Thử nghiệm lâm sàng cho vaccine ngừa nCoV của công ty Moderna đã bắt đầu tuyển tình nguyện viên khỏe mạnh ở Seattle, bang Washington, từ đầu tháng 3, nhưng các nhà nghiên cứu không chứng minh vaccine này kích hoạt phản ứng miễn dịch ở động như yêu cầu thông thường. "Tôi cho rằng chứng minh điều đó ở mô hình động vật không phải con đường chủ chốt để tiến tới thử nghiệm lâm sàng", Tal Zaks, giám đốc y khoa của Moderna, chia sẻ.

Đó không phải là cách thử nghiệm vaccine thông thường. Nhà chức trách yêu cầu công ty sản xuất phải chứng minh sản phẩm an toàn trước khi thử nghiệm trên người. Vì vậy, giới nghiên cứu gần như luôn kiểm tra một loại thuốc mới có hiệu quả với động vật trong phòng thí nghiệm hay không trước khi thử trên tình nguyện viên với nguy cơ tiềm ẩn.

Quá trình phát triển vaccine thường kéo dài khoảng 15 - 20 năm từ khi bắt đầu tới lúc hoàn thiện, theo Mark Feinberg, chủ tịch kiêm giám đốc điều hành tổ chức International AIDS Vaccine Initiative. Chỉ sau khi vượt qua những thử nghiệm lặp lại ở mô hình động vật và điều chỉnh dần, công ty sản xuất mới có thể thử nghiệm lâm sàng trên người. "Khi bạn nghe dự đoán vaccine sẽ sẵn sàng trong thời gian lâu nhất là 1 - 1,5 năm, không có cách nào để theo sát khung thời gian đó trừ khi chúng ta có hướng tiếp cận mới", Feinberg nói.  

Trong bối cảnh này, hướng tiếp cận mới bao gồm bỏ qua bước thử nghiệm trên động vật, dù các nhà vi trùng học ở Viện Dị ứng và Bệnh truyền nhiễm Quốc gia Mỹ (NIAID) thử vaccine trên chuột thí nghiệm cùng ngày thử nghiệm ở người bắt đầu tuyển tình nguyện viên. Những con chuột này có phản ứng miễn dịch tương tự chuột tiêm vaccine ngừa MERS-CoV, họ hàng của nCoV, theo Barney Graham, giám đốc Trung tâm nghiên cứu của NIAID.

Tuy nhiên, chuột thí nghiệm không thể nhiễm nCoV như người và nỗ lực nhân giống chuột dễ nhiễm virus chưa hoàn tất. Graham cho biết loại chuột này sẽ có sẵn trong vòng vài tuần tới, nhưng từ giờ đến lúc đó, các nhà nghiên cứu chỉ có thể tiến hành thử nghiệm độ an toàn trên chuột bình thường. Ngay khi thử nghiệm sơ bộ trên động vật gây hại hoặc không thể ngừa lây nhiễm, người thực hiện thử nghiệm lâm sàng cần chuẩn bị để ngừng thử vaccine trên người, theo Karen Maschke, học giả chuyên ngành đạo đức sinh học ở Trung tâm Hastings kiêm biên tập viên tạp chí Ethics & Human Research.

Vaccine mới do công ty Moderna Therapeutics phát triển không chứa nCoV như vaccine thông thường. Thay vào đó, nhóm nghiên cứu của Moderna sử dụng kỹ thuật mới để tạo ra ARN thông tin (mARN) giống mARN ở nCoV. Theo lý thuyết, mARN nhân tạo sẽ đóng vai trò như chỉ dẫn thúc đẩy tế bào người sản sinh protein tìm thấy trên bề mặt virus, qua đó kích thích phản ứng miễn dịch bảo vệ cơ thể. Vaccine thông thường cũng có cơ chế hoạt động tương tự nhưng sử dụng virus đã chết hoặc suy yếu như thành phần cơ bản.

Thiết kế vaccine hoạt động theo cách này cho phép Moderna tăng tốc quá trình phát triển do công ty không phải cô lập và chỉnh sửa mẫu vật sống của nCoV. Nhưng Moderna chưa từng thử nghiệm công nghệ này trước đây và chưa đưa vaccine nào như vậy ra thị trường. "Chúng tôi chưa bao giờ thử khả năng phản ứng nhanh của mình và có thể không kịp sản xuất vaccine ngừa thành công virus", Moderna cho biết.

Việc đi đường tắt có thể đẩy nhanh tốc độ phát triển vaccine, nhưng không thể biết chắc điều đó sẽ giúp tiết kiệm bao nhiêu thời gian, Holly Fernandez Lynch, trợ lý giáo sư ngành đạo đức y khoa ở Đại học Pennsylvania, nhấn mạnh. "Chúng ta không nên tự suy diễn bỏ qua các bước có thể giúp cho ra đời vaccine vào tuần tới hoặc tháng tới", Lynch nói.

An Khang (Theo Stat/Live Science)