Kể từ khi Covid-19 tái xuất hiện sau ba tháng, trong vòng 20 ngày, Việt Nam ghi nhận gần 400 ca nhiễm mới tại 15 tỉnh, thành phố, đều có yếu tố dịch tễ liên quan tới ổ dịch tại Đà Nẵng. Hiện 17 người mắc Covid-19 đã tử vong.
Cho rằng tình hình dịch ở Việt Nam đáng lo ngại, giáo sư Archie Clements, Phó khoa Khoa học y tế, Đại học Curtin, Australia, cho hay Việt Nam cần tập trung xử lý Covid-19 trong 3 đến 4 tuần tới. Đây là khoảng thời gian gấp đôi số chu kỳ ủ bệnh, khi một chu kỳ là 14 ngày.
"Mọi người ở Việt Nam không nên hoảng hốt về diễn biến dịch hiện nay, nhưng cần phải rất thận trọng", Clements nói.
Tiến sĩ Ravina Kullar, chuyên gia về các bệnh truyền nhiễm, Đại học California, Mỹ, cho rằng Việt Nam nên tăng cường các biện pháp chặn Covid-19, dựa trên hai lý do chính.
Thứ nhất, đường dịch ở Việt Nam đang có chiều hướng gia tăng trong thời gian ngắn, khi liên tục có ca nhiễm mới trong cộng đồng. Từ ngày 23/7 đến nay, hầu như ngày nào Việt Nam cũng ghi nhận ca mới, có thời điểm con số này vượt 40.
Theo Kullar, trong đợt một của Covid-19, Việt Nam từng được cộng đồng quốc tế đánh giá cao về kết quả chống dịch, duy trì ca nhiễm ở mức thấp và không có người tử vong. Đường dịch đi ngang, khi nhiều ngày không có ca nhiễm mới trong cộng đồng.
"Điều chúng ta đang chứng kiến là nCoV thực sự đáng lo ngại. Việt Nam tưởng chừng như đã kiềm chế được dịch ở thời điểm trước, nhưng rồi có người khơi lên đốm lửa, khiến mọi người phải điều chỉnh lại thói quen", Kullar nói.
Chuyên gia người Mỹ dự đoán ca nhiễm đầu tiên trong đợt hai ở Đà Nẵng liên quan đến người từ nước ngoài đến Việt Nam, không có triệu chứng, nên không được phát hiện sau nhiều tháng. Tương tự, những người từng đến tâm dịch Đà Nẵng cũng có thể không có triệu chứng, vẫn tiếp xúc với người khác nên nguy cơ lây nhiễm ở mức cao.
Thứ hai, nCoV ở Việt Nam lần này dễ lây nhiễm hơn trong đợt một. Kullar dẫn lại nghiên cứu của các nhà khoa học của Đại học Duke, Mỹ và Đại học Sheffield, Anh, công bố vào đầu tháng 7. Theo đó, nghiên cứu mới cho thấy biến thể di truyền của nCoV tồn tại gần đây dễ lây nhiễm vào tế bào con người hơn so với chủng nguyên bản xuất hiện ở Trung Quốc và cuối 2019.
"Tôi cho rằng đó là nguyên nhân khiến số ca nhiễm và ca tử vong ở Việt Nam tăng nhanh. Chuỗi lây nhiễm biến đổi nhiều hơn", Kullar nói.
Hôm 27/7, quyền Bộ trưởng Y tế Việt Nam Nguyễn Thanh Long cho biết kết quả phân tích nguồn gene nCoV từ các bệnh nhân Covid-19 ở Đà Nẵng cho thấy đây là chủng virus mới, có đặc tính lây lan nhanh hơn so với các chủng trước đây. Sau đó, ông Kidong Park, Trưởng đại diện WHO tại Việt Nam nhận định virus ở Đà Nẵng tương tự với chủng ghi nhận trên thế giới trong suốt tháng 7.
Nêu kinh nghiệm của Australia trong kiểm soát bệnh truyền nhiễm ở các bệnh viện, Clements cho biết nước này nỗ lực giảm thiểu nguy cơ lây lan nhưng không phong toả hoàn toàn. Từng là người đứng đầu Trung tâm quốc gia về dịch tễ học và sức khoẻ dân số, thuộc Đại học quốc gia Australian (ANU), Clements cho hay các cơ sở y tế ở Australia vẫn mở cửa để tiếp nhận người bệnh đến khám, xét nghiệm và điều trị. Những người không bị ốm nhưng bị nghi nhiễm nCoV được ra khỏi các bệnh viện và tự cách ly tại nhà. Đáng chú ý, các bệnh viện dừng tất cả các dịch vụ tự chọn, các hoạt động không cấp thiết.
