Tôi có đứa cháu họ ở quê, nhà khá nghèo. Ba mẹ cháu định cho học hết cấp ba rồi học nghề hoặc đi làm công nhân để vào đời kiếm tiền sớm. Lý lẽ để bố mẹ cháu ủng hộ đi làm sớm là: không đủ tiền nuôi ăn học bốn năm đại học, sau cháu còn đứa em cần nuôi đến trước mắt là hết cấp ba.
Hiểu được hoàn cảnh gia đình nên cháu học cao đẳng cơ khí rồi xin đi làm. Tiền học phí, sinh hoạt phí mấy năm học cũng không dám xin cha mẹ.
Thời gian học, cháu đi làm thêm bằng cách nhận bán cà phê cho một chuỗi take a way. Đứng bán một thời gian cháu đã có kinh nghiệm, biết tuyến đường nào đông người đi làm buổi sáng, buổi tối nhiều người đi chơi...
Sau một thời gian, cháu ra trường và đi làm cho một xưởng cơ khí với mức lương mà theo cháu chia sẻ là "vừa đủ xài và còn dư chút đỉnh để dành". Nhưng khi đi làm, cháu mới nhận ra mình không hợp với nghề này bởi cả ngày ở xưởng, tiếng búa, khoan, cắt mệt mỏi, người lấm bẩn... nên muốn tìm một hướng đi khác.
Bán cà phê là chuyện đầu tiên cháu nghĩ đến. Lần này không đứng bán cho người khác nữa mà cháu tự khởi nghiệp với đồ hành nghề là: chiếc xe máy cũ, thùng nước đá giữ nhiệt, cà phê, sữa... Tất cả đều gói gọn ở trên chiếc xe máy. Buổi sáng cháu chạy đến trước một toà nhà văn phòng đứng bán. Thời gian đầu bị bảo vệ làm khó dễ, không cho đứng bán nhưng sau khi năn nỉ thì được xí xoá...
Bây giờ, sau bao lâu đi làm tích góp, cháu để dành được khoản tiền 120 triệu đồng và muốn làm gì đó để ra dáng "chủ" hơn, không muốn đi bán rong nữa. Cháu thổ lộ với tôi là chỗ cháu đang trọ có mấy mặt bằng quán cà phê cần sang nhượng lại. Chỗ rẻ nhất là 9 triệu đồng một tháng và cháu định thuê để khởi nghiệp.
Thế nhưng khi nghe cháu trình bày, tôi đưa ra loạt câu hỏi và cháu cảm thấy kế hoạch không khả thi: "Tiền mặt bằng 9 triệu một tháng, tức một ngày mở mắt ra thì mất 300 nghìn đồng, vậy bán bao nhiêu ly cà phê thì hoà vốn, bao nhiêu ly thì có lời?", "Nếu không bán đủ chỉ tiêu thì tiền đâu đắp vào", "Tiền mặt bằng, tiền cọc, tiền điện nước, tiền nguyên liệu... thì với số vốn 120 triệu sẽ trụ được bao lâu?'...
Tôi không có ý dập tắt ước mơ của cháu, nhưng chia sẻ câu chuyện với vài người khác thì họ nói tôi chỉ biết ngăn cản, bàn lùi. Tôi không thấy mình có ý cản trở ai cả, chỉ đưa ra những câu hỏi để đánh giá kế hoạch có khả thi hay không mà thôi.
Ngay cả đứa cháu khi nghe tôi nói xong cũng bảo sẽ suy nghĩ lại vì 120 triệu đồng này là tất cả những gì cháu có, sau nhiều năm để dành, nếu làm không khéo thì rơi vào cảnh trắng tay.
Tôi mới thấy, bây giờ thật khó khăn đối với những bạn trẻ nhà không có điều kiện mà muốn khởi nghiệp, vì với số vốn ít ỏi dành dụm được không là gì với nhiều người khác, nhưng là tất cả những gì mà những bạn này có, làm không khéo thì phải làm lại từ đầu.
Lê Nguyên
>>Bài viết không nhất thiết trùng với quan điểm VnExpress.net. Gửi bài tại đây.