, nhiều cơ sở lưu trú, ăn uống, lữ hành phải tạm đóng cửa và một số nền kinh tế đóng cửa các hoạt động vận tải...
Nhưng còn một nguyên nhân sâu xa nữa mà chúng ta ít để ý đó chính sự phản ứng "quá mức" của thị trường đối với các thông tin xấu (cụ thể ở đây là các thông tin do đại dịch Covid-19) dẫn đến dẫn đến việc giảm "quá mức" thói quen mua sắm, tiêu dùng của xã hội (theo mô hình Thaler của nhà kinh tế học Richard Thaler đạt giải Nobel kinh tế năm 2017).
Như vậy, có thể nói dịch bệnh Covid đã gây ra một tác động kép lên cả "tổng cung" và "tổng cầu", làm Chính phủ phải kịp thời tung ra các chính sách biện pháp để thúc đẩy cả cung và cầu như: gói hỗ trợ lãi suất cho nghiệp, miễn giảm thuế... và thúc đẩy đầu tư công, gói hỗ trợ 62.000 tỷ đồng để kích thích nhu cầu người dân, thí điểm biện pháp hỗ trợ các cặp vợ chồng sinh đủ hai con...
>> Những việc cần làm ngay để phục hồi kinh tế Việt Nam sau đại dịch
Nhưng làm thế nào để triển khai các chính sách này một cách hiệu quả và an toàn trong giai đoạn tới, giúp phục hồi kinh tế sau khủng hoảng? Tôi xin đưa ra gợi ý đối với 3 nhóm chủ thể như sau:
Chính phủ: nghiên cứu đưa ra các biện pháp thực thi chính sách một cách linh hoạt, sáng tạo để thay đổi các hành vi của toàn xã hội (trong đó có hành vi tiêu dùng) được gói gọn vào bốn chữ viết tắt là EAST: Easy, Attractive, Social and Timely, tức là đưa ra các chính sách: dễ thực hiện, dễ gây chú ý, mang tính xã hội và hợp thời điểm (theo lý thuyết kinh tế học hành vi của Thaler);
Gói hỗ trợ 62.000 tỷ là một ví dụ: thay vì phát tiền mặt và chuyển tiền cho người dân thì có thể chuyển thành những phiếu mua hàng có thời hạn (có thể tập trung vào nhóm các mặt hàng có chỉ số CPI thấp cần kích cầu) hoặc thậm chí là chuyển thành những phiếu mua hàng điện tử có thời hạn... điều này xuất phát từ các lý do sau:
- Đặc điểm của người Việt Nam chúng ta là "tiết kiệm", khi người dân nhận được tiền chưa chắc đã dùng tiền để tiêu dùng ngay mà sẽ để đấy hoặc tiết kiệm như vậy "tiền" không được đưa vào lưu thông thì chưa thể "kích cầu";
- Việc Chính phủ "đặt hàng" các doanh nghiệp sẽ thúc đẩy đầu tư công, thúc đẩy các doanh nghiệp cạnh tranh, sản xuất phát triển góp phần thúc đẩy "tổng cung", giải quyết được việc làm và thu nhập cho người dân;
- Việc đặt ra thời hạn trên các "phiếu mua hàng" cũng là cách để kích thích người dân tiêu dùng ngay để đưa tiền vào lưu thông...Như vậy, có thể thấy cùng một chính sách nhưng cách triển khai sáng tạo sẽ kích thích được cả "tổng cung" và "tổng cầu" đạt hiệu quả trên cả 3 nhóm đối tượng: Chính phủ, doanh nghiệp và người dân.
Các doanh nghiệp: Đây là thời điểm mà các doanh nghiệp cần xác định tư duy đổi mới mạnh mẽ; hợp tác với các đối thủ để tận dụng các ưu điểm của nhau và khắc phục các nhược điểm; triển các giải pháp marketing và marketing số để tiếp cận gần hơn nữa với khách hàng, đổi mới công nghệ, nâng cao chất lượng sản phẩm..., giảm giá bán để chấp nhận sự "thua thiệt" - hy sinh lợi ích ngắn hạn trước mắt để thu về những lợi ích lớn hơn trong tương lai.
Người dân: Hãy trở thành người tiêu dùng "thông thái", cần xác định đây là thời điểm để đầu tư, lựa chọn những hàng hóa có chất lượng tốt; thoã mãn nhu cầu của bản thân và gia đình và cũng là một cách để chung tay cùng Chính phủ thúc đẩy nền kinh tế đi lên.
>> Chia sẻ bài viết của bạn cho trang Ý kiến tại đây.
Vũ Hồng Thanh