"Thành công của việc kiềm chế Covid-19 phụ thuộc vào khả năng cách ly bệnh nhân trong bệnh viện, các nghi thức bảo đảm an toàn sinh học và thiết bị bảo hộ cá nhân", ông nói.
Tại Đà Nẵng, nhằm ngăn chặn dịch lan ra cộng đồng, giới chức hiện duy trì lệnh phong toả với ba cơ sở là Trung tâm y tế quận Hải Châu, Trung tâm y tế Cẩm Lệ và Bệnh viện Đà Nẵng, trụ cột y tế thành phố. Hai cơ sở y tế đã được dỡ phong toả là Bệnh viện C Đà Nẵng và Bệnh viện Chỉnh hình và phục hồi chức năng.
Người dân Đà Nẵng đứng trong rào chắn sau khi chính quyền áp lệnh cách ly một khu vực ngày 28/7. Ảnh: Nguyễn Đông.
Đề xuất các biện pháp cần tăng cường, tiến sĩ Kullar cho rằng Việt Nam cần đảm bảo duy trì thế mạnh trước đây là truy dấu người nghi nhiễm, đảm bảo các quy định chống dịch được thực thi nghiêm túc, phạt những người không mang khẩu trang, không tuân thủ việc giữ khoảng cách và tập trung đông người. Trong khi Việt Nam chưa xác định được nguồn lây nCoV mới, người dân có thể sử dụng tấm che mặt vì các nghiên cứu cho thấy virus có thể nhiễm qua mắt và niêm mạc. Trên thực tế, TP HCM đã công bố phạt người không đeo khẩu trang. Hơn 800 người bị phạt trong đầu tháng 8 với tổng số tiền hơn 160 triệu đồng.
Theo giáo sư Clements, với hơn 2.000 người mắc kẹt ở Đà Nẵng, đăng ký về các địa phương, chính quyền nên cách ly với các biện pháp nghiêm ngặt. Cách ly ở các trung tâm sẽ bảo đảm người dân thực hiện nghiêm túc hơn, nhờ đó giúp duy trì các hoạt động kinh tế của quốc gia. Hồi tháng ba, Australia đã yêu cầu 800 người trở về từ du thuyền Vasco de Gama, nơi có ca nhiễm nCoV, cách ly trên đảo Rottnest, ngoài khơi Perth, Tây Australia. Khi Việt Nam chưa xác định được nguồn gốc virus trong đợt Covid-19 tái xuất hiện, Clements nói Việt Nam có thể sẽ không tìm ra được F0, vì dịch đã xuất hiện từ lâu. Vấn đề quan trọng là Việt Nam cần tăng cường kiểm soát chặt chẽ đường biên giới dài.
Tại tâm dịch Đà Nẵng, chính quyền ngày 11/8 quyết định gia hạn lệnh cách ly toàn thành phố từ ngày 12/8, yêu cầu người dân đi chợ theo ngày chẵn, lẻ. Trước đó, Thủ tướng Việt Nam Nguyễn Xuân Phúc chỉ đạo các địa phương cần cân nhắc phạm vi giãn cách xã hội, đảm bảo ngăn chặn dịch và hạn chế tác động bất lợi đến các hoạt động kinh tế xã hội. Phó thủ tướng Vũ Đức Đam cho hay Việt Nam quyết tâm không để xảy ra làn sóng Covid-19 thứ hai, không để quay lại giãn cách xã hội quy mô toàn quốc như trước.
Kullar đề xuất Việt Nam nên cân nhắc việc giãn cách xã hội trên toàn quốc, cho hay phát triển kinh tế là điều quan trọng nhưng nếu không kiểm soát chặt chẽ, dịch sẽ diến biến rất nhanh. Bà dự đoán người dân ở nhiều nơi trên thế giới sẽ khó tránh tình trạng "ngồi yên" cho đến cuối năm nay.
Tuy nhiên, giáo sư Clements cho rằng Việt Nam cần xem xét diễn biến dịch ở Đà Nẵng và tham khảo Tổ chức Y tế thế giới (WHO) để đưa ra quyết sách phù hợp. Hiện dịch đang ở quy mô cục bộ, tập trung ở Đà Nẵng và một số địa phương.
"Việt Nam có thể thực hiện giãn cách xã hội trên toàn quốc nếu Covid-19 lan rộng khỏi ổ dịch Đà Nẵng", Clements nói.